Teoritë e pabesueshme të fitores së Ukrainës
Ushtarakisht, Ukraina nuk mund të fitojë kundër Rusisë, beson Barry Posen. Prandaj, Perëndimi duhet të mbrojë një zgjidhje të negociuar.
Barry R. Posen / Cambridge
Ndërsa forcat ruse vazhdojnë të fitojnë terren në Ukrainë, presidenti ukrainas dhe aleatët e tij duket se janë të bashkuar: Ukraina duhet të luftojë deri në fitore dhe të rivendosë status quo-në e paraluftës. Rusia do të lirojë zonat e pushtuara që nga shkurti, Ukraina nuk do të njohë as aneksimin e Krimesë dhe as republikat separatiste në Donbass dhe do të vazhdojë të ecë përpara me anëtarësimin në BE dhe NATO.
Një rezultat i tillë do të nënkuptonte një humbje të qartë për Rusinë. Duke pasur parasysh se ajo ka paguar tashmë një çmim të madh dhe se sanksionet ekonomike perëndimore kundër vendit nuk ka gjasa të hiqen së shpejti, Moska do të mbetej praktikisht duarbosh dhe do të dobësohej përgjithmonë pas kësaj lufte.
Mbështetësit e Ukrainës propozojnë dy rrugë të mundshme drejt fitores. Rruga e parë të çon përmes Ukrainës: me ndihmën e Perëndimit, kështu thotë teoria, Ukraina mund ta mposht Rusinë ushtarakisht ose duke i shkatërruar forcat e armatosura ruse nëpërmjet gërryerjes graduale ose duke i tejkaluar ato me zgjuarsi. Mënyra e dytë është përmes Moskës. Me suksese ushtarake dhe presion ekonomik, Perëndimi mund të bindë presidentin rus Vladimir Putin që t’i japë fund luftës ose të bëjë që dikush nga hierarkia e lartë e afërt ta largojë me forcë nga detyra.
Megjithatë, këta skenarë teorikë të fitores qëndrojnë në terren të lëkundur. Për një gjë, ushtria ruse duhet të jetë mjaft e fortë për të qenë në gjendje të mbrojë shumicën e fitoreve të saj territoriale. Nga ana tjetër, Rusia është aq e pavarur ekonomikisht dhe Putini e ka vendin aq fort nën kontroll, sa nuk do të jetë e mundur të detyrohet presidenti të heqë dorë nga këto përfitime territoriale. Prandaj, strategjia aktuale me shumë mundësi nuk do të çojë në një triumf të Ukrainës, por në një luftë të gjatë, të përgjakshme dhe përfundimisht në një ngërç. Sa më gjatë të zgjasë konflikti, aq më i madh është humbja e jetës njerëzore dhe dëmi ekonomik, por edhe rreziku i përshkallëzimit – deri në përdorimin e mundshëm të armëve bërthamore.
Udhëheqja ukrainase dhe mbështetësit e saj po flasin sikur fitorja është e arritshme. Kjo po rezulton gjithnjë e më shumë të jetë iluzore. Prandaj, Ukraina dhe Perëndimi duhet të rishqyrtojnë qëllimet e tyre: strategjia e dëshirës për të fituar luftën duhet t’i hapë rrugën një qasjeje më realiste: gjetja e një kompromisi diplomatik që do t’i japë fund luftimeve.
Shumë në Perëndim besojnë se lufta mund të fitohet në terren. Në këtë skenar, Ukraina shkatërron aftësinë luftarake të ushtrisë ruse dhe detyron forcat ruse të tërhiqen ose t’i mposhtin ato. Në fillim të luftës, mbështetësit e Ukrainës shprehën besimin e tyre se Rusia mund të mposhtet përmes gërryerjes. Vetëm për sa i përket shifrave – dukej atëherë, kur 15,000 ushtarë rusë besohej se kishin vdekur në Ukrainë në javët e para të luftës – ushtria ruse ishte në prag të kolapsit. Nga këndvështrimi i sotëm, këto parashikime të hershme duken tepër optimiste. Në vend të kësaj, ushtria ruse në Donbass po përparon ngadalë, por në mënyrë të qëndrueshme. Mund të ndodhë që një ditë teza e prishjes mund të rezultojë absolutisht e saktë, por kjo duket e pamundur. Rusët me sa duket pësuan më pak viktima sesa menduan shumë, ose arritën të ruanin forcën luftarake të shumë njësive pavarësisht nga viktimat e tyre. Deri më tani, ata gjithmonë diku kanë gjetur rezerva.
