[Në foto: Presidenti i Polonisë Andrzej Duda dëshiron që partnerët e tij evropianë të rrisin shpenzimet e mbrojtjes – kjo është mënyra e vetme për të ndaluar Rusinë.]
Si një vend fqinj me Ukrainën, Polonia është prekur drejtpërdrejt nga lufta. Presidenti shpjegon pse e kupton kërcënimin e Donald Trump-it për t’u tërhequr nga NATO dhe pse beson se Rusia aktualisht është e dobësuar.
Intervistuan: Nina Belz dhe Paul Flückiger, Warschau [NZZ]
Zoti President, Rusia aktualisht po përballet me një disfatë në Siri: Asadi është zhdukur dhe bashkë me të ndoshta edhe qasja e Rusisë në Mesdhe. Çfarë pasojash shihni se kanë këto ngjarje për luftën në Ukrainë?
Tërheqja nga Siria na tregon se Rusia nuk mund të bëjë luftë në dy fronte. Vladimir Putini nuk ishte më në gjendje të mbështeste Asadin dhe duhej të sakrifikonte Sirinë.
A jeni i shqetësuar se Rusia do të shtojë ofensivën e saj në Ukrainë për shkak të tërheqjes nga Siria?
Unë nuk e besoj këtë. Rusia nuk ka burimet e nevojshme për këtë. Kur kërkojmë arsyet e tërheqjes nga Siria, frika nga presidenti i ardhshëm amerikan luan një rol të madh. Rusia padyshim po përpiqet të përgatitet për disa skenarë dhe të sigurojë burime ushtarake.
Polonia është një shtet fqinj i Ukrainës, sa prezente është lufta tek ju?
Ai është ende një rrezik për Poloninë. Raketat kanë shkelur disa herë hapësirën tonë ajrore dhe deri më tani njëra ka goditur tokën polake. Ka ende një sërë provokimesh ruse në hapësirën ajrore të Detit Baltik: Meqenëse Polonia merr pjesë në mbrojtjen e hapësirës ajrore të tre shteteve baltike, avionët tanë ushtarakë ose aleatë fluturojnë atje praktikisht çdo ditë për të dëbuar rusët nga kjo hapësirë ajrore – përfshirë atë të Polonisë. Për më tepër, shumë refugjatë nga Ukraina kanë ardhur tek ne në tre vitet e fundit, për momentin ka pak më pak se një milion. Shumë polakë i morën këta njerëz në shtëpitë e tyre dhe shumë i ndihmojnë ata ende sot. Jam shumë krenar për bashkatdhetarët e mi se si i kanë hapur zemrat dhe shtëpitë e tyre.
Amerika do të ketë një president të ri. Ju jeni një nga presidentët e paktë në Evropë që përjetoi Donald Trump-in gjatë mandatit të tij të parë në detyrë. Çfarë mendoni për njoftimin e tij për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë sa më shpejt të jetë e mundur?
Mënyra e të menduarit të Donald Trump-it është atipike për një politikan, por në të njëjtën kohë ai është shumë i qartë në vlerësimet e tij. Ai mendon shumë logjikisht dhe praktikisht. Por kur flet për planet e tij për të ardhmen, është shumë enigmatik: nuk e thotë qartë se çfarë metodash do të përdorë në të ardhmen. Ai e bën këtë për të mos lejuar që dikush t’i shohë kartat e tij.
E megjithatë, a jeni të qetë ndërsa shikoni përpara për presidencën e tij të dytë?
Po, ne njihemi, jemi takuar personalisht shumë herë dhe kemi folur gjatë. Ai erdhi në Poloni në vitin 2017, gjatë presidencës së tij të parë, dhe më vonë e vizitova tre herë në Shtëpinë e Bardhë. Në prill të këtij viti patëm një bisedë të gjatë në Nju Jork. Mund të them se pres me qetësi derisa të kthehet në detyrë. Mendoj se ka vetëm dy presidentë në botë nga të cilët Vladimir Putin ka vërtet frikë: Presidenti kinez Xi Jinping dhe Donald Trump.
Pse?
Sepse Donald Trump është një njeri i fortë. Ai mund të marrë vendime – dhe tashmë ka bërë shumë të tillë të rëndësishëm në jetën e tij. Si rezultat, shpesh bëheshin investime të mëdha. Ai ka përvojë të gjerë ekonomike. Dhe për Vladimir Putinin, vendimet e tij të ardhshme nuk mund të parashikohen.
Pra, nuk besoni se Trump-i po braktis Ukrainën – siç kanë frikë shumë në Evropë?
