Nga Zekerijah Smajićožu [Geopolitika News, Zagreb]
Pas protestave në Novi Sad, Kragujevac, Nish dhe shumë qytete të vogla në Serbi, më 15 mars në Beograd u mbajt një tubim i madh i studentëve, punëtorëve, fermerëve, qytetarëve ‘të zakonshëm’ dhe natyrisht aktivistëve të pashmangshëm të opozitës nën moton “15 për 15 – ju presim”.
Ishte një ditë ankthi dhe pritjeje nga të gjitha anët, një ditë D për Serbinë, siç u njoftua në mënyrë dramatike nga mediat rajonale dhe perëndimore, të cilat për javë të tëra po krijonin një atmosferë se “Vuçiq po binte”.
Megjithatë, mega-protesta e shpallur filloi në mënyrë paradoksale e hutuar, e pafrymëzuar dhe e plogësht. Kështu përfundoi: pa një ide, pa një mesazh të qartë, pa një folës të vetëm autoritar, pa asnjë slogan apo proklamatë koherente politike, pa asnjë shpallje të një drejtimi të ardhshëm përveçse “të vazhdojmë tutje”.
Tiparet kryesore të saj u dhanë nga një përleshje e rëndë ndërstudentore, në të cilën një turmë e trazuar shkelmoi dhe shkeli me këmbë një të ri të mpirë derisa ai ishte i rraskapitur; një vulgarizim i paturpshëm i maskulinitetit të një të riu mjaft të lënë pas dore që sfidoi xhandarmërinë me organet e tij gjenitale; disa incidente huligane ndaj studenteve “blloqethyese” te ngulitur ne Parkun e Pionerit të cilet po luftojne që studentet te kthehen në studimet e tyre; dhe supozimi dhe pretendimet shumë shqetësuese të opozitës se qeveria përdori një mjet teknik të paligjshëm presioni, i njohur më mirë në opinion si “top i shëndoshë”, kundër protestuesve paqësorë. Ndoshta kjo është arsyeja pse, shumë përpara përfundimit të planifikuar të paradës, organizatorët urdhëruan studentët të shpërndaheshin me pretekstin se këto nuk ishin më protestat tona.
Paraditen e së dielës u dha një sqarim se protestat e studentëve do të “vazhdonin deri në plotësimin e të gjitha kërkesave”, por deri më sot nuk ka asnjë shpjegim për tërheqjen e parakohshme të studentëve nga skena e ngjarjeve të asaj të shtunë. “Topi zanor” misterioz është bërë temë kryesore në Serbi dhe rajon, sepse shteti “me përgjegjësi të plotë politike, morale dhe penale” pretendon se nuk e ka një pajisje të tillë dhe nuk e ka pasur kurrë në arsenalin e tij, ndërsa opozita dëshmon të kundërtën duke tërhequr zvarrë në temë britanikët, amerikanët, zviceranët dhe rusët si furnizues të mundshëm të armëve të tilla të ndaluara. Ndërsa opozita është e bindur se qeveria përdori një “top” kundër protestuesve paqësorë të shtunën, Vuçiqi beson se bëhet fjalë për manipulim mediatik dhe “batuta shumë budallaqe që synojnë të mbajnë të ndezur zjarrin e revolucionit me ngjyrë që të mos shuhet”.
“Puçistët”, Severina dhe opangat serbe
Megjithatë, frika është ajo që ka mposhtur guximin e të rinjve dhe ideologjinë e liderëve të tyre të shtunën. Dhe kjo frikë ka shumë të ngjarë të jetë prodhuar nga zbulimi i bujshëm i një “grupi konspirativ” prej 12 anëtarësh në Novi Sad, tre ditë para protestës së Beogradit. Sipas asaj që publikuan mediat, njoftoi policia, por edhe sipas asaj që mund të dëgjohej në audio incizimin nga goja e vetë “puçistëve” teksa përpunonin detajet përfundimtare të “grushtit të shtetit” në Beograd – e gjithë kjo tregonte se një skenar i tillë vërtet po përgatitej.
Sipas versionit audio të këtij skenari të grushtit të shtetit nga studentët e Novi Sadit, protestat e studentëve fillimisht do të dramatizoheshin në disa pika të paracaktuara në Beograd, duke përfshirë protestuesit para ndërtesës së Kuvendit Kombëtar.
