Nga Dr. Imran Khalid [Eurasia Review]
Dinamika gjeopolitike e vitit 2024 nënvizoi një botë në fluks. Nga lufta e pamëshirshme Rusi-Ukrainë te tensionet në rritje në Detin e Kinës Jugore, provokimet e jashtme kanë nxitur pasigurinë globale. Megjithatë, mes turbullirave, Kina ka mbajtur një dorë të qëndrueshme, duke shfrytëzuar elasticitetin e saj për të nxitur një mjedis të favorshëm për zhvillim me cilësi të lartë.
Duke projektuar stabilitet në një botë të fragmentuar, Pekini ka përforcuar rolin e tij si një shtyllë vendimtare për ekuilibrin global. Ndikimi në rritje i Kinës brenda Jugut Global sinjalizon një ndryshim në ekuilibrin global të fuqisë. Dikur një bllok i margjinalizuar, Jugu Global tani po ngjitet, me Pekinin në ballë. Nëpërmjet nismave që promovojnë paqen dhe zhvillimin e qëndrueshëm, Kina ka përforcuar lidershipin e saj në formësimin e një bote shumëpolare.
Kjo rritje nuk ka kaluar pa u vënë re në Uashington, ku një dominim unipolar në rënie përballet me sfida të paprecedentë. Për dekada, Shtetet e Bashkuara zotëronin fuqi të pashembullt globale, por ngjitja e Kinës ka detyruar një rikalibrim të kësaj dinamike. E vendosur për të ruajtur primatin e saj, SHBA duket se synon të frenojë ambiciet e Kinës, një strategji që pasqyron një rezistencë të rrënjosur për të hequr dorë nga statusi i saj si fuqia e shquar e botës. Në ditët e Luftës së Ftohtë, bota u nda në dy kampe dhe Lëvizja e të Paangazhuarve u shfaq si një forcë e tretë. Në atë kohë, bëhej fjalë për politikën – një pohim nga Jugu Global se nuk do të zgjidhej nga asnjëra palë. Jugu kishte prioritetet e veta, problemet e veta dhe një dëshirë të fortë për pavarësi. Por sot biseda ka ndryshuar. Fusha e betejës nuk është më ideologjia; është ekonomia.
Merrni për shembull efektet e valëzuara të sanksioneve ndaj Kinës. Kur rrugët tregtare pengohen, është Jugu ai që shpesh paguan çmimin. Për vendet që përpiqen të rriten, këto presione ekonomike janë më se të papërshtatshme – ato janë shkatërruese. Kjo është arsyeja pse ideja e një Jugu Global të bashkuar po fiton përsëri tërheqje, por me një kthesë moderne. Nuk bëhet fjalë vetëm për t’i thënë “jo” veriut; ka të bëjë me ndërtimin e fuqisë së mjaftueshme ekonomike për të përcaktuar një rrugë të pavarur. Në fund të fundit, Jugu nuk duhet të mbajë barrën e vendimeve të marra diku tjetër. Për të balancuar peshoren, ai duhet të bashkohet, duke përdorur fuqinë kolektive për të refuzuar imponimet e njëanshme. Në këtë epokë, solidariteti nuk është vetëm një ideal i lartë; është një domosdoshmëri ekonomike për një rend botëror më të drejtë dhe më elastik.
Perëndimi duhet të pranojë se presioni i vazhdueshëm mbi Jugun Global nuk është as i qëndrueshëm dhe as i drejtë. Jugu Global, me sfidat dhe aspiratat e tij unike, kërkon një qasje të balancuar – jo përafrim as me Lindjen, as me Perëndimin. Për këto kombe, tregtia dhe aksesi në të dyja sferat janë jetike për nxitjen e rritjes dhe zhvillimit. Humbja e lidhjeve ekonomike me secilin bllok do të përshkonte ekonomitë e tyre, duke penguar përparimin dhe duke destabilizuar të ardhmen. Megjithatë, Jugu Global është ende në procesin e bashkimit në një zë të unifikuar. Ndërsa ky kolektiv merr formë, ka një nevojë urgjente për bashkëpunim të strukturuar për të vlerësuar dhe për t’iu përgjigjur veprimeve të Veriut. Kjo do t’i fuqizonte këto kombe për të menaxhuar kompleksitetin e betejave globale për pushtet duke mbrojtur interesat e tyre. Rruga përpara për Jugun Global qëndron në ndërtimin e forcës përmes unitetit, duke siguruar që prioritetet e tyre ekonomike dhe zhvillimore të mos anashkalohen.