Pra, ndërkohë që hipoteza e prishjes së fushëbetejës tashmë është hedhur poshtë, ekziston një opsion tjetër: ukrainasit mund të manovrojnë rusët. Forcat e armatosura të Ukrainës mund të mposhtin armikun duke përdorur luftë të mekanizuar, tanke, këmbësorie dhe artileri. As Rusia dhe as Ukraina nuk kanë mjaft trupa luftarake të mekanizuara për të mbrojtur frontet e tyre të gjera, kështu që në parim të dyja palët duhet të jenë të ndjeshme ndaj sulmeve të shpejta dhe të fuqishme të mekanizuara. Megjithatë, deri më tani, asnjëra nga palët ndërluftuese nuk ka zgjedhur një taktikë të tillë. Ndoshta Rusia ka vendosur që nuk mund të mbledhë forcat e saj për sulme të tilla pa u vënë re nga inteligjencia perëndimore, dhe Ukraina, nga ana e saj, mund të jetë nën mbikëqyrje të ngjashme nga inteligjenca ruse. Megjithatë, me një strategji të sofistikuar mbrojtëse, Ukraina mund ta tundonte armikun të zgjerohej dhe të anonte forcat ruse dhe të sulmonte linjat e tyre të furnizimit, siç duket të ketë ndodhur në një shkallë të vogël rreth Kievit në betejat e hershme të luftës.
Megjithatë, është po aq e pamundur që ushtria ruse të mund të mposhtet përmes manovrimeve të afta, sa edhe një kolaps i ushtrisë ruse përmes gërryerjes. Rusët tani duket se po shohin mashtrimet e përdorura fillimisht nga Ukraina. Ndërsa dihen pak detaje, kundërsulmet e fundit të Ukrainës në rajonin e Khersonit duket se nuk kanë pasur në vetëvete befasi dhe manovrim. Përkundrazi, këto ofensiva ishin, me sa duket, po aq të ngadalta dhe rraskapitëse sa sulmet ruse në Donbass. Nuk ka gjasa që shumë do të ndryshojë në këtë model bazë. Ideja se Perëndimi mund ta pajisë Ukrainën me teknologji aq të fuqishme sa që mund të mposht ushtrinë ruse përmes shkatërrimit ose luftës së lëvizshme, është gjithashtu i gabuar. Për sa i përket popullsisë dhe prodhimit ekonomik, Rusia ka një epërsi prej tre me një, gjë që është e vështirë të kompensohet edhe me instrumentet teknike më moderne. Armët moderne perëndimore si raketat e drejtuara kundër tankeve Javelin dhe NLAW mund ta kenë ndihmuar Ukrainën që ta detyrojë Rusinë të paguajë një çmim të rëndë. Megjithatë, deri më tani, kjo teknologji është përdorur kryesisht për të rritur avantazhet taktike që mbrojtësit tashmë kanë. Është shumë më e vështirë të përdorësh teknologji të tilla të sofistikuara për të sulmuar një kundërshtar që dukshëm i tejkalon ata, pasi kjo do të kërkonte kompensimin e numrave superiorë dhe avantazheve taktike të mbrojtjes. Në rastin e Ukrainës, nuk është e qartë se cilat teknologji speciale perëndimore mund t’i japin ushtrisë ukrainase një avantazh kaq të madh sa mund të minojë mbrojtjen ruse.
Nëse Kievi nuk mund të fitojë në fushat e betejës së Ukrainës, ndoshta mund të arrijë fitoren në Moskë. Ky skenar i dytë teorik i fitores bazohet në supozimin se një kombinim i prishjes ushtarake dhe presionit ekonomik mund të bindë Rusinë që t’i japë fund luftës dhe të evakuojë territoret e pushtuara.