Kaosi që do të rezultonte më pas do të përdorej për të sulmuar ndërtesën e parlamentit kombëtar, para të cilit ishte planifikuar grumbullimi më i madh i protestuesve, për të shënuar simbolikisht marrjen e pushtetit, sepse, siç mund të dëgjohej në regjistrimin audio, “nuk është realiste të merret pallati presidencial dhe të rrëzohet Vuçiç…ai mund të hiqet vetëm me likuidim…”). Menjëherë pas kësaj, me ndihmën e 100, 150 e po kaq puçistëve, molotovit, topave të ujit, ‘kolonistëve të pestë’ mes punonjësve të Televizionit dhe fuqive me ujë e me të cilat mjete protestuesit do të sulmonin studiot e RTV Serbia në Takovska 10 (jo shumë larg ndërtesës së Kuvendit, për të shpallur më në fund fitoren në transmetim live!)
Frika tek organizatorët e tubimit studentor në Beograd është shkaktuar ndoshta nga arrestimi i të gjithë “puçistëve” që mundën të kapeshin gjatë asaj nate dhe të nesërmen. Udhëheqësja e krahut radikal të Lëvizjes së Qytetarëve të Lirë të Novi Sadit (PSG), studente në Fakultetin Filozofik në Novi Sad dhe gjoja praktikante në TV Novi Sad, Mila Pajiq (23), së bashku me kolegen e saj Doroteja Antiq dhe mentorin e tyre në të njëjtin fakultet, prof. Dinko Gruhonjić (gjithashtu anëtar i PSG) udhëtoi në forumin e planifikuar më parë “Pumpaj” në Dubrovnik, të organizuar nga OJQ-ja e Dubrovnikut “ZNA DU” (Kori i Dubrovnikut i Avangardës së Supozuar). Atje ata u pritën nga një Severina e kënduar me një dorezë të kuqe në dorën e saj të djathtë (simbol i “bllokadave” serbe) dhe “šiljkan” serbe (sandale tradicionale serbe prej lëkure të trajtuar) në këmbët e saj joshëse. Kjo u raportua në detaje nga media të shumta kroate, por jo nga fakti se forumet studentore dhe kryesia e PSG-së u distancuan po atë natë nga veprimet antikushtetuese të anëtarëve të tyre dhe anëtarëve të “puçistëve”.
Real apo “revolucion me ngjyrë” i Vuçiqit?
Ndonëse “bllokatarët”, të cilët kanë marshuar me muaj të tërë në mënyrë vërtet të qytetëruar dhe me një pritje emocionuese nga bashkatdhetarët e shumtë, këmbëngulin të pretendojnë se qëllimi i tyre nuk është “përmbysja e shtetit”, se ata nuk janë “një revolucion me ngjyrë”, as nuk janë “shërbëtorë dhe shërbëtorë të bindur të tradhtarëve të brendshëm opozitarë, të shërbimeve sekrete antiqeveritare dhe mediave të huaja në rritje” goditjet retorike ndaj “rebelëve” vazhduan gjatë protestave të studentëve.
Pas “përpjekjes së dështuar për të rrëzuar qeverinë shtetërore”, siç tha ai për TV Pink pas tubimit të Beogradit, “muaj të terrorit jashtëinstitucional dhe të paligjshëm në Serbi do të përfundojnë më së voni deri më 14 prill.” Ai shtoi se “për një revolucion nuk mjaftojnë vetëm idealet, duhen një ide, një plan dhe një program politik… Ëndërroj ditën kur studentët më në fund do të kuptojnë se një ide, plan, ideologji apo program politik nuk është të urresh Serbinë, tjetrin dhe të ndryshëm. As revolucionarët e vërtetë nuk janë ata që luftojnë për ligjshmëri dhe drejtësi, ndërkohë që ata vetë kryejnë një numër të madh veprimesh të paligjshme, duke raportuar çdo ditë studentët e tyre deri tek ata që nuk turpërojnë deri në skaj, duan të studiojnë… Atyre (studentëve, red.) nuk u interesojnë kërkesat e tyre, por një revolucion me ngjyrë dhe këtë do të duhej t’ia thonë menjëherë popullit – duam kokën e Vuçiqit”!
Deklarata të tilla të presidentit të shtetit perceptohen me ironi nga shumë bashkatdhetarë të tij dhe në mediat antiqeveritare, duke pasur parasysh se lëvizja studentore, edhe në “urdhrin e studentëve”, nuk kërkon as ndryshimin e qeverisë, por që institucionet shtetërore dhe çdo individ të bëjnë detyrat e përcaktuara me ligj, të luftojnë kundër paligjshmërisë dhe padrejtësisë në favor të ligjit.
