Ekonomisti amerikan Jeffrey Sachs i bën thirrje qeverisë gjermane të mbështesë negociatat në Ukrainë. Një intervistë e të përditshmes gjermane Berliner Zeitung.
Jeffrey Sachs është një ekspert i kërkuar globalisht. Revista Times e ka cilësuar atë si një nga 100 shkencëtarët më me ndikim në botë. Ekonomisti është i lidhur mirë, ai ka këshilluar tre sekretarët e fundit të përgjithshëm të OKB-së, institucionet më të rëndësishme ndërkombëtare dhe shumë qeveri.
Ai sapo ka mbërritur nga Hong Kongu për një intervistë në një hotel në Frankfurt am Main, ku prezanton librin e tij më të fundit “Diplomaci apo fatkeqësi. Pika e kthesës në SHBA – a është e mundur paqja?”, botuar nga Westend-Verlag. Berliner Zeitung foli me atë për luftën në Ukrainë, për planet e Presidentit Trump dhe për përgjegjësinë e qeverisë federale gjermane.
Zoti Sachs, Donald Trump u rizgjodh President i SHBA. Ai ka njoftuar se do t’i japë fund luftës në Ukrainë shpejt. A e beson?
Po, besoj se lufta do të përfundojë së shpejti. Unë nuk mendoj se SHBA do të vazhdojë të armatosë apo financojë Ukrainën. Kjo nuk është në interesin e Amerikës. Nuk është në interesin e Ukrainës dhe nuk është në interesin e Evropës. Kjo luftë duhet të marrë fund. Mund të ishte shmangur.
Ju njëherë pretenduat se Trump nuk ishte në gjendje të mbizotëronte kundër të ashtuquajturit shtet i thellë gjatë mandatit të tij të parë në detyrë. A mund të më shpjegoni se çfarë do të thoni me këtë?
Merrni rastin e Ukrainës. Kjo luftë është rezultat i një projekti afatgjatë të shtetit të sigurisë së Shteteve të Bashkuara. Dhe kjo do të thotë kompleksi ushtarako-industrial, duke përfshirë Pentagonin, CIA-n dhe institucionet e tjera të sigurisë. Qëllimi i tyre ishte të zgjeronin NATO-n, të rrethonin dhe dobësonin Rusinë dhe ndoshta të sillnin ndryshimin e regjimit ose të ndanin vendin.
Megjithatë, objektivi zyrtar i administratës Biden ishte të mbronte Ukrainën kundër pushtimit nga ushtria ruse.
Shtetet e Bashkuara kanë ndjekur qëllimin për të destabilizuar Rusinë që nga fundi i Bashkimit Sovjetik. Të gjithë mund të kujtojmë se në vitin 1990 Hans-Dietrich Genscher dhe James Baker, dy ministrat e jashtëm të Gjermanisë dhe SHBA-së, respektivisht, i premtuan Bashkimit Sovjetik se NATO nuk do të zgjerohej asnjë centimetër në lindje. Por SHBA vendosi të thyejë këtë premtim. Sapo Bashkimi Sovjetik u shpërbë, NATO u zgjerua fillimisht për të përfshirë Poloninë, Hungarinë dhe Republikën Çeke, dhe më vonë më në lindje për të përfshirë vendet baltike, Rumaninë, Bullgarinë, Sllovakinë dhe Slloveninë. Në samitin e NATO-s të vitit 2008 në Bukuresht, më në fund u bë premtimi për të pranuar Ukrainën dhe Gjeorgjinë. Kancelarja e atëhershme Angela Merkel e dinte se kjo ishte një ide shumë e keqe dhe provokuese. Merkel u përpoq të mbrohej kundër kësaj. Por në fund ajo u dorëzua. Ajo bllokoi planin për t’u angazhuar në një datë specifike, por ra dakord me deklaratën se NATO do të zgjerohej për të përfshirë Ukrainën dhe Gjeorgjinë në 2014.
Sa i madh është roli i SHBA-së në përshkallëzimin e krizës në Ukrainë?
