Nga Dr. Ivan Eland [Eurasia Review]
Administrata Trump thuhet se po ndjek një marrëveshje me Arabinë Saudite që do të ishte një rrugë për zhvillimin e një industrie komerciale të energjisë bërthamore në mbretërinë e shkretëtirës dhe ndoshta edhe do të çonte në pasurimin e uraniumit në tokën saudite.
Ndjekja e SHBA-së për këtë marrëveshje duhet të anulohet sepse Shtetet e Bashkuara do të përballonin të gjitha angazhimet, kostot dhe rreziqet në rritje me shumë pak këmbim.
Në Marrëveshjen e Abrahamit të vitit 2020 dhe në fillim të 2021, administrata e parë e Trump-it ndërmjetësoi marrëveshje dypalëshe midis Izraelit dhe vendeve të Lindjes së Mesme të Bahreinit, Emirateve të Bashkuara Arabe, Marokut dhe Sudanit për të normalizuar marrëdhëniet diplomatike. Administrata gjithashtu u përpoq të detyronte Arabinë Saudite të njihte Izraelin si një shtet sovran dhe të hapte marrëdhënie të ngjashme, pa dobi.
Administrata Biden mbajti pishtarin në këtë drejtim, por u bë edhe më e vështirë për të marrë Riadin në bord pas sulmeve të Hamasit në Izrael në vitin 2023 dhe luftës që pasoi në Gaza. Rritja e numrit të vdekjeve të civilëve dhe kriza humanitare çuan në një ngritje të kauzës palestineze dhe nxitën armiqësi në mbarë rajonin ndaj Izraelit. Sauditët kërkuan në atë pikë që Izraeli të angazhohej për hapa domethënës drejt krijimit të një shteti të pavarur palestinez përpara se të ndodhte ndonjë normalizim.
Kjo vazhdoi në këtë vit pasi qeveria saudite mohoi pohimin e Presidentit Donald Trump se kishte hequr dorë nga kërkesa e saj për një shtet palestinez në mënyrë që të normalizonte marrëdhëniet me Izraelin.
Edhe pse përpjekjet për t’i dhënë fund luftës në Gaza kanë qenë të pasuksesshme, administrata e dytë e Trumpit me sa duket po ringjall tani përpjekjet e saj drejt ndërmjetësimit të një afrimi
izraelito-saudit, ndonëse fillimisht me një marrëveshje të re SHBA-Arabi Saudite, siç u la të kuptohet nga Sekretari i Energjisë i SHBA, Chris Wright.
Problemi është se të gjitha vendet do të përfitonin nga një ndërmarrëje e tillë merkantiliste kaq madhështore, përveç atij që e ndërmjetëson atë – Shtetet e Bashkuara, të cilat gjithashtu do të bartin të gjitha kostot. Izraeli dhe Arabia Saudite do të fitonin më shumë. Sauditët kanë kërkuar dëshpërimisht një marrëveshje për energjinë bërthamore për disa kohë. Ndërkohë, nëse do të ketë normalizim eventual, Izraeli do të neutralizonte atë që tani është një rival i fuqishëm arab dhe me gjasë do të fitonte edhe një aleat të ri në përpjekjen e tij për t’iu kundërvënë Iranit (por më mirë ta bënte shpejt pasi Riadi dhe Teherani po i afrohen disa niveleve të detentimit prej disa kohësh).
Arabia Saudite ka kërkuar gjithashtu garanci zyrtare sigurie, të cilat thuhet se ishin në tryezë gjatë administratës së Bidenit. Kjo do të zëvendësonte marrëveshjen joformale të gjatë midis Presidentit Franklin Roosevelt dhe mbretit saudit Abdul Aziz Ibn Saud, i cili siguronte siguri për mbretërinë e shkretëtirës në këmbim të aksesit të SHBA-së në furnizimet e lira të naftës.
Megjithatë, me një borxh kombëtar prej 37 trilion dollarësh, pse Shtetet e Bashkuara do të merrnin një repart tjetër që nuk paguan pjesën e duhur për sigurinë (një grindje e zakonshme e Trumpit për aleatët e tjerë të SHBA-së)? Me fracking, Shtetet e Bashkuara nuk po i mbarojnë më nafta, siç supozoi FDR se do të ishte rasti, dhe është përsëri Arabaia Saudite mbetet prodhuesi më i madh i naftës në botë. Një pakt formal i mbrojtjes me Arabinë Saudite do të shkaktonte edhe më shumë kosto, do të forconte më tej SHBA-në në rajon dhe do të vinte në rrezik trupat tona, nëse Uashingtoni pritet të mbrojë dhe shpëtojë Riadin në çdo mosmarrëveshje ushtarake me fqinjët e tij.
Përveç kësaj, çfarë mund të shkojë keq nëse Arabisë Saudite i jepet një program bërthamor? Bisedimet mbi një marrëveshje izraelite-saudite më parë dështuan kur sauditët kundërshtuan kufizimet që do t’i kishin penguar ata të përdornin një program bërthamor komercial për të ndërtuar armë bërthamore (për të kundërshtuar çdo aftësi bërthamore iraniane), ose për të ndihmuar vendet e tjera në marrjen e tyre.
E vërteta është se sauditët kanë dashur të jenë në gjendje të pasurojnë uranium – ndoshta në nivele të shkallës së bombardimit – në tokën e tyre në vend që të importojnë uranium tashmë të pasuruar vetëm në një nivel të aftë për të gjeneruar energji komerciale, për disa kohë.
Disa në Shtetet e Bashkuara këmbëngulin se sauditët mund të marrin teknologji bërthamore nga vende të tjera si Rusia apo Kina, por nëse ata i rezistojnë masave mbrojtëse për t’i parandaluar ata të marrin këtë armë, atëherë nuk do të kishte rëndësi se kush u dha atyre teknologjinë që do t’i lejonte ta bënin atë.
Kështu, administrata Trump duhet të heqë dorë nga arritja e ndonjë marrëveshjeje të tillë me sauditët në kërkimin e saj (tani) të kotë për afrimin e madh Izrael-Arabi Saudite.
Normalizimi i marrëdhënieve midis dy vendeve do të ishte një aspiratë e mirë për rajonin (nëse nuk është thjesht izolimi dhe goditja e Iranit), por për Shtetet e Bashkuara përmbushja e kërkesave të tepruara të sauditëve për ta arritur atë, do të kishte një kosto shumë të madhe.
Në fund të fundit, normalizimi dypalësh duhet të jetë në interes të të dy vendeve, ndaj duhet ta negociojnë vetë, pa u përbuzur nga Shtetet e Bashkuara.
__________________________
Shënim:
Ivan Eland është anëtar i lartë dhe drejtor i Qendrës për Paqe dhe Liri në Institutin e Pavarur.
Dr. Eland është i diplomuar në Universitetin Shtetëror të Iowa-s dhe ka marrë një M.B.A në ekonominë e aplikuar dhe Ph.D. në politikën e sigurisë kombëtare nga Universiteti George Washington. Ai ka qenë Drejtor i Studimeve të Politikës së Mbrojtjes në Institutin Cato dhe ka kaluar 15 vjet duke punuar për Kongresin për çështjet e sigurisë kombëtare, duke përfshirë qëndrimet si hetues për Komitetin e Punëve të Jashtme të Dhomës së Përfaqësuesve dhe Analist kryesor i Mbrojtjes në Zyrën e Buxhetit të Kongresit. Ai është autor i librave Partitioning for Peace: An Exit Strategy for Irak, dhe Recarving Rushmore.
