Ndërsa Kina po ndërton tashmë modele më efikase të AI, Evropa vazhdon të mbetet prapa modelit amerikan të inovacionit teknologjik.
Frederike Kaltheuner*, Berlin
A kanë nisur Shtetet e Bashkuara një garë për inteligjencën artificiale që Evropa vetëm mund ta humbasë? Nga jashtë, të paktën për një kohë të shkurtër, kështu dukej. Javën e kaluar, Trump njoftoi një projekt infrastrukturor prej 500 miliardë dollarësh. Vetëm një javë më vonë, investime të tilla në infrastrukturën e AI duken të gabuara. Krahasuar me shumat që jo vetëm Trump, por edhe kompanitë e teknologjisë kanë investuar në dy vitet e fundit, edhe planet më të guximshme të Evropës zbehen në krahasim. Vitin e kaluar, për shembull, Komisioni i BE-së miratoi një paketë inovacioni prej tre miliardë eurosh për startup-et e inteligjencës artificiale dhe SME-të. Një sasi qesharake e vogël. Edhe 800 miliardë dollarët që ish-bankieri qendror i BE-së dhe shpëtimtari i euros, Mario Draghi dëshiron të mobilizojë çdo vit për konkurrencën e Evropës, e bëjnë BE-në të duket e ngadaltë dhe jo ambicioze. Paratë në fund të fundit synohen të shpenzohen në një gamë të tërë industrish dhe gjithsesi mund të rrjedhin vetëm me buxhetin e ri të BE-së në vitin 2028. Si mundet Evropa e rëndë dhe burokratike të konkurrojë në një garë të AI me SHBA-në?
Por pamja e jashtme është mashtruese. Ka disa të vërteta të pakëndshme pas ofensivës së PR të Trump: investimi i supozuar i Trump nuk është një investim shtetëror, por një investim thjesht privat. Financimi nuk është ende në vend. Fondet që janë shpallur deri më tani vijnë nga SoftBank dhe OpenAI – dhe këtu, gjithashtu, pjesa më e madhe e tyre është thjesht ajër i nxehtë. SoftBank njoftoi investime me vlerë 100 miliardë dollarë një muaj më parë. Angazhimet aktuale janë ndoshta më afër dhjetë miliardë, siç vuri në dukje edhe Elon Musk. Gjatë fundjavës, Financial Times raportoi se vetëm OpenAI do të përfitonte nga iniciativa.
Sidoqoftë, prodhimi ishte një sukses për industrinë amerikane të AI dhe administratën e Trump. Inteligjenca artificiale shpallet një prioritet kryesor dhe kështu portretizohet si shumë e madhe për të dështuar dhe “shumë e rëndësishme për të ngadalësuar”. E gjithë kjo po ndodh ndërkohë që qëndrueshmëria ekonomike e modeleve të mëdha gjuhësore mbetet e pasigurt. OpenAI, lojtari kryesor në botë për sa i përket të ardhurave, vazhdon të ketë humbje. Sidoqoftë, Trump mund të pikturojë një pamje të investimeve gjigante dhe vendeve të reja të panumërta. Si do të krijohen këto dhe nëse AI nuk do të përdoret kryesisht për të reduktuar vendet e punës, mbetet e paqartë.
Ndoshta më shqetësues sesa teatri i parashikueshëm i kësaj qeverie është reagimi i gjunjëzuar i Evropës: paniku, ankthi dhe një frikë e thellë për të humbur. Tani që stoqet e kompanisë së AI kanë rënë, ky reagim bëhet edhe më i gabuar se sa ishte. Evropa me të vërtetë e ka të vështirë të konkurrojë në garën globale për modele gjithnjë e më të mëdha të AI. Por pyetja më e rëndësishme është: a duhet të provohet? Ideja se bota është në një garë AI mbështetet në një ekuacion të thjeshtë: më shumë fuqi kompjuterike çon në modele më të mira dhe këto sjellin përparim ekonomik dhe shoqëror. Por realiteti është ndryshe. Shenjat e një flluske të AI janë rritur prej muajsh. Modelet e mëdha nuk kanë ende një model të qëndrueshëm biznesi. Në të njëjtën kohë, kompanitë kineze po zhvillojnë modele konkurruese si DeepSeek me shumë më pak burime.Ndoshta më shqetësues sesa teatri i parashikueshëm i kësaj qeverie është reagimi i gjunjëzuar i Evropës: paniku, ankthi dhe një frikë e thellë për të humbur. Tani që stoqet e kompanisë së AI kanë rënë, ky reagim bëhet edhe më i gabuar se sa ishte. Evropa me të vërtetë e ka të vështirë të konkurrojë në garën globale për modele gjithnjë e më të mëdha të AI. Por pyetja më e rëndësishme është: a duhet të provohet? Ideja se bota është në një garë AI mbështetet në një ekuacion të thjeshtë: më shumë fuqi kompjuterike çon në modele më të mira dhe këto sjellin përparim ekonomik dhe shoqëror. Por realiteti është ndryshe. Shenjat e një flluske të AI janë rritur prej muajsh. Modelet e mëdha nuk kanë ende një model të qëndrueshëm biznesi. Në të njëjtën kohë, kompanitë kineze po zhvillojnë modele konkurruese si DeepSeek me shumë më pak burime.
