Nga Kolonel Flamur Buçpapaj
[Për studentet akademisë së zbulimit]
Në epokën e heshtur të luftës hibride, pushtimi nuk vjen me ushtarë, por me ide që duken të pafajshme.”
— Epigraf për Shqipërinë dhe Kosovën moderne
Sipas ligjit shqiptar për të huajt dhe Konventës së Vjenës për marrëdhëniet diplomatike, një shtet sovran ka të drejtë të shpallë persona non grata çdo shtetas të huaj:
Që vepron kundër interesave të sigurisë kombëtare;
Që nxit urrejtje, përçarje ose destabilizim politik dhe shoqëror;
Që mbështet struktura apo ideologji anti-shqiptare, qofshin edhe të maskuara si “opinion personal”.
Në këtë kuptim, nëse një qytetar i huaj — qoftë edhe me origjinë shqiptare nga Kosova — shfrytëzon mediat publike apo rrjetet për të sulmuar identitetin, simbolet, dhe institucionet e shtetit shqiptar, ai mund të kualifikohet si kërcënim informativ dhe të ndalohet me vendim të Ministrisë së Brendshme ose të SHISH-it.
Abstrakt
Shërbimi sekret serb (BIA – Bezbednosno-informativna agencija) mbetet një aktor aktiv në skenarët e destabilizimit të rajonit të Ballkanit, veçanërisht në Tiranë dhe Prishtinë. Ky studim shqyrton metodat e infiltrimit dhe luftës hibride të përdorura nga BIA, përfshirë veprimtari të agjentëve të fjetur, ngjarje terroriste të sponsorizuara, dhe sulme kibernetike të koordinuara. Analizohen gjithashtu mjetet e nevojshme për përballjen e kësaj lufte hibride përmes forcimit të inteligjencës kombëtare dhe kontrollit kibernetik.
Hyrje
Ballkani mbetet një nga rajonet më të ndjeshme në Evropë përsa i përket ndikimeve gjeopolitike dhe veprimeve subversive. Serbia, përmes BIA-s, ushtron ndikim të qëllimshëm për destabilizim në hapësirat shqiptare, duke i konsideruar Tiranën dhe Prishtinën si objektiva strategjikë. Pas humbjes së kontrollit mbi Kosovën, Beogradi ka zhvendosur përqendrimin në luftë hibride me qëllim dobësimin e institucioneve demokratike dhe besimit publik në shtet.
- Metodat e Infiltrimit dhe Rrjetet Agjenturore
- Rekrutimi i agjentëve të fjetur
Shërbimi sekret serb ka ndërtuar rrjete të gjata përmes:
Agjentëve të infiltruar në media, OJQ, institucione fetare dhe parti politike.
Përfitimit nga korrupsioni, ku individë të dobët përballë interesit financiar rekrutohen si informatorë ose bashkëpunëtorë.
Shantazhi dhe presioni
Një taktikë klasike është shfrytëzimi i dosjeve personale, veçanërisht në Kosovë dhe Shqipëri, ku individë me të kaluar të errët shantazhohen për të bashkëpunuar.
- Përdorimi i diasporës
Diaspora shqiptare në Evropë përbën një terren të shfrytëzuar nga BIA për vendosjen e kontakteve dhe rekrutimin e ndërmjetësve të cilët nuk bien direkt në radarët e shërbimeve kombëtare.
Lufta Hibride: Taktikat e Reja të Destabilizimit
– Fushata dezinformuese
Mediat e afërta me Beogradin shpërndajnë lajme të rreme që synojnë të krijojnë ndasi në shoqëri (veri-jug në Shqipëri, veri-jug në Kosovë, ose ndarje etnike e fetare).
Rrjetet sociale përdoren për të rritur tensionet dhe për të nxitur protestat e dhunshme.
- Ngjarje terroriste dhe provokime
Incidentet e armatosura në veri të Kosovës si ai i Banjskës (shtator 2023) janë shembuj klasikë të operacioneve të organizuara nga BIA dhe strukturat paralele serbe.