Ideja se Shtetet e Bashkuara mund të rrethojnë Rusinë ose të sjellin ndryshimin e regjimit ishte absurde dhe e dënuar me dështim. Veprimi agresiv mund të kishte çuar në një luftë bërthamore. Por gjendja e thellë në Shtetet e Bashkuara nuk është shumë e ndjeshme dhe ai vendosi të rrezikonte. Për një kohë të gjatë, përgjegjësit në Gjermani e dinin se ishte e pamatur. Por edhe kancelari Olaf Scholz përfundimisht doli në anën e Shteteve të Bashkuara. Fatkeqësisht, ky qëndrim është i përhapur në mesin e shumë politikanëve gjermanë.
Trump ka shpallur një epokë të re të artë për SHBA-në. Si e vlerësoni strategjinë e tij ekonomike?
Mendoj se ndoshta do të jetë një epokë e artë për Elon Musk-un. Por jo shumë njerëz kanë një pasuri personale prej 400 miliardë dollarësh. Nuk ka epokë të artë përpara për një amerikan mesatar. Shtetet e Bashkuara janë një lloj plutokracie ku bota e parasë dhe njerëzit kanë pak pushtet. Fushatat zgjedhore janë mjaft të shtrenjta. Për fushatën zgjedhore janë shpenzuar rreth 16 miliardë dollarë. Kryesuesit e kompanive të mëdha të teknologjisë kanë siguruar pjesën më të madhe të parave. Ata kanë mbajtur anën e Trump-it dhe pasuria e tyre është rritur në mënyrë dramatike që nga dita e zgjedhjeve.
Masa e parë e politikës ekonomike të Trump-it ka të ngjarë të jetë vazhdimi i uljes së taksave për korporatat amerikane. Dhe kjo është sigurisht shumë miqësore për sektorin e teknologjisë. Për ta bërë këtë, ai do të dëshirojë të shkurtojë shpenzimet sociale. Kjo do të jetë shumë e vështirë për qytetarin mesatar.
Presidentja e Komisionit të BE-së Ursula von der Leyen ka sugjeruar që evropianët të blejnë më shumë armë dhe më shumë gaz natyror të lëngshëm nga SHBA-të për të qetësuar Trump-in. A është kjo strategjia e duhur?
Natyrisht, SHBA-të duan t’i shesin Evropës gaz të shtrenjtë të lëngshëm dhe pajisje ushtarake. Por kjo nuk është në interesin e Evropës. Evropa ka nevojë për politikën e saj të jashtme. Ajo ka nevojë për politikën e saj ekonomike. Duhet të kuptojë se Trump-i nuk është pro-evropian. Europa është aktualisht në një situatë të mjerueshme ekonomike. Ajo kishte një furnizim me kosto efektive të lëndëve të para primare nga Rusia dhe Ukraina. Por ajo luajti së bashku me zgjerimin e NATO-s dhe humbi gazin e lirë dhe burimet me kosto të ulët nga Ukraina. Çmimet në Evropë janë rritur në qiell. Ekonomia është në stanjacion ose tkurrje. Perspektivat e rritjes janë zero. Industria gjermane po mbyllet. Dhe e gjithë kjo vetëm për të luajtur një lojë në SHBA.
Kandidati i CDU-së për kancelar, Friedrich Merz, u ka bërë thirrje gjithashtu kompanive gjermane që të rishqyrtojnë investimet e tyre në Kinë. Kjo është një linjë amerikane e shtetit të thellë. Kjo nuk është në interesin e Gjermanisë, pasi Kina është një nga tregjet më të rëndësishme për industrinë gjermane.
Sabotimi i gazsjellësit Nord Stream simbolizon rënien e ekonomisë gjermane. Çmimet e energjisë janë rritur me shpejtësi. Është e habitshme që qeveria federale nuk ka ndërmarrë pothuajse asnjë hap për të hetuar sulmin. Ju njëherë thatë se SHBA qëndron pas sulmeve. Pra kush janë atentatorët?