Edhe kompanitë evropiane prej kohësh kanë ndjekur rrugën e tyre. Ata largohen nga rruga e përcaktuar ngushtë e gjigantëve amerikanë dhe gjejnë kamare inovative. “Çdokush mund të shpenzojë pafundësisht para në çipat Nvidia, por gjetja e një modeli biznesi funksional është shumë më e vështirë,” tha CEO i Aleph, Alpha Jonas Andrulis, së fundmi në samitin dixhital të qeverisë gjermane.
BE-ja do të bënte mirë të mos investonte verbërisht në infrastrukturën e AI për modele gjithnjë e më të mëdha të AI. Sepse mungesa e parave është vetëm një pjesë e problemit. Pengesat e vërteta janë oligopolet e gjigantëve të teknologjisë amerikane: Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft, Nvidia dhe X. Ata mund të investojnë miliarda në AI, shpesh pa një model biznesi funksional. Tregu i reve kompjuterike në Evropë dominohet gjithashtu nga kompanitë amerikane, të cilat kontrollojnë gjithashtu infrastrukturën qendrore të AI. Kompania amerikane Nvidia furnizon pothuajse të gjithë çipat nga të cilët varen kompanitë evropiane të AI – me çmime të larta dhe me humbje të shpejtë të vlerës. Varësia evropiane është aq e madhe sa që qeveritë e SHBA mund të kufizojnë politikisht furnizimet në çdo kohë, siç zbuloi kohët e fundit Polonia nën Presidentin e SHBA, Joe Biden.
Nëse Evropa do të investonte miliarda fonde publike në një treg kaq të përqendruar global të AI, paratë do të shkonin kryesisht për Nvidia (për çipa) dhe për Amazon, Google dhe Microsoft (për kompjuterin cloud). Ajo që ende nuk kuptohet realisht në Evropë është se rritjet marramendëse të çmimeve në tregun e AI mund t’i atribuohen në një masë të madhe një numri të vogël kompanish amerikane. Janë pikërisht këto çmime që tani kanë rënë.
Ekonomia e Evropës duhet të zgjohet nga letargjia e saj. Por ndërsa Biden është ende duke paralajmëruar në ditët e fundit të mandatit të tij për rreziqet që paraqet oligarkia për demokracinë amerikane, Evropa është ende duke ndjekur një model që nuk funksionon më as për shumicën e popullsisë amerikane. Pyetja është: a do të sjellë investimi miliarda dollarësh në një treg që mbetet shumë i përqendruar në të vërtetë llojin e prosperitetit që duam: të shpërndara në mënyrë të drejtë, miqësore me mjedisin dhe në përputhje me modelin social të Evropës? Në çfarë kushtesh duhet të kryhen investimet e qeverisë në këto përmasa? Këto pyetje mbeten pa përgjigje.
Ne kemi nevojë për një plan themelor për të ardhmen dixhitale të Evropës. Çfarë të ardhme dixhitale dëshiron Evropa? Çfarë roli duhet të luajë AI në këtë? Dhe kush do të ndihmojë në formimin e kësaj të ardhmeje? Masa e parë: më në fund krijimi i kushteve të drejta konkurruese. Përqendrimi i tregut duhet të zbërthehet në vend që të promovohet më tej përmes fondeve publike. Kjo kërkon guxim politik – edhe përballë një hakmarrjeje të mundshme të SHBA-së. Në fund të fundit, Evropa duhet të krijojë një mjedis inovacioni në të cilin idetë e reja mund të lulëzojnë dhe rriten – për shembull, ide radikale si modelet që kërkojnë shumë më pak burime dhe fuqi kompjuterike. Investimi i miliardave në infrastrukturën e AI është një rrugë e përshtatshme dhe përfundimisht e dëmshme që forcon më tej status quo-në. Kjo dëmton interesat e Evropës.[Përktheu: ISHGJ]
Shënim: Frederike Kaltheuner është një eksperte dhe konsulente e pavarur për ndërthurjen e teknologjive të reja, politikës dhe ligjit. Ajo është gjithashtu Udhëheqëse e Lartë për Evropën dhe Qeverisjen Globale në Institutin AI Tani, një institut kërkimi i politikave në Nju Jork.