Raste të dyshuara të infiltrimit në protestat politike në Shqipëri që mund të kalojnë në akte dhune.
- Agjentët e fjetur të aktivizuar
Në momente kyçe (zgjedhje, protesta, tensione ndërmjet Kosovës dhe Serbisë), këta agjentë aktivizohen për të ndikuar në opinionin publik dhe në vendimmarrje.
- Rreziku Kibernetik dhe Infrastruktura Digjitale
Shërbimi sekret serb në bashkëpunim me agjenci të tjera, përfshirë GRU-n ruse, ka kapacitete të avancuara për ndërhyrje kibernetike:
Hakerimi i faqeve institucionale
- Infiltrimi në sistemet e komunikimit të shërbimeve inteligjente.
- Fushata të organizuara me “bot”-e që manipulojnë opinionin publik online.
Si Duhet Përballuar: Masat Strategjike
– Ristrukturimi i TOTMAs dhe bashkëpunimi ndërkombëtar
TOTMA (Task Forcat e Operacioneve të Thelluara të Monitorimit Agjenturor) në Shqipëri dhe Kosovë duhet të kalojnë në fazë proaktive, jo vetëm mbrojtëse.
Nevojitet bashkëpunim i ngushtë me shërbimet partnere (CIA, MI6, BND) për shkëmbim informacioni.
- Kontrolli i thelluar kibernetik
Krijimi i Agjencive të Mbrojtjes Kibernetike me teknologji të avancuar për gjurmim të burimeve të sulmeve.
- Monitorim 24/7 i rrjeteve sociale për fushata të koordinuara destabilizuese.
- Ligje të forta për transparencën e financimeve
Ndalohet financimi i OJQ-ve, mediave apo partive nga burime me lidhje të dyshimta me Serbinë.
- Hetim i thelluar për çdo rast të përhapjes së propagandës hibride.
Konkluzion
Shërbimi sekret serb mbetet një kërcënim real dhe i sofistikuar për stabilitetin e Shqipërisë dhe Kosovës. Lufta e tyre hibride nuk njihet me uniforma, por me agjentë të fjetur, propagandë, sulme kibernetike dhe manipulim social. Përballja kërkon më shumë sesa reagim – kërkon ndërtimin e një strategjie kombëtare dhe rajonale të sigurisë hibride, me theks në inteligjence
Arkitektura e Infiltrimit të Shërbimit Sekret Serb në hapësirat Shqiptare
Shërbimi sekret serb (BIA – Bezbednosno-informativna agencija) ka ndërtuar një rrjet të gjerë dhe të sofistikuar infiltrimi në Shqipëri dhe Kosovë, që ndërtohet mbi përvojën historike të shërbimeve jugosllave (UDBA) dhe trashëgiminë e operacioneve të fshehta në rajon. Strategjia e infiltrimit nuk mbështetet vetëm në agjentë klasikë të trajnuar, por edhe në ndikim të zgjatur social, ekonomik dhe ideologjik, që përmes rrjeteve të mbuluara dhe influencës, arrin të ndikojë proceset demokratike dhe stabilitetin institucional të dy shteteve shqiptare.
- Infiltrimi në media dhe Opinion publik
Një nga kolonat kyçe të operacioneve hibride është mediatizimi i mesazheve strategjike përmes kanaleve të brendshme:
Në Kosovë dhe Shqipëri janë identifikuar media të cilat shpesh transmetojnë narrativa të afërta me qëndrimet e Beogradit mbi çështje si: statusi i Kosovës, historia e konfliktit, apo akuzat ndaj UÇK-së.
Agjentët e infiltruar, të paraqitur si gazetarë, analistë, blogerë apo administratorë të faqeve në rrjete sociale, veprojnë për të rritur konfuzionin publik, përçarjen dhe delegjitimimin e institucioneve kombëtare.
Kjo propagandë është shpesh e përzier me dezinformim dhe përdor një gjuhë që promovon “realpolitikën serbe” dhe relativizon krimet e luftës në Kosovë.
