[26.12.2023]
Qytetarët që protestuan në Beograd të dielën dukeshin si një masë e pakënaqur – por jo si një forcë e gatshme për të rrëzuar çdo qeveri, tha Michael Kirby, ish-ambasador i SHBA-së në Serbi.
“Kam parë zhgënjimin e qytetarëve. Nuk e di nëse dhuna ishte e sajuar – por duket se mes protestuesve kishte nga ata që donin të merrnin diçka më shumë prej saj”, tha Kirby, e cila mbajti postin e ambasadorit në Beograd nga viti 2012 deri në 2016
Presidenti i Serbisë deklaroi se zgjedhjet e 17 dhjetorit ishin më paqësore se kurrë, në kundërshtim me konkluzionet e misionit vëzhgues ndërkombëtar dhe organizatave joqeveritare vendase se votimi u shënua me parregullsi dhe kushte të pabarabarta në favor të Partisë Progresive Serbe në pushtet.
Zyrtarët serbë gjithashtu bënë akuza për ndërhyrje të faktorëve të huaj të paidentifikuar në procesin zgjedhor.
“Përveç çdo gjëje tjetër që i kam kushtuar vëmendje – duket se autoritetet serbe informacionet që marrin nga Rusia e marrin si të vërtetë të pamohueshme. Jam në dijeni se ambasadori rus dhe presidenti Vuçiq kanë biseduar. Rusët janë specialistë në përhapjen e dezinformatave dhe përmbajtjeve të rreme. Rebelët gjatë protestës mund të ishin kundërshtarë të parregullsive zgjedhore që ndodhën, por nuk përjashtohet që ata të ishin agjitatorë të cilët ishin futur nga Partia Progresive Serbe apo rusët”, tha diplomati amerikan për Zërin e Amerikës.
Zëri i Amerikës: Si i shihni rrethanat e zgjedhjeve dhe tensionin në shoqërinë serbe?
Kirby: Do të filloj me qëndrimin e OSBE-së nga konferenca për shtyp – ku u fol për fletëvotimet e futura. Duket se ka pasur shumë probleme me to. Dihet se kishte shumë autobusë nga Bosnja dhe karta identiteti të lëshuara për njerëzit që duhet të jetonin në Beograd – gjë që, megjithatë, nuk është kështu. Atmosfera në të cilën janë mbajtur zgjedhjet, por edhe mediat në Serbi janë nën kontrollin e Presidentit të Serbisë dhe Partisë Progresive Serbe (SNS). Ka pak media të pavarura, kështu që është e vështirë për njerëzit që nuk janë simpatizues të SNS-së të marrin informacion të vlefshëm. Ka pasur shumë probleme gjatë ditës së zgjedhjeve – personat janë kapur duke vendosur fletëvotime të rreme në kuti. Prandaj e gjithë kjo është jashtë normave të procesit demokratik.
Zëri i Amerikës: Autoritetet serbe kanë bërë pretendime se shërbimet e huaja të inteligjencës i kanë paralajmëruar për protesta dhe trazira të mundshme në Serbi. Presidenti Vuçiq gjithashtu pretendoi se një vend, të cilin ai nuk e përmendi, ka ndërhyrë në zgjedhje. Siç e përmendët, presidenti serb u takua me ambasadorin rus në Beograd mëngjesin pas trazirave. Si e shikoni atë?
Kirby: I kam parë edhe komentet e ushtruesit të detyrës së kryeministrit se ajo ka marrë informacion nga pala ruse, kështu që Vuçiq nuk është dashur t’i përmendë ato, kur ajo tashmë e kishte bërë këtë. Nëse ka pasur ndërhyrje në zgjedhje, për këtë është përgjegjëse Partia Përparimtare Serbe dhe ajo që ka bërë me mediat. I mbyti zërat e pavarur. Kjo e pengoi opozitën të arrinte te qytetarët përmes televizionit. Dhe këtu qëndron thelbi i problemit.
Zëri i Amerikës: Pas takimit me Vuçiqin, ambasadori rus, ashtu si disa zyrtarë serbë në ditët e kaluara, përfshirë kryeministren në detyrë Ana Brnabiq, theksoi se protestat ishin të nxitura nga Perëndimi dhe se ato i ngjanin Maidanit të Ukrainës. Megjithatë, populli i Ukrainës kundërshtoi presidentin që donte të ndalonte procesin e integrimit evropian dhe ta kthente vendin drejt Rusisë. Çfarë mendoni për këtë?