Kjo teori parashtron se viktimat ushtarake mund t’i kthejnë familjet e ushtarëve rusë të vrarë, të plagosur dhe të vuajtur kundër Putinit dhe se presionet ekonomike mund të ndikojnë gjithnjë e më shumë në jetën e rusëve mesatarë. Putini e sheh popullaritetin e tij në rënie dhe ka frikë se karriera e tij politike mund të përfundojë së shpejti nëse ai nuk e ndal luftën. Një mundësi tjetër është që Putini të mos e kuptojë se sa shpejt po gërryen mbështetjen ushtarake dhe vështirësitë ekonomike, dhe se aktorët rreth tij do ta pranonin këtë dhe, për interes të pastër vetjak, do ta rrëzonin apo edhe do ta ekzekutonin presidentin. Pasi të ishin në pushtet, ata do të kërkonin paqen. Të dy skenarët do të nënkuptonin që Rusia të pranonte humbjen.
Por edhe kjo rrugë drejt fitores së Ukrainës është plot me pengesa. Së pari, Putini është një oficer inteligjence me përvojë, i cili ndoshta është i përgatitur mirë në komplote dhe di saktësisht se si t’i pengojë ato. Vetëm kjo e bën të diskutueshme një strategji të ndryshimit të regjimit, edhe nëse do të kishte disa aktorë në Moskë të gatshëm të rrezikonin jetën e tyre për të tentuar një lëvizje të tillë. Nga ana tjetër, presioni mbi ekonominë ruse nuk duhet të shkaktojë vështirësi aq të mëdha sa Putini të futet në vështirësi serioze politike. Perëndimi mund ta bëjë jetën pak më të vështirë për rusët dhe të sigurojë që prodhuesit rusë të armëve nuk mund të importojnë më komponentë elektronikë të sofistikuar. Por nuk ka gjasa që ai të mund të lëkundë seriozisht Putinin ose sundimin e tij. Rusia është një vend i madh dhe i populluar me tokë të madhe të punueshme, rezerva të pasura energjetike, shumë burime të tjera natyrore dhe një strukturë industriale të fortë, megjithëse të vjetëruar.
Megjithatë, është më e vështirë të vlerësohet se si do të ndikojnë humbjet në llogaritjen e interesave të Putinit. Por edhe këtu skepticizmi është i garantuar. Fuqitë e mëdha, ndonjëherë për arsye jo shumë të vlefshme, durojnë humbje të mëdha ndër vite, siç tregohet nga Shtetet e Bashkuara në Vietnam, Afganistan dhe Irak dhe Bashkimi Sovjetik në Afganistan. Përpara pushtimit rus në shkurt, shumë në Perëndim po u kërkonin ukrainasve të organizonin një kryengritje guerile kundër Rusisë me shpresën për të parandaluar një sulm rus në radhë të parë, ose të paktën t’i bënin forcat ruse të paguanin një çmim aq të lartë sa të ktheheshin shpejt. Një problem me këtë strategji është se vetë kryengritësit do të duhej të vuanin shumë për ta bërë këtë. Ukrainasit mund të jenë të gatshëm të pësojnë humbje të dhimbshme në një luftë konvencionale të shkatërrimit kundër Rusisë, por nëse ata mund t’i shkaktojnë mjaftueshëm dëme armikut për të arritur fitoren që shpresonin është e diskutueshme. Është gjithashtu e diskutueshme nëse ata mund të përballojnë humbje të tilla për një periudhë më të gjatë kohore.
Askush nuk mund të thotë me siguri nëse ushtria ruse mund të mposhtet përmes rezistencës së ashpër apo veprimit të zgjuar, apo nëse Ukraina mund t’i shkaktojë asaj humbje aq të rënda sa Putini do të duhej të hiqte dorë. Megjithatë, të dyja kanë shumë pak gjasa. Me shumë mundësi tani është një ngërç, me pak ndryshime në linjat aktuale të betejës edhe pas muajsh apo vitesh luftimesh.