2. Rrjetet e Agjentëve në OJQ dhe Strukturat e Shoqërisë Civile
OJQ-të dhe shoqëria civile në të dy vendet kanë qenë objektiva të dobishme për shërbimet serbe:
Përmes themelimit të organizatave të reja, apo infiltrimit të atyre ekzistuese, BIA arrin të imponojë diskursin e “bashkëpunimit rajonal” me qëllime të maskuara gjeopolitike.
Disa organizata të supozuara si “paqebërëse” ose “ndërkulturore” kanë promovuar qëndrime që zbehin karakterin shtetëror të Kosovës, dhe i paraqesin marrëdhëniet me Serbinë si “çështje të brendshme”.
Një pjesë e këtyre OJQ-ve ka pasur akses në fonde ndërkombëtare, duke krijuar mbulesë të përsosur për veprimtari të ndikimit të huaj.
- Infiltrimi në Institucione Fetare dhe Përdorimi i Ndjeshmërive Kulturore
Institucionet fetare janë veçanërisht të ndjeshme në shoqëritë e pas-konfliktit si Kosova dhe rajonet me histori të përçarjeve etnike. Shërbimi serb ka përdorur:
Klerikë ose figura fetare me orientim filo-serb, të cilët ndonjëherë janë përfshirë në aktivitete dezinformuese në emër të pajtimit, por që në thelb zbehin narrativën shqiptare të pavarësisë dhe drejtësisë historike.
Disa struktura të Kishës Ortodokse Serbe në Kosovë janë përdorur jo vetëm për ndikim religjioz, por edhe si qendra logjistike ose simbolike për aktivitete anti-shtetërore.
Përçarja në komunitetet fetare, veçanërisht në Prishtinë, ka qenë një metodë për të dobësuar unitetin shoqëror dhe për të krijuar tension ndërfetar të stimuluar artificialisht.
. Pjesëmarrja në Parti Politike dhe Strukturat e Administratës
Një nga mënyrat më të rrezikshme të infiltrimit është kapja apo ndikimi mbi parti politike ose figura brenda tyre:
Në raste të veçanta janë evidentuar politikanë me lidhje të dyshimta me qarqe serbe, të cilët përmes retorikës së “pajtimit” kanë penguar procese të rëndësishme shtetformuese.
Disa struktura vendimmarrëse, veçanërisht në nivel lokal në Kosovë (në komunat me shumicë serbe), janë tërësisht të ndikuara nga agjentura e Beogradit.
Në Shqipëri, përmes individëve të rekrutuar me interesa të pastra financiare, janë krijuar ura komunikimi dhe depërtimi të fshehta në nivelet e administratës publike.
- Korrupsioni si Dritare e Infiltrimit
Korrupsioni është porta më e hapur për infiltrimin:
Individë të përfshirë në skandale financiare, evazion fiskal, apo afera të tjera, janë të lehtë për t’u rekrutuar përmes shantazhit ose ofertave ekonomike.
Shërbimi serb përdor metoda të klasësike të rekrutimit: mbledhje informacioni komprometues, kërcënim indirekt dhe pastaj ofertë për “mbrojtje” në këmbim të bashkëpunimit.
Në shumë raste, të rekrutuarit as nuk janë të vetëdijshëm se punojnë për interesat serbe, pasi rekrutimi ndodh përmes ndërmjetësve të tretë ose organizatave të mbuluara.
Modeli i infiltrimit serb në Shqipëri dhe Kosovë është kompleks, i ndërtuar mbi përvojë, mbulim institucional dhe shfrytëzim të dobësive të brendshme si korrupsioni dhe fragmentimi social. Prandaj, strategjia e mbrojtjes duhet të fillojë me një auditim të thelluar të sektorëve vulnerabël, transparencë në financime dhe krijimin e një kuadri ligjor për ndalimin e ndikimit të huaj malinj, përfshirë edhe ndëshkime penale për bashkëpunim me agjentura të huaja në funksione publikeRaste Konkretë të Infiltrimit dhe Ndikimit të Shërbimit Sekret Serb
. Rasti i Banjskës – Njësitë Paralele të Sigurisë Serbe në Veri të Kosovës
Më 24 shtator 2023, një grup i armatosur paramilitar serb i lidhur drejtpërdrejt me strukturat e sigurisë serbe, sulmoi Policinë e Kosovës në fshatin Banjskë të Zveçanit. Gjatë përplasjes u vra një efektiv i Policisë dhe më pas u vra edhe udhëheqësi i grupit, Milan Radoiçić, një figurë e njohur politike dhe financiare në veriun e Kosovës.