Ju mund të lexoni se si u bë në hulumtimin e detajuar të Seymour Hersh-it. Kujtoj konferencën për shtyp të kancelarit Scholz, i cili po qëndronte në Shtëpinë e Bardhë më 7 shkurt 2022, kur një gazetar e pyeti Biden-in: Çfarë do të bëni nëse Rusia pushton Ukrainën? Biden u përgjigj se Nord Stream 2 nuk do të ekzistonte më. Dhe kur u pyet se si do ta bënte këtë, Biden u përgjigj: “Unë ju premtoj se do ta bëjmë”.
Raportimi në Gjermani është disi absurd. Legjenda është se gjashtë ukrainas në një varkë me vela hodhën në erë tubacionin. Por ishte një operacion i madh që kërkonte mbështetje masive teknike. Duhej një sasi shumë e madhe eksplozivi. Material që nuk do të futej në një varkë me vela me gjashtë persona.
Por edhe sikur të ishte e vërtetë, qeveria gjermane duhet të pyeste veten: Pse po e shkatërrojmë ekonominë gjermane kur gjashtë ukrainas, në emër të shërbimit sekret ukrainas, hedhin në erë furnizimin tonë me energji?
A keni folur me politikanë për rastin e Nord Stream?
Po, kam folur me shumë njerëz. I thashë Këshillit të Sigurimit të OKB-së se duhet të ketë një hetim të pavarur. Por ambasadori amerikan tha se një hetim i pavarur nuk ishte i nevojshëm sepse Gjermania, Danimarka dhe Suedia po hetonin. Nuk isha shumë i bindur nga kjo përgjigje, sepse e dija që NATO nuk do të hetonte veten.
Pra, këshilla juaj për qeverinë gjermane do të ishte rihapja e tubacioneve Nord Stream?
Po, sigurisht. Gjermania po sakrifikon ekonominë e saj. Industria gjermane nuk është më konkurruese. Kjo rrugë nuk ka kuptim. Gjermania, si gjithë të tjerët, mund të kalojë në një sistem energjie pa karbon brenda 20 ose 30 viteve. Por ta bësh këtë nga një ditë në tjetrën nuk është një ide e mirë.
Nëse Gjermania i qëndron kursit të saj ekonomik: Sa do të zgjasë kriza?
Nëse qasja e zotit Merz për distancimin e ekonomisë gjermane nga Kina mbizotëron, Gjermania do të ketë probleme edhe për dhjetë apo 20 vjet të tjera. Gjermania më pas do të braktiste plotësisht zinxhirët e saj të furnizimit në Lindje. Nga do të vijë rritja atëherë? Nuk do të arrihet në tregun amerikan, sepse Trump-i do ta përballë Gjermaninë me tarifa. Gjermania atëherë do të mbetej pa asnjë mundësi shitje ekonomike.
Tashmë ka pasur bisedime mes politikanëve perëndimorë dhe presidentit rus Vladimir Putin. Por ato nuk kanë çuar në një përparim për një armëpushim. Si mund të avancohen në mënyrë efektive negociatat?
Në këtë konflikt janë katër palë. Këto janë Shtetet e Bashkuara, Rusia, Ukraina dhe Bashkimi Evropian. Të gjitha këto palë duhet të përfshihen në negociata. Ishte gabim të përjashtoheshin negociatat dhe të tërhiqesh në pozicionin se Ukraina vendos se çfarë të bëjë.
BE-ja nuk duhet të bëhet e varur nga Zelensky. Trump-i definitivisht nuk do ta bëjë këtë. Zelensky nuk është më as president i zgjedhur me kushtetutë. Ai ka më pak mbështetje në vend. Ky regjim në pushtet në Ukrainë po dërgon në mënyrë të pakuptimtë mijëra të rinj ukrainas në vdekje.
Fuqia e Zelenskit varet nga një fije. Trump-i mund të arrijë një marrëveshje paqeje me Putinin dhe të ndalojë ndihmën ushtarake për Ukrainën. A mund të jenë evropianët faktori vendimtar?