Në muajt dhe vitet e ardhshme, si Rusia dhe Ukraina do të vuajnë shumë dhe në fund do të arrijnë pak më shumë se sa kanë arritur tashmë: fitime territoriale të menaxhueshme për Rusinë që duken si fitore të Pirros dhe për Ukrainën një qeveri të fortë, të pavarur dhe sovrane që kontrollon pjesën më e madhe e territorit të paraluftës. Në një moment, të dy vendet ndoshta do t’i nënshtrohen këshillave qëllimmira që të ulen në tryezën e bisedimeve. Duke vepruar kështu, të dy vendet do të duhet të kuptojnë se negociatat reale duhet të jenë në rrezik dhe se, secila palë do të duhet të heqë dorë nga diçka me vlerë.
Nëse ky është rezultati përfundimtar më i mundshëm, nuk ka kuptim që vendet perëndimore të derdhin më shumë armë dhe para në një luftë që po sjell më shumë vdekje dhe shkatërrim çdo javë që kalon. Aleatët e Ukrainës duhet të vazhdojnë t’i ofrojnë vendit atë që i nevojitet për t’u mbrojtur kundër sulmeve të ardhshme ruse, por ata nuk duhet ta inkurajojnë Ukrainën të angazhojë burime për kundërsulme që ka të ngjarë të jenë të kota. Në vend të kësaj, Perëndimi tani duhet të përpiqet të gjejë një zgjidhje të negociuar.
Një zgjidhje e negociuar e luftës pa dyshim do të ishte e vështirë për t’u arritur, por konturet e një marrëveshjeje tashmë po shfaqen. Secila palë do të duhet të bëjë lëshime të dhimbshme. Ukraina do të duhet të lëshojë një territor të konsiderueshëm dhe ta bëjë këtë me shkrim. Rusia do të duhet të heqë dorë nga një pjesë e fitimeve të saj territoriale dhe pretendimeve të ardhshme territoriale. Për të parandaluar sulmet e ardhshme ruse, Ukraina do të kishte nevojë për angazhime të besueshme të mbështetjes ushtarake të SHBA-së dhe Evropës dhe ndihmë të vazhdueshme ushtarake (por kryesisht në formën e armëve mbrojtëse dhe jo sulmuese). Rusia duhet të njohë ligjshmërinë e këtyre marrëveshjeve. Perëndimi do të duhet të pranojë të lehtësojë shumë nga sanksionet ekonomike të vendosura ndaj Rusisë. NATO dhe Rusia do të duhet të fillojnë negociata të reja për të kufizuar vendosjet ushtarake dhe ndërveprimet përgjatë kufijve të tyre përkatës. Një parakusht thelbësor për një zgjidhje diplomatike do të ishte që SHBA të marrë drejtimin. Meqenëse Shtetet e Bashkuara janë donatori kryesor i Ukrainës dhe orkestrojnë presionin ekonomik perëndimor ndaj Rusisë, ajo ka ndikimin më të madh mbi të dyja palët.
Është më e lehtë të formulosh këto pozicione bazë sesa t’i përcaktosh në një marrëveshje. Pikërisht për këtë arsye, negociatat duhet të fillojnë më shpejt se sa vonë. Skenarët teorikë të fitores së Ukrainës dhe Perëndimit janë të argumentuar dobët. Në rastin më të mirë, ata rezultojnë në një bllokim të dhimbshëm që vjen me një çmim të rëndë dhe e lë pjesën më të madhe të territorit të Ukrainës në duart e Rusisë. Nëse ky është maksimumi që mund të shpresohet nga më shumë muaj apo vite luftimesh, atëherë ka vetëm një mënyrë për të vepruar me përgjegjësi: të kërkosh një fund diplomatik të luftës – dhe ta bësh atë tani.
________________________
Versioni i shkurtuar i artikullit “Teoritë e pabesueshme të fitores së Ukrainës”. ©Pushtet e Jashtme
Përkthyer nga gjermanishtaj nga ISHGJ!