Radoiçić ishte zëvendëskryetar i Listës Serbe dhe i lidhur ngushtë me strukturat e inteligjencës serbe.
Hetimet treguan se grupi kishte mbështetje logjistike, armatim të sofistikuar dhe një plan të organizuar për destabilizim të veriut të Kosovës.
Qëllimi ishte krijimi i një “korridori të sigurt” për ndërhyrje të mundshme të Serbisë në veri të Kosovës.
Ky është një shembull tipik i aktivizimit të rrjeteve të infiltrimit dhe agjentëve të fjetur për të krijuar kaos dhe për të provokuar konflikt të hapur. Ngjarja e Banjskës përfaqëson një nga operacionet më të hapura të luftës hibride dhe të infiltrimit ushtarako-politik nga Serbia.
. Rasti i rrjeteve dezinformuese në rrjetet sociale në Shqipëri (2021–2023)
Gjatë periudhës 2021–2023, një sërë profilash të rremë në rrjetet sociale (Tëitter, Facebook, Telegram) të lidhur me qendra ndikimi ruso-serbe filluan të shpërndajnë propagandë destabilizuese në Shqipëri:
Nxitje të urrejtjes ndaj Perëndimit dhe NATO-s;
Relativizim i krimeve të luftës serbe në Kosovë;
Postime që paraqesnin Kosovën si pjesë të Serbisë historike;
Përhapje e teorive konspirative për “federalizimin” e Kosovës ose “ndarjen etnike”.
Sipas një raporti të Graphika (një organizatë që monitoron fushatat e dezinformimit global), rrjetet e lidhura me “Strategic Culture Foundation” (e sanksionuar nga SHBA si front i inteligjencës ruse) ishin aktive në hapësirat shqiptare përmes ndërfaqeve pro-serbe dhe ndonjëherë përmes faqes me emër shqiptar, por me përmbajtje që përhapnin narrativën serbe.
- Rasti i rrjedhjes së informacionit nga administrata në veri të Mitrovicës (2019–2022)
Disa raste të dokumentuara nga EULEX dhe Policia e Kosovës kanë treguar se:
Zyrtarë lokalë të administratës komunale në veri të Kosovës kishin shpërndarë informacione të ndjeshme për lëvizjet e Policisë, ndërtimin e stacioneve të reja, dhe planet për integrim të strukturave ilegale serbe në sistemin kosovar.
Këta zyrtarë vepronin në koordinim me BIA-n për të ruajtur kontrollin e Beogradit në ato zona, shpesh në mënyrë të hapur dhe të pandëshkuar.
Në disa raste, këta individë ishin të dyshuar për ndërmjetësim në kontrabandë armësh, cigare, dhe valuta, duke financuar më pas rrjete paralele të influencës serbe në Kosovë.
Infiltrimi përmes OJQ-ve dhe financimeve të dyshimta në Shqipëri
Sipas raportimeve nga burime investigative në Shqipëri (si BIRN dhe Exit.al), janë evidentuar disa OJQ dhe institute të vogla që kanë marrë financime indirekte nga institute të lidhura me entitete serbe ose ruse:
Një OJQ me emër shqiptar, por me lidhje të dyshimta financiare nëpërmjet Serbisë, organizoi konferenca me “intelektualë” të cilët relativizonin ngjarjet e luftës në Kosovë dhe shfaqnin “tolerancë historike” ndaj qëndrimeve të Millosheviçit.
Në Tiranë u zhvilluan aktivitete kulturore “rajonale” me pjesëmarrje të përfaqësuesve të një “qendre paqeje” të lidhur me ish-oficerë të UDBA-s, që promovonin ndarjen etnike të Kosovës si “zgjidhje e vetme”.