Duke u nisur nga premisa absolutiste se pushteti është aty për të sunduar dhe jo për t’i shërbyer popullit, përfaqësuesit e pushtetit ekzekutiv të shtetit, përfshirë vetë presidentin, fillimisht e perceptuan pakënaqësinë fillestare të studentëve dhe më vonë kërkesat e tyre si goditje ndaj dinjitetit të tyre personal dhe institucional. Më vonë, me avancimin e protestave të studentëve, ata filluan t’i cilësojnë si përndjekje dhe kërcënime (si: “më duan kokën” – Vuçiq). Asokohe të gjitha masat e qeverisë kundër “bllokadës” morën formën e “mbrojtjes së rendit kushtetues” dhe në situata të tilla, natyrisht, u hapën mundësitë për lloj-lloj abuzimesh dhe manipulimesh të mundshme, të cilat nuk kanë munguar nga asnjëra palë që nga lindja e lëvizjes studentore, dhe mediat morën sërish rolin më të turpshëm në këtë histori.
Gazetari i njohur beogradas, Boshko Jakshiq, është i bindur se protestat e studentëve nuk janë kërcnim për shtetin dhe as nuk kërcënojnë shtetin në asnjë mënyrë, por janë një kritikë shumë serioze dhe e justifikuar ndaj autoriteteve shtetërore. Ai beson se narrativa për “D-Day” është fabrikuar edhe me vetëdije nga pushteti, duke e paraqitur atë si ditë pushtimi, lufte, konflikti mes studentëve dhe qytetarëve të tjerë e të ngjashme. “Me një retorikë të tillë, qeveria dëshironte dhe dëshiron t’u dërgojë qartë një mesazh qytetarëve se jo vetëm që nuk përjashton represionin kundër “bllokuesve”, por se synon të mbrohet edhe përmes mbrojtjes së shtetit, pa zgjedhur asnjë mjet”, beson Jakshiq. Ai kujton deklaratën e Vuçiqit të bërë pak para tubimit të Beogradit, kur ai tha se “do të arrestoheshin e burgoseshin të gjithë ata që cenojnë sigurinë dhe rendin publik” Jakshiq konkludon se së shpejti edhe një vështrim përçmues ndaj presidentit mund të jetë kërcënim për rendin kushtetues sepse presidenti me të vërtetë është zgjedhur ligjërisht në zgjedhje!
Shteti, jam unë!
Shumë shoqëri në botë, shumë të ndryshme nga njëra-tjetra, e quajnë veten demokratike. Përdorimi i fjalëve demokraci dhe demokratike mund të legjitimojë pothuajse çdo procedurë. Demokracia barazohet me çdo gjë të avancuar politiko-shoqërore, barazohet me të mirën dhe përparimtaren, edhe pse pushtimet, grushtet e shtetit, likuidimet, protestat shkatërruese, gjithçka, kalojnë nën petkun e demokracisë. Një numër i madh qytetarësh ende besojnë te demokracia si forma më e dëshirueshme e qeverisjes.
Por ka gjithashtu pakënaqësi në rritje midis qytetarëve në mbarë botën, zhgënjim në institucionet demokratike dhe rënie të besimit te autoritetet e zgjedhura. Interesi për një kuptim më të mirë dhe më të plotë të marrëdhënieve politike dhe shoqërore ka qenë gjithmonë i pranishëm tek të rinjtë dhe demokracia është një temë që nuk lidhet ekskluzivisht me kërkimin shkencor dhe diskursin politik. Siç thashë, nën maskën e demokracisë sot fshihen të gjitha të mirat dhe të këqijat në botë.
Serbia nuk është dhe as mund të jetë përjashtim. Është krejtësisht e parëndësishme nëse qeveria aktuale në këtë vend është e dashur apo e urryer, interesi për ndryshimin e qeverisë, si në çdo vend tjetër në botë, ekziston gjithmonë. Dhe nuk ka rëndësi sa demokratike apo autokratike është një qeverisje, sepse çdo qeveri tenton ta barazojë veten me shtetin ose një individ në pushtet me një institucion. Thënia e famshme “Shteti jam unë” (“L’ėtat c’est moi”) i atribuohet, siç dihet, mbretit absolutist më jetëgjatë të Francës, Louis XIV (Louis XIV, 1643-1715), por ende ka ndjekës të shumtë në mbarë botën. Analizoni presidentin aktual francez Emmanuel Macron dhe arrogancën, narcisizmin dhe autoritarizmin e tij prej burrështetasi. Shikoni presidentin turk Erdogan. Putinin rus. Presidenti kinez Jinping, presidenti amerikan Trump… Të gjithë bëjnë thirrje për demokraci, apo jo?
Presidenti serb Vuçiq, edhe pse vetë shpesh i pëlqen t’u referohet vlerave të demokracisë parlamentare, e cila është forma formale e sistemit politik të Serbisë, e udhëheq politikën e tij sipas modeleve të lartpërmendura. Prandaj, të gjithë zyrtarët e tjerë shtetërorë në Serbi janë të padukshëm publikisht, por presidenti i vendit nuk e sheh se absolutizmi i tij është në të vërtetë çelësi i të gjitha problemeve aktuale të Serbisë dhe burimisocialisht më i rëndësishëm i pakënaqësisë së studentëve dhe qytetarëve.
