Eksperti kosovar: Maqedonia zë një pozicion kompleks që kërkon kujdes të veçantë diplomatik, shpesh i detyruar të luajë një rol më neutral dhe më të kujdesshëm në rajon
Marrëveshja trepalëshe ndërmjet Kosovës, Shqipërisë dhe Kroacisë nuk është thjesht një gjest simbolik, por paraqet një rikonfigurim strategjik të arkitekturës së sigurisë së Ballkanit Perëndimor, në përputhje të plotë me qëllimet e NATO-s dhe aleatëve të saj perëndimorë. Rajoni ka një histori të trazuar të shënuar nga konfliktet në dekadat e fundit dhe aktualisht po përballet sërish me tensione në rritje dhe kërcënime hibride. Këto sfida kanë të bëjnë kryesisht me ambiciet e Serbisë, e cila, e mbështetur hapur nga Rusia, përdor vazhdimisht taktika hibride për të destabilizuar vendet fqinje, siç tregohet nga ngjarjet e fundit në veri të Kosovës dhe sulmet në infrastrukturën kritike, thotë në një intervistë për “Local”, eksperti i sigurisë kosovare, Gurakuç Kuçi për situatën në rajon pas njoftimeve për marrëveshje bashkëpunimi dhe formimit të disa shteteve “jomilatare”.
Marrëveshja trilaterale mes Kosovës, Shqipërisë dhe Kroacisë nuk është thjesht një veprim simbolik; ajo paraqet një rikonfigurim strategjik të arkitekturës së sigurisë në Ballkanin Perëndimor, në përputhje të plotë me objektivat e NATO-s dhe aleatëve perëndimorë. Rajoni ka një histori dramatike të konflikteve të dekadave të fundit dhe sot përballet përsëri me rritjen e tensioneve dhe sfidave hibride. Këto sfida janë të lidhura kryesisht me ambiciet e Serbisë, e cila, me mbështetje të hapur nga Rusia, ka përdorur vazhdimisht taktika hibride për destabilizimin e vendeve fqinje, siç dëshmuan edhe ngjarjet e fundit në veri të Kosovës dhe sulmet ndaj infrastrukturës kritike.
Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, gjatë vizitës së tij në Kosovë dhe në Sarajevë, e ka bërë të qartë se periudha e tolerancës ndaj politikave destabilizuese ka përfunduar. Duke iu referuar drejtpërdrejt traumave historike të luftërave të viteve ‘90, Rutte i ka dhënë një paralajmërim të fortë Beogradit se çdo tentim për përsëritje të historisë do të konsiderohet si akt agresioni. Në këtë këndvështrim, marrëveshja Kosovë-Shqipëri-Kroaci duhet interpretuar si një përgjigje e koordinuar dhe racionale për t’i dhënë një mesazh të qartë Serbisë se rajoni është nën një mburojë sigurie euro-atlantike, dhe se çdo përpjekje destabilizuese nuk do të mbetet pa përgjigje.
Në nivel praktik, kjo aleancë nuk ka si qëllim ta izolojë Serbinë, por të sigurojë një ekuilibër të ri forcash që pengon çdo aventurizëm politik apo ushtarak në rajon. Ajo është një hap i matur, i cili demonstron vendosmërinë e vendeve pjesëmarrëse për të ruajtur paqen dhe stabilitetin, ndërkohë që e mban derën hapur edhe për vende të tjera të rajonit që ndajnë të njëjtin vizion të stabilitetit dhe integrimit euro-atlantik.
Në thelb, kjo nismë pasqyron realitetin e ri strategjik në Ballkan, ku stabiliteti rajonal dhe integrimi euro-atlantik mbeten imperativë të pandryshueshëm për të shmangur përsëritjen e skenarëve tragjikë të së kaluarës dhe për të parandaluar ndikimin malinj të Rusisë nëpërmjet Serbisë.
2. A lidhet kjo me rritjen e tensioneve në Ballkan dhe përse Beogradi e ndien veten më të prekur nga kjo situatë?
Po, kjo marrëveshje është e lidhur drejtpërdrejt me rritjen e tensioneve në rajon dhe është një përgjigje ndaj politikave të vazhdueshme destabilizuese të Serbisë dhe Republikës Srpska. Edhe pse Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Mark Rutte, ka deklaruar qartë se Aleanca po punon intensivisht për uljen e tensioneve, Serbia dhe Republika Srpska kanë treguar vazhdimisht se paralajmërimet e komunitetit ndërkombëtar nuk kanë qenë të mjaftueshme për t’i bërë ato të heqin dorë nga strategjia e tyre rajonale e njohur si “Bota Serbe”.
Vizita e ish-drejtorit të CIA-së në Serbi, Bosnjë dhe Kosovë, si dhe paralajmërimet e vazhdueshme ndërkombëtare, nuk e kanë penguar Beogradin që të vazhdojë bashkëpunimin e tij me Rusinë. Madje edhe pas sanksioneve nga SHBA-ja ndaj kompanisë NIS, për ta penguar Serbinë të furnizohet me naftë ruse, ajo përsëri e anashkaloi këtë masë, duke e vazhduar furnizimin me ndihmën e Hungarisë, çka thekson vendosmërinë e saj për të ruajtur lidhjet strategjike me Moskën.
Ndërkohë, Serbia po e ndien presionin e rritur të sfidave të saj të brendshme politike. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq po përballet me protesta masive anti-korrupsion, ndërsa lideri i Republikës Srpska, Milorad Dodik, është në vështirësi për shkak të problemeve ligjore. Në këtë kontekst, për të ruajtur pushtetin dhe për të shmangur vëmendjen nga problemet e brendshme, ata e kanë intensifikuar politikën e tensionimit rajonal, duke kërcënuar në mënyrë të hapur stabilitetin në Kosovë, Bosnjë e Hercegovinë, Maqedoninë e Veriut dhe Malin e Zi.
Kjo marrëveshje trilaterale Kosovë-Shqipëri-Kroaci bëhet akoma më e rëndësishme po të kujtojmë sulmet e fundit në veri të Kosovës, si sulmi terrorist në Banjskë dhe sulmet terndaj infrastrukturës kritike të Iber Lepencit në Zveçan. Këto ngjarje janë dëshmi konkrete të luftës hibride që po zhvillon Serbia në rajon, duke rritur ndjeshëm shqetësimin për sigurinë rajonale. Për më tepër, ndërhyrja e vazhdueshme e Serbisë dhe Rusisë në proceset zgjedhore në vendet e Ballkanit Perëndimor e përforcon nevojën për një përgjigje strategjike të koordinuar.
Pikërisht në këtë kuadër, Beogradi e ndjen veten më të prekur, pasi kjo marrëveshje i vendos kufizime të qarta hapësirës së tij të manovrimit dhe i jep një mesazh të qartë se komuniteti ndërkombëtar, dhe posaçërisht NATO-ja, nuk do të tolerojnë më përsëritjen e historisë së viteve 1990.