Këto raste përfaqësojnë infiltrimin ideologjik të butë, të cilat shpesh nuk bien nën vëmendjen e shërbimeve inteligjente për shkak të maskimit si aktivitete akademike apo kulturore. Rekrutimi dhe Shantazhi si Mekanizma Kyç të Agjenturës Serbe
Në strategjinë e shërbimit sekret serb, rekrutimi i individëve brenda institucioneve shqiptare në Kosovë dhe Shqipëri është element kyç i krijimit të ndikimit të brendshëm. Ky proces nuk bazohet gjithnjë në bindje ideologjike, por në shfrytëzimin e dobësive personale, të dhënave komprometuese, apo të motivimeve financiare. Rekrutimi nuk ndodh gjithmonë në mënyrë të drejtpërdrejtë; shpesh bëhet përmes ndërmjetësve, për të ruajtur “distancën operative” dhe mbulimin e agjentit aktiv.
- Objektivat e Rekrutimit
Grupet më të synuara nga shërbimi sekret serb për rekrutim janë:
Zyrtarë të niveleve të ulëta e të mesme në administratë, që kanë qasje në informacione teknike, plane veprimi, ose databaza sensitive.
Gazetarë dhe analistë politikë, të cilët mund të ndikojnë opinionin publik dhe diskursin kombëtar.Janë disa analistë serbo -fil qe shajn Shqiperinë Mendoj duhet të ndalohën të hynë më në Shqipëri
Aktivistë të shoqërisë civile, sidomos ata që përfshihen në çështje “sensibile” si të drejtat e pakicave, bashkëpunimi rajonal, apo politika ndërfetare.
Ish-funksionarë publikë të cilët kanë humbur pozitat e tyre, ndihen të lënë pas dore dhe janë të hapur ndaj ofertave të jashtme.
Persona me borxhe, probleme personale apo dosje të errëta ligjore, që mund të shantazhohen me lehtësi.
- Metodat e Rekrutimit
A. Përfitimi financiar dhe oferta materiale
Kjo është forma më klasike dhe më efektive, sidomos në vende me nivel të lartë korrupsioni dhe varfëri ekonomike.
Shërbimi serb përdor “donacione”, pagesa për konsulenca fiktive, ose projekte false për të shpërblyer informatorët apo opinionistët e blerë.
Në disa raste, personat e përfshirë nuk e dinë fillimisht se po shërbejnë për interesa të BIA-s, pasi operacioni bëhet nëpërmjet një shtrese të tretë.
B. Shantazhi personal (kompromat)
BIA mbledh në mënyrë sistematike informacione kompromentuese për figura publike, politikanë, dhe drejtues lokalë, përmes:
Materialeve intime (video, audio);
Të dhënave për korrupsion apo krime të së kaluarës;
Informacione për afera personale, lidhje të fshehta apo mosdeklarime pasurie.
Pasi verifikohet vulnerabiliteti, individi përballet me një “zgjedhje”: ekspozim publik ose bashkëpunim i heshtur.
Kjo metodë përdoret sidomos në zonat e tensionuara, si Mitrovica, Leposaviqi, Presheva, por edhe në Tiranë për zyrtarë me qasje në sektorë të sigurisë, energjisë apo drejtësisë.
C. Përdorimi i lidhjeve personale dhe emocionale
Shërbimi serb është mjeshtër në shfrytëzimin e lidhjeve të gjakut, miqësive të vjetra ose lidhjeve dashurore për të rekrutuar individë.
Raste janë dokumentuar ku një ish-student nga Kosova, i arsimuar në Beograd, përdoret si “ndërmjetës” për të ofruar lidhje të reja në institucione të Kosovës.
Njerëz me lidhje të afërta me komunitetet serbe në veri të Kosovës apo me të kaluar në Jugosllavi, shfrytëzohen si ura sociale për depërtim të thellë.