Presidenti Trump numëron dhe llogarit. Ai e di shumë mirë se sa ka investuar politikisht SHBA-ja në Ukrainë, gjatë presidencës së tij të fundit, por edhe në katër vitet e fundit. Nuk mendoj se ai thjesht do të heqë dorë nga investime të tilla. Kur homologët e mi shprehin frikën se çfarë do të bëjë Trump-i në Ukrainë, unë buzëqesh dhe them: Provo t’i heqësh Trumpit diçka që ai mendon se është e tija.
Donald Trump-i ka lënë të kuptohet gjithashtu se ai mund të tërhiqet nga NATO. NATO është veçanërisht e rëndësishme për Poloninë. A jeni edhe ju të qetë për këtë?
Ju duhet të shikoni kohën dhe sfondin e Donald Trump-it dhe të kuptoni se si ai e shikon botën. Gjithë jetën ka bërë biznes. Nëse ai merr sërish presidencën, atëherë interesat amerikane dhe ato të taksapaguesve amerikanë do të jenë prioriteti i tij kryesor. Në të njëjtën kohë, ai dëshiron të sigurojë që SHBA të mbetet një fuqi e madhe botërore – dhe mund ta bëjë këtë vetëm nëse është e pasur. Ai e di që mundësitë për të fituar para nuk janë të pafundme. Çdo fuçi ka një fund. Kjo është arsyeja pse Trump-i beson se të gjithë duhet të paguajnë për sigurinë dhe mbrojtjen e tyre. Unë mendoj se Donald Trump-i po mendon: Pse duhet t’i mbaj trupat e mia të stacionuara në vende që nuk shpenzojnë as 1.5 përqind të PBB-së? Pse taksapaguesit amerikanë duhet të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen e këtyre vendeve sesa taksapaguesit e tyre? Mund të ketë njerëz që nuk e kuptojnë këtë, por unë e kuptoj arsyetimin e Trump.
Pra, mendoni se kërcënimi i Trump është vetëm për t’i bërë evropianët që më në fund të investojnë më shumë në mbrojtjen e tyre?
Kur Donald Trump-i flet për largimin nga NATO, ai do të thotë se nuk dëshiron të përballojë kostot e mbrojtjes së atyre vendeve që nuk duan ta paguajnë vetë. Por kjo pyetje ka edhe një dimension tjetër, dhe ky është një paradoks: ato vende që nuk shpenzojnë 2 për qind për mbrojtjen e tyre janë në favor të autonomisë evropiane. Do të doja të dija se si duhet të mbrohet Europa në këtë mënyrë.
E ke fjalën për Gjermaninë dhe Francën?
Unë do ta them kështu: nëse të gjitha vendet anëtare të BE-së shpenzonin 4 për qind të PBB-së – një shifër që Polonia madje e tejkaloi këtë vit – atëherë ndoshta ne mund të mbroheshim kundër Rusisë pa SHBA. Me vetëm 2 për qind të PBB-së nuk kemi asnjë shans.
Cili është argumenti juaj për të bindur kolegët tuaj evropianë?
Kur isha në Uashington në mars me ftesë të Joe Biden-it, i sugjerova që të gjithë anëtarët e NATO-s të rrisin buxhetin e tyre të mbrojtjes në 3 për qind të PBB-së. Pse? Jemi në kohë si Lufta e Ftohtë. Sot Rusia po ndjek edhe një herë politika agresive, imperialiste. Si atëherë, Rusia po na kërcënon me armë bërthamore. Evropa Perëndimore, e udhëhequr nga SHBA, fitoi Luftën e Ftohtë dhe mundi BRSS-në e atëhershme pa gjuajtur asnjë të shtënë. Rusia Sovjetike nuk ishte në gjendje të fitonte ekonomikisht konkurrencën e Luftës së Ftohtë. Në atë kohë, të gjitha shtetet e NATO-s shpenzonin të paktën 3 për qind të PBB-së për mbrojtje. Nëse i marrim seriozisht çështjet e sigurisë dhe duam të ndalojmë Rusinë, duhet të kthehemi atje.
Pra, kjo do të thotë se nuk jeni thelbësisht i shqetësuar për NATO-n?
Jo. Por unë besoj se NATO duhet të mbetet e gjallë. Ajo jo vetëm që duhet të reagojë në mënyrë dinamike, por edhe të parashikojë veprimet e kundërshtarëve të saj. Rusia jo vetëm që po përkul muskujt e saj, por po kërcënon edhe Evropën me agresion. Por atëherë Rusia duhet të ndjejë se NATO ka një grusht të hekurt dhe se do të përfundojë shumë keq për vendin. Prandaj, NATO duhet t’i përshtatet rrethanave: jo vetëm përmes shpenzimeve më të mëdha të mbrojtjes, por edhe përmes zhvillimit të planeve të mbrojtjes, koordinimit të ndërsjellë të prodhimit të armëve, më shumë manovrave ushtarake dhe zgjerimit të infrastrukturës.