Kirby: Është shumë logjike që Maidan të përmendet pas takimit me rusët. Rusët kanë frikë nga vullneti i popullit. Ne kemi qenë dëshmitarë të revolucioneve të shumta – Maidan në Ukrainë, gjëra të ngjashme kanë ndodhur në Gjeorgji dhe Kirgizi. Rusët i frikësohen vullnetit të popullit në një proces të lirë. Pa ndikim në media dhe rrjedhje të lirë të informacionit tek votuesit. Le ta shohim nga ana e logjikës: nëse shikon qëndrimet e Shteteve të Bashkuara dhe vendeve të tjera – është e palogjikshme që ata të ndërhynë në këto zgjedhje. Sigurisht që i ndihmojnë zërat e demokracisë. Ne mbështesim të gjithë ata që besojnë se Serbia duhet të shkojë drejt Bashkimit Evropian.
Zëri i Amerikës: Si e shihni qëndrimin e Shteteve të Bashkuara dhe të bashkësisë ndërkombëtare pasi OSBE-ja dhe organizatat e tjera joqeveritare konstatuan se ka pasur parregullsi gjatë procesit zgjedhor në Serbi?
Kirby: Jam i sigurt se jeni në dijeni të qëndrimit të Departamentit të Shtetit në përgjigje të pyetjes së Zërit të Amerikës nëse zgjedhjet ishin të lira dhe të ndershme… Përgjigjja ishte se kishte shumë probleme në ato zgjedhje. Zëdhënësja e Departamentit të Shtetit tha se ka probleme dhe i bëri thirrje Qeverisë së Serbisë që t’i zgjidhë ato. Nuk pashë që ishte bërë asgjë për këtë. Më saktësisht, Qeveria nuk ka treguar mirëkuptim për njerëzit që kanë vënë në dukje parregullsi – duke i kritikuar për këtë. Sigurisht, që për ta zgjedhjet shkuan bukur dhe shkëlqyeshëm – sepse fituan. A mund të ishin Shtetet e Bashkuara më të ashpra? Disa thonë se janë. Megjithatë, Qeveria e Serbisë po përballet me një provë vendimtare. Nuk mendoj se në Serbi ka një masë më të madhe të gatshme për ta rrëzuar zotin Vuçiq. Për arsye të ndryshme, partia që ai drejtoi është më e pëlqyera. Megjithatë, mënyra se si u fituan zgjedhjet irriton shumë qytetarë të Serbisë. Mendoj se partnerët perëndimorë janë të ngopur me pretendimet e Serbisë se ajo mbështet Perëndimin, ndërsa veprimet antidemokratike po kryhen brenda vendit – të mishëruara në procesin e keq zgjedhor.
Zëri i Amerikës: Në momente të caktuara, duket se Shtetet e Bashkuara kanë një qëndrim tepër të butë. A mund të reagojnë më ashpër Amerika apo ambasadori Christopher Hill apo të bëjnë diçka ndryshe – më vendosmërisht?
Kirby: Nuk do ta kritikoj ambasadorin Hill – një diplomat shumëvjeçar që po kryen mandatin e tij të tretë në Serbi. Diplomatët përdorin fjalimin e duhur për funksionin e tyre, i cili është më i butë dhe duhet lexuar midis rreshtave.
Po të lexoja mes rreshtash atë që tha në një fjalim diplomatik, të paktën një herë, ai tregoi fare hapur se procesi zgjedhor nuk ishte korrekt. Megjithatë, për shumicën e vëzhguesve, fjalimi diplomatik nuk është i mjaftueshëm. Zgjedhjet ishin të tmerrshme, por diplomatët nuk thonë kështu. Pra, ai do të duhet të bashkëpunojë me çdo qeveri që do të formohet. Por ne kemi obligim të punojmë edhe me opozitën dhe të theksojmë me zë të lartë se duhet të punohet më mirë në organizimin e zgjedhjeve. Mendoj se zëdhënësi i Departamentit të Shtetit ishte i qartë për këtë.
Zëri i Amerikës: Si mund të ndihmojnë partnerët ndërkombëtarë në zbutjen e tensioneve në Serbi?
Kirby: Kjo varet nga ajo që do të bëjë Qeveria e Serbisë. Njerëzit që kujdesen për zgjedhje të lira dhe të ndershme, që është Perëndimi – jo Rusia, nuk kanë ndërmend të pushtojnë. Nuk na pëlqen dhuna në rrugë, por inkurajojmë protesta paqësore. Nëse nuk jeni të kënaqur me diçka, është e rëndësishme ta thoni këtë. Kështu që jam i sigurt se përfaqësues të ambasadave të shumta do të bisedojnë me njerëz të opozitës. Gjithashtu, pres që me zotin Vuçiq të mos bisedojnë vetëm rusët. Mendoj se në një moment Partia Progresive Serbe dhe zoti Vuçiq do të duhet të vendosin nëse duan të kenë një shoqëri të mbyllur dhe ndalime, apo nëse duan një shoqëri më të hapur në të cilën mendimet mund të shprehen lirisht dhe të numërohen votat. Dhe, që të mos jenë zëra që janë fantazmë. [VOA]