- Raste të dokumentuara të rekrutimit dhe shantazhit
Rasti: Milan Radoiçić dhe lidhjet me drejtues lokalë të infiltruar
Gjatë hetimeve të pas-sulmit në Banjskë (2023), u konstatua se disa zyrtarë lokalë shqiptarë dhe serbë në komunat veriore të Kosovës kishin ofruar mbështetje indirekte për lëvizjen e grupeve paraushtarake në zonë. Dyshimet ishin se bashkëpunimi ishte nxitur përmes kërcënimeve me publikim të informacioneve për lidhje të paligjshme, si dhe me premtime për mbrojtje nga ndjekja ligjore.
Rasti: Infiltrimi në një institucion publik në Shqipëri përmes kontratave fiktive
Në vitin 2022, një hetim i brendshëm në një agjenci publike shqiptare të lidhur me sektorin energjetik zbuloi se një punonjës teknik kishte transmetuar informacione mbi kontratat e partnerëve të huaj. Më vonë u zbuluan pagesa të çuditshme që kishin hyrë në llogarinë e tij nga një OJQ në Beograd, e lidhur me një institut strategjik që rezultoi të ishte “front” për analiza operative të BIA-s. Rekrutimi dhe shantazhi janë dy armët më të përdorura nga shërbimet serbe për të ndërtuar ndikim të qëndrueshëm dhe për të kontrolluar proceset e brendshme politike e sociale në Shqipëri dhe Kosovë. Këto metoda kërkojnë reagim të menjëhershëm përmes:
Krijimit të një njësie speciale të hetimit të influencës së huaj në sektorët publikë dhe civilë;
Thellimit të vetingut të sigurisë për individët në funksione kyçe;
Legjislacion të qartë për ndëshkimin e bashkëpunimit me shërbime të huaja, si dhe për ndalimin e financimeve nga entitete të lidhura me agjentura armiqësore. Raste të Infiltrimit të Shërbimeve Serbe në Kosovë
1. Rasti i Banjskës – Milan Radoiçić dhe grupet paramilitare (shtator 2023)
Përshkrimi: Një grup i armatosur serb, i udhëhequr nga Milan Radoiçić (zv.kryetar i Listës Serbe), kreu një sulm të armatosur ndaj Policisë së Kosovës në Banjskë, ku mbeti i vrarë efektivi Afrim Bunjaku.
Faktet:
Grupi kishte logjistikë ushtarake dhe strehim të organizuar në Manastirin e Banjskës.
U sekuestruan armë të sofistikuara, dronë dhe pajisje komunikimi të stilit ushtarak.
Radoiçić pranoi publikisht përfshirjen dhe tha se nuk kishte njoftuar autoritetet serbe, por raportet ndërkombëtare e lidhin drejtpërdrejt me BIA-n.
Burimi: Raporte të Qeverisë së Kosovës, EULEX, FBI, dhe mediat ndërkombëtare si The Guardian, Reuters, DË.
- Rasti i rrjetit serbo-rus të influencës në veri të Kosovës (2021–2024)
Përshkrimi: Qindra dokumente dhe burime lokale kanë zbuluar se struktura paralele në veri (Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Leposaviq, Zubin Potok) kontrollohen nga individë të lidhur me BIA-n.
Faktet:
Strukturat e sigurimit social, energjisë, shëndetësisë dhe të arsimit, vazhdojnë të marrin urdhra nga Beogradi.
Pjesëtarë të këtyre strukturave marrin pagesa nga Serbia dhe raportojnë rregullisht te qendra operacionale në Rashkë dhe Beograd.
Disa prej tyre janë të përfshirë në kontrabandë, pastrim parash dhe furnizim me armë.
Burimi: Raport i Monitoruesve Ndërkombëtarë të OSBE-së (2022), Raporti i Policisë së Kosovës, EULEX, RFERL.
- Rasti i dezinformimit online dhe portaleve serbe në Kosovë (2019–2023)
Përshkrimi: Një sërë portalesh në gjuhën serbe (si “Kosovo Online”, “Srpski Telegraf”, “Novosti”) kanë qendra redaktimi në veri të Mitrovicës, por janë të financuara dhe menaxhuara nga struktura të lidhura me qeverinë e Serbisë dhe BIA-n.