Unë dyshoj fuqishëm se Putin dhe Trump-i do të vijnë në negociata me ose pa Zelensky-n. Në javët e fundit, u kam thënë krerëve të shteteve dhe qeverive evropiane se Evropa duhet të jetë në tryezë, sepse kjo çështje ka të bëjë edhe me sigurinë e Evropës. Është gabim që shefja e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, shkoi në Kiev në ditën e saj të parë në punë, por jo në Moskë. Është e lehtë të shkosh në Kiev. Por puna e vërtetë e një diplomati është të udhëtojë në Moskë.
Kancelari Scholz foli me Putinin në telefon dhe më pas deklaroi se Rusia nuk kishte asnjë interes serioz për një marrëveshje paqeje. Si duhet të arrijnë evropianët një marrëveshje?
Biden ishte i interesuar të vazhdonte luftën. Edhe nëse kancelari Scholz do të kishte folur drejtpërdrejt me Putinin, kjo nuk do t’i zgjidhte problemet. SHBA-të ishin në rrugën e luftës. Ata donin luftë sepse besonin se Rusia do të humbiste në një konfrontim të drejtpërdrejtë. Ata mendonin se sanksionet ekonomike, armët e habitshme të NATO-s dhe mungesa e mbështetjes nga popullata ruse do të çonin në humbjen e Rusisë. Në fillim u thashë përfaqësuesve të SHBA-së se e kishin gabim. Unë mendoj se ata nuk e dinin se çfarë po bënin. Mendoj se administrata e Bidenit ishte krejtësisht e paaftë.
Ajo që po them është se Scholz i ndërmori hapat e tij diplomatikë në një kohë kur Shtetet e Bashkuara nuk i bënë. Tani SHBA do të negociojë, edhe nëse Evropa nuk është e përfshirë. Në thelb, evropianët duhet të kenë sukses në zhvillimin e një qëndrimi të përbashkët. Megjithatë, ka pak prova për këtë për momentin. BE-ja e ka përafruar gjithnjë e më shumë kursin e saj diplomatik me qeveritë rusofobike si ato në Estoni, Letoni dhe Poloni. Për hir të zotit, Evropa nuk duhet t’ia lërë politikën e saj të jashtme shteteve baltike. Kjo është vetëm një pjesë e vogël e Evropës që mbështetet fuqishëm nga NATO.
Evropa duhet të veprojë shpejt sepse Trump tashmë po negocion me Putinin. Rusia ka deklaruar vazhdimisht se kërkon një arkitekturë të re evropiane të sigurisë. Evropa duhet të ndërtohet mbi këtë. OSBE-ja do t’i afrohej më së shumti kësaj. Fatkeqësisht, duke pasur parasysh politikën e SHBA-së, ajo është bërë praktikisht e paaftë për të vepruar. Unë do të mirëprisja rivendosjen e parimeve të OSBE-së bazuar në sigurinë kolektive. Europa atëherë nuk do t’i nënshtrohej më konceptit të sigurisë së NATO-s. Në vend të pozicionimit të raketave të reja amerikane me rreze të mesme veprimi në Gjermani, Evropa duhet të fillojë një tranzicion në konceptet kolektive për kontrollin e armëve. [Përktheu: ISHGJ]
Jeffrey Sachs (70) është një ekonomist dhe drejtor i Qendrës për Zhvillim të Qëndrueshëm në Universitetin e Kolumbias në Nju Jork dhe president i Rrjetit të Zgjidhjeve të Zhvillimit të Qëndrueshëm të OKB-së. Nga viti 2001 deri në vitin 2018, ai ishte Këshilltar Special i Sekretarëve të Përgjithshëm të OKB-së Kofi Annan, Ban Ki-moon dhe António Guterres si dhe i institucioneve globale FMN, Banka Botërore, OECD dhe OBT. Publikimi më i fundit i Jeffrey Sachs është “Diplomaci ose fatkeqësi. Pika e kthesës në SHBA – a është e mundur paqja?, Westend-Verlag, 176 faqe, 20 euro