Globalizimi, me premtimet e tij për tregti pa kufij dhe tregje të lira, mbetet një ëndërr e largët. Bota është ende e ndarë në tre fraksione të dallueshme – Lindja, Perëndimi dhe Jugu – secila duke lundruar në interesat e veta nën maskën e idealeve të përbashkëta. Fuqitë perëndimore, ndërsa mbrojnë tregtinë e lirë në retorikë, në mënyrë rutinore kundërshtojnë këtë parim. Sanksionet, shpesh të përdorura si mjete të dominimit ekonomik, janë antiteza e tregjeve të hapura. Ata mbytin konkurrencën dhe minojnë vetë themelet e globalizimit.
Merrni Shtetet e Bashkuara, për shembull. Mbështetja e saj për tregtinë e lirë duket e zbrazët kur tarifat selektive zbatohen për importet nga vendet rivale. Tregtia e lirë e vërtetë kërkon konkurrencë të ndershme, megjithatë SHBA-të e shohin të vështirë të përputhen me dinamizmin ekonomik të Kinës. Me 1.4 miliardë konsumatorët e saj dhe aftësitë e mëdha prodhuese, Kina lulëzon në tregtinë globale, duke ekspozuar joefikasitetet dhe kostot më të larta të ngulitura në ekonominë e SHBA. Si përgjigje, Uashingtoni përdor masa ndëshkuese – sanksione dhe tarifa të rritura – të dizajnuara për të frenuar rritjen e Kinës.
Veprime të tilla zbulojnë brishtësinë e narrativës së tregtisë së lirë. Një angazhim i vërtetë ndaj globalizimit kërkon angazhim shumëpalësh përmes institucioneve si Kombet e Bashkuara dhe Organizata Botërore e Tregtisë. Këto platforma, pa dominimin e superfuqive, mund të krijojnë politika të barabarta tregtare, duke përfshirë nivele të drejta tatimore, për të adresuar pabarazitë. Vetëm përmes bashkëpunimit komuniteti global mund të çmontojë barrierat e proteksionizmit dhe të nxisë një treg vërtet konkurrues dhe gjithëpërfshirës. Deri atëherë, globalizimi mbetet më shumë mit sesa realitet, një vizion i turbullt nga interesat personale të përkrahësve të tij më të zhurmshëm.
Rritja e Jugut Global ilustrohet nga ndikimi në rritje i BRICS-it, një aleancë dikur modeste ekonomike që është rritur në një platformë të frikshme për bashkëpunimin politik dhe të sigurisë. Në shumë mënyra, BRICS përfaqëson një sfidë ndaj dominimit të institucioneve të udhëhequra nga perëndimi si Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe Banka Botërore. Me theksin e tij në riformësimin e qeverisjes globale, BRICS sinjalizon një zhvendosje drejt një bote multipolare ku pushteti ndahet në mënyrë më të barabartë midis vendeve në zhvillim dhe atyre në zhvillim. Në zemër të këtij transformimi është Kina, udhëheqja e së cilës brenda BRICS-it ka qenë sa ambicioze dhe strategjike.
Pekini ka përkrahur përpjekjet për të krijuar alternativa ndaj kornizave perëndimore, veçanërisht nëpërmjet Bankës së Re për Zhvillim. Ky institucion përqendrohet në sigurimin e financimit të infrastrukturës dhe mbështetjen e projekteve të zhvillimit të qëndrueshëm – në mënyrë thelbësore, pa kushte të rrepta që kanë qenë prej kohësh një shenjë dalluese e huadhënësve perëndimorë. Ajo që e bën këtë evolucion veçanërisht të habitshëm është koha e tij, që ndodh në një moment kur fuqitë tradicionale globale duken të ndara dhe të pasigurta në strategjitë e tyre. Për vendet e BRICS-it, kjo është një mundësi për të pohuar vizionin e tyre për një sistem ndërkombëtar më të drejtë dhe më gjithëpërfshirës. Megjithatë, nëse ky vizion mund të materializohet plotësisht varet nëse këto kombe mund të ruajnë unitetin në shtytjen e tyre të përbashkët për një rend botëror të ribalancuar.
_________________
Dr. Imran Khalid është një analist në fushën e gjeostrategjisë dhe kolumnist për çështjet ndërkombëtare. Puna e tij është publikuar gjerësisht nga organizata dhe revista prestigjioze ndërkombëtare të lajmeve.
