Një ironi e historisë për evropianët: Vëllai i madh – Amerika është zhdukur, ashtu si Bashkimi Sovjetik pas rënies së komunizmit 36 vjet më parë. Atëherë, si tani, është e rëndësishme të marrësh fatin në duart e tua.
Nga Markus Bernath [NZZ]
Në shtëpinë tonë, historia bashkëkohore është gjithashtu histori familjare. Pa vitin 1989, nuk do ta kisha takuar gruan time. Pa rënien e komunizmit në Lindje, nuk do të vazhdoja të vizitoja ndërtesën e parafabrikuar të mykur dhe komode në Sofje ku jetojnë Tanja dhe Krasimiri. Ajo ishte një ish-mësuese e ekonomisë (!), ai ishte oficer në Ushtrinë Popullore Bullgare, të dy shpejt të papunë pas ardhjes së demokracisë dhe ekonomisë së tregut. 1989-ta nuk ishte një çlirim për të, por rënia e një bote në dukje të përsosur, si për shumë të tjerë të brezit të saj në Evropën Lindore. Praktikisht ajo që po përjetojmë tani në Perëndim. Rënia e një bote të tërë, këtë herë ajo transatlantike. Është viti 1989. Jo një pikë kthese triumfi, por një pikë kthese.
Kjo është ajo që duhet të jetë ndjerë 36 vjet më parë. Në mëshirën e kohës, megjithëse – si në Bullgari në atë kohë – në një mënyrë shumë më dramatike, me hiperinflacion, ndërprerje të energjisë dhe krim të organizuar. Tani ajo ka goditur edhe evropianët perëndimorë. Ai me portofolin e trashë dhe vendi në anën e duhur të historisë, pranë amerikanëve. Çfarë ironie.
Bashkimi Sovjetik u shemb menjëherë pas rënies së komunizmit në vitin 1989 dhe i la satelitët e tij të fluturonin tutje larg. Tani ka ikur edhe vëllai ynë i madh, Amerika, ylli i fiksuar i Perëndimit. Rastësia, madhësia, pasuria, kreativiteti, liria. Vetëm qielli gjithmonë dukej ndryshe në SHBA, pafundësisht i lartë dhe blu. Pothuajse njëqind ditët e Donald Trumpit në Shtëpinë e Bardhë kanë shkatërruar këtë botë të idealizuar, një imazh i Amerikës që u dha kuptim brezave në Evropën Perëndimore.
Duke rezonuar politikisht, shkëputja e Amerikës me Evropën është kthesa e dytë e madhe që nga Lufta e Dytë Botërore. Së pari erdhi kolapsi i Bllokut Lindor, tani fundi i plotë i rendit të pasluftës. Evropa është e vetme – dhe e kërcënuar nga fuqia bërthamore – Rusia.
Jo se njerëzit e shikonin Presidentin në Uashington çdo ditë – si tani, me mosbesim ndaj paaftësisë, vulgaritetit dhe kotësisë që zbulon njeriu në Zyrën Ovale. A mund ta imagjinonte dikush që një president amerikan do të thoshte me kënaqësi për qeveritë e huaja në një fjalim publik: “Më puthin bythën”? Por Amerika para Trumpit, Amerika e Kenedit, Reganit, Bushëve, Klintonëve, Obamas, qëndronin gjithmonë në mënyrë të sigurt diku në sfond. Pavarësisht nga të gjitha polemikat politike që ekzistonin, siguria e evropianëve mbeti se gjithçka do të ishte mirë në fund, se në rast emergjence kalorësia amerikane do të dilte nga fortesa dhe do t’i shpëtonte evropianët nga çdo e keqe që mund të lindte.
Tani gjithçka është bajate, e dyshimtë. Armiqësia dhe përbuzja që Uashingtoni po u drejton evropianëve e ka kapur kontinentin e vjetër krejtësisht të papërgatitur. Sekretari amerikan i Mbrojtjes Pete Hegseth na quajti “patetikë” në atë bisedë në Signal, i cili supozohej të mbetej konfidencial. “Unë e urrej të shpëtoj përsëri evropianët,” tha zëvendëspresidenti James David Vance në bisedë.
Sigurisht, askush nuk mund të thotë se çfarë do të bëhet përfundimisht me trupat e Trumpit në Uashington. Sa do të qëndrojë ai në pushtet – katër vjet? Tetë? Dymbëdhjetë? Nëse do të dështojë përballë dështimeve politike dhe ekonomike që tashmë po bëhen të dukshme. Sidoqoftë, një kthim në kohët e vjetra të hegjemonit mik – të SHBA-së dhe evropianëve që ngarendnin lirisht në mbrojtjen ushtarake vështirë se mund të imagjinohet. Pushimi ka përfunduar. Por çfarë rrjedh nga kjo?
Humbësit e vitit 1989, të socializuar në komunizëm, e patën të vështirë të integroheshin në botën e re, e cila dukej se ishte një kopje e Perëndimit. Shumë prej tyre u varfëruan dhe sot e kësaj dite vajtojnë sigurinë e dukshme të një ekonomie të planifikuar dhe një shteti njëpartiak. Gabimi juaj: Për arsye të ndryshme nuk keni mësuar të merrni përgjegjësi, të merrni vendimet tuaja, të pohoni veten.
Ky është mësimi që evropianët sot duhet të nxjerrin nga ajo pikë kthese. Shkatërrimi i partneritetit të vjetër transatlantik dhe tjetërsimi i aleatit të madh Amerikës është sigurisht shqetësues dhe paraqet rreziqe serioze për kontinentin e vjetër. Por përgjigja mund të jetë vetëm të merrni fatin në duart tuaja. Për ta bërë kontinentin ekonomikisht dhe ushtarakisht sovran. Ndarja e Amerikës me Evropën mund të jetë shëruese.