Edhe pas katër muajsh bllokada dhe protestash studentore, ai nuk e dëgjon dhe nuk e kupton mesazhin “nuk je përgjegjës”, duke mos kuptuar se gjithëdija e tij për këdo, gjithçka dhe gjithkund është irrituese për publikun intelektual. Se çdo lloj padrejtësie, krimi, korrupsioni dhe mosveprimi institucional janë një problem shumë më i madh për qytetarët sesa lotët dhe shqetësimi i tij për kombin. Se gjenialiteti i tij numerik dhe IQ-ja e pamohueshme e lartë nuk janë ato që i bëjnë qytetarët serbë të lumtur dhe të kënaqur si prindër, punëtorë, mjekë, mësues, studentë, nxënës. Ai nuk e kupton (ende) se projektet e pamohueshme të ndërtimit që po realizon në të vërtetë, si dhe reputacioni i vërtetë i respektueshëm i politikës së jashtme që ai, si president dhe Serbia si një pikë gjeopolitikisht e rëndësishme në Evropë, padiskutim se janë evidente- por nuk janë ato që do t’i bëjnë qytetarët e Serbisë të lumtur në një atmosferë të përçmimit të dukshëm të rinisë serbe.
Evolucioni apo revolucioni?
Pikëpamjet e publikut, mediave dhe grupeve të interesit brenda Serbisë dhe më gjerë në lidhje me rezultatin e mitingut të dështuar në Beograd, i cili ishte planifikuar të tërheqë më shumë se gjysmë milioni pjesëmarrës, janë rrënjësisht të kundërta, të papajtueshme dhe (ende) të pasionuara politikisht. Nuk ka asnjë mirëkuptim në horizont nga asnjëra anë për momentin. Aq më tepër, dhe aq më shumë, “ngjarja e popullit” në Serbi, e cila së shpejti po hyn në muajin e pestë, meriton një analizë të paanshme, shumështresore dhe gjithëpërfshirëse politike, sociologjike, juridike, filozofike, politike, etike, komunikuese si dhe çdo analizë tjetër në vetë Serbinë.
Për sa i përket masivitetit, formës, koordinimit, strukturës së pjesëmarrësve, mesazheve, kërkesave, metodologjisë së veprimit, këmbënguljes dhe qëndrueshmërisë, si dhe në çdo gjë tjetër, duke përfshirë sfondin e supozuar organizativ dhe logjistik nga i cili, sipas regjimit serb, revolucioni i dështuar me ngjyra u “pompua” financiarisht dhe ideologjikisht, protestat serbe janë (ose nuk duhet të kenë një zgjedhje reale), por të vërtetë për të ndryshuar, kundërshtarët e tyre, por nuk duhet të kenë një zgjedhje të fortë, por edhe të vërtetë. Ata duhet të ndryshojnë veten, punonjësit e tyre, narrativat e tyre, metodat e tyre dhe metodat e punës së institucioneve qeveritare dhe t’i bëjnë rezultatet dhe gabimet e tyre në punën e tyre të dukshme për të gjithë publikun serb dhe për të gjitha mediat, jo vetëm pr ato të përzgjedhura.
Me sa kuptoj unë, studentët dhe masat e ‘botës normale’ anembanë Serbisë i mbështesin ata me ndjeshmëri të pa maskuar – dhe ata nuk kërkojnë asgjë tjetër. Madje për këtë këmbëngulin: “Nuk ka rëndësi kush është në institucionet qeveritare, rëndësi ka që institucionet të punojnë për të gjithë qytetarët njëlloj”, thonë ata. Pra, kush, në çdo vend, mund të heqë diçka nga kërkesa të kësaj natyre? Megjithatë, fituesi i këtyre protestave tani për tani është Aleksandar Vuçiq dhe qeveria që ai moderon. Sepse zgjedhjet në rrugë nuk mund të jenë legjitime në sistemin për të cilin mbrojnë studentët dhe Serbia nuk ka opozitë për zgjedhje reale. Ka nga ato lloje që çdo student i denjë në çdo vend demokratik duhet të turpërohet.
Do të ishte më mirë për Serbinë dhe rajonin nëse vetë qytetarët do të krijonin liderin modern që dëshirojnë. Përveç revolucionit, evolucioni demokratik i shoqërisë serbe, si çdo tjetër në tranzicion, është gjithashtu një nga mënyrat!