Dhe si e përgatitni veten kundër luftës hibride? Ju e përjetoni atë në kufijtë tuaj, për shembull në atë me Bjellorusinë, ku migrantët, me sa duket të dërguar nga Rusia, po përpiqen të kapërcejnë gardhin.
Sulme të tilla nuk kanë ndodhur vetëm në Poloni, por edhe në Baltik dhe kanë ndodhur që në verën e vitit 2021. Në atë kohë grupe emigrantësh u shfaqën në kufirin
Lituano-Bjellorusi. Një javë më vonë, ngjarjet u përsëritën në kufirin polako-bjellorus. Sot ne besojmë se Rusia donte të testonte nëse ne do të reagonim, nëse kufijtë tanë ishin të ngushtë dhe nëse ishim në gjendje të mobilizonim trupa të mjaftueshëm. Nëse nuk do të mbroheshin kufijtë, vendet perëndimore do të na kishin akuzuar se nuk mund të mbronim kufijtë e jashtëm të BE-së. Do të mund të kishte kaos në zonën Shengen. Sepse pothuajse të gjithë këta refugjatë thanë se donin të shkonin në Gjermani.
Por këto sulme vazhdojnë edhe sot e kësaj dite – çfarë po bëni për këtë?
Sulmet hibride janë intensifikuar gradualisht dhe kanë arritur kulmin në dimër 2021/22. Në shkurt 2022, Ukraina u sulmua. Lidhja është e dukshme. Më vonë këto sulme vazhduan në kufirin ruso-finlandez. Ne kemi forcuar mbrojtjen tonë të kufijve: ushtria dhe policia punojnë shumë më ngushtë së bashku. Ne gjithashtu ndërtuam një gardh dhe vendosëm mbikëqyrje elektronike. Ne kemi marrë edhe masa diplomatike për të adresuar problemin.
Çfarë kuptoni me masa diplomatike?
Dy nga linjat e rëndësishme hekurudhore që transportojnë mallra nga Kina në BE mbërrijnë në Poloni. Aktualisht funksionon vetëm ajo linjë që kalon nëpër Bjellorusi; ajo që vije përmes Ukrainës është ndërprerë herë pas herë dhe vazhdimisht nga lufta. Prandaj ia vura në dukje problemin presidentit kinez Xi Jinping dhe i thashë se nëse kjo vazhdon, do të detyroheshim të mbyllnim pikat kufitare për trenat e mallrave.
Zvicra sapo ka vendosur t’u japë mbrojtje vetëm ukrainasve që vijnë nga zona ku ka luftime. Solidariteti me refugjatët nga Ukraina është gjithashtu në rënie në Poloni – a mendoni se është i mundur një ndryshim i ngjashëm i politikës?
Ka diskutime të ndryshme në publik – dhe mendoj se disa spekulime janë shkaktuar nga gazetarët. Ndihma për refugjatët nga Ukraina kërkonte shumë përkushtim, veçanërisht në fillim. Unë mendoj se nëse, pothuajse tre vjet pas pushtimit rus të Ukrainës, më shumë se 50 për qind e polakëve ende deklarojnë se duan të mbështesin refugjatët nga Ukraina, kjo përqindje është shumë e lartë. Dhe duhet thënë se ukrainasit po bëjnë shumë për t’u integruar dhe për t’u bërë të vetë-mjaftueshëm. Shumica e tyre punojnë, në shërbimin e taksive, në dyqane, në kantiere. Individët kanë ofruar ndihmë me vlerë rreth 2.2 miliardë franga. Dhe shteti ka shpenzuar pothuajse 5 për qind të PBB-së të tij për ndihma humanitare dhe ushtarake: një numër i madh ukrainasish marrin përfitime sociale polake dhe fëmijët ndjekin shkollat polake. Vetëm ndihma ushtarake arrin në rreth 3.3 miliardë franga zvicerane. Provoni ta bëni edhe atë!
A thua se Zvicra duhet të ndjekë një shembull?
Unë thjesht po përshkruaj situatën. Megjithatë, nëse Zvicra do t’i vërë në dispozicion Ukrainës të gjitha paratë ruse që janë në llogaritë zvicerane, kjo do të mjaftonte. (Qesh.)
__________________________
Një konservator që di të moderoj veten
Andrzej Duda është president i Polonisë që nga viti 2015. Avokati, i lindur në vitin 1972, e filloi karrierën e tij politike rreth 15 vjet më parë në kuadër të liberalëve të majtë – Unioni i Lirisë (UW). Në vitin 2005 ai u bë i afërt me partinë konservatore të Kaczynskit Ligj dhe Drejtësi (PiS) dhe fillimisht shërbeu si këshilltar i saj.