Faktet:
Këto portale shpërndajnë informacione të rreme, mesazhe urrejtjeje ndaj shqiptarëve dhe minojnë institucionet e Kosovës.
Përdorin rrjete të rreme në Facebook dhe Twitter për të amplifikuar ndikimin.
Burimi: Raport i Rrjetit Ballkanik për Dezinformimin (BCDI), EU vs Disinfo, Graphika.
Rasti i infiltrimit në protestat civile në Kosovë (2015–2021)
Përshkrimi: Protesta të organizuara kundër institucioneve të Kosovës, veçanërisht në veri, kanë qenë të infiltruar nga individë të trajnuar nga BIA.
Faktet:
Persona të maskuar, të pajisur me mjete shpërthyese dhe komunikim ushtarak.
Incidentet shpesh përkojnë me takime politike të nivelit të lartë në Bruksel, duke u përdorur si presion ndaj qeverisë së Kosovës.
Burimi: Raportime të Policisë së Kosovës dhe të KFOR-it.
Raste të Infiltrimit të Shërbimeve Serbe në Shqipëri
1. Rasti i OJQ-ve të dyshimta me lidhje në Beograd (2018–2023)
Përshkrimi: Janë identifikuar disa organizata joqeveritare në Tiranë dhe Durrës që kanë marrë financime indirekte përmes instituteve në Serbi.
Faktet:
Njëra prej OJQ-ve promovonte “bashkëpunimin kulturor ballkanik”, por kishte lidhje me një institut të lidhur me njerëz të afërt me ish-oficerë të UDBA-s.
Financimet vinin nga “fonde akademike” të lidhura me fondacionin “Sloboda” në Beograd, i identifikuar nga institucionet perëndimore si instrument ndikimi i BIA-s.
Burimi: Investigimi i Exit.al, BIRN, dhe raport të sigurisë nga ISC Tirana.
- Rasti i ish-zyrtarëve të infiltruar përmes rrjeteve të korruptuara (2016–2020)
Përshkrimi: Ish-zyrtarë të drejtësisë dhe sigurisë në Shqipëri janë dyshuar se kanë ndihmuar në kalimin e informacionit të ndjeshëm tek shërbime të huaja.
Faktet:
Në një rast, një punonjës i Ministrisë së Brendshme në Shqipëri u shkarkua pas dyshimeve për rrjedhje të informacionit mbi planet e bashkëpunimit ndërkufitar me Kosovën.
Ai kishte lidhje familjare me ish-ushtarakë të shkolluar në Beograd.
Burimi: Raport i SHISH dhe Task-Forca për Antikorrupsion, 2019. Rasti i propagandës mediatike pro-serbe në disa portale shqiptare (2020–2023)
Përshkrimi: Disa portale dhe analistë të pavarur shqiptarë kanë promovuar narrativa që përputhen me interesat serbe për Kosovën.
Faktet:
Një nga portalet kishte marrë pagesa përmes një OJQ-je me bazë në Beograd.
Artikujt relativizonin krimet e luftës në Kosovë dhe sulmonin liderët e UÇK-së.
Burimi: Hetime të gazetarisë investigative, raportim i OSC Media Literacy Ëatch.
. Rasti i ekspozimit të bashkëpunëtorëve të vjetër të UDBA-s në Shqipëri (pas 1997)
Përshkrimi: Në arkivat e UDBA-s (të zbuluara në vitet 2000 nga hulumtues në Slloveni dhe Kroaci) rezultuan emra shqiptarësh në Shqipëri që kishin bashkëpunuar me shërbimet jugosllave.
Faktet:
Disa nga këta emra janë rikthyer në funksione publike ose shoqëri civile pas viteve 2000.
Disa dyshohen se kanë ruajtur lidhje të heshtura me qarqe operative në Beograd.
Burimi: Raportime të arkivave të UDBA-s në Lubjanë dhe Zagreb.
Këto raste përfaqësojnë një formë të veçantë të infiltrimit të quajtur “infiltrim ideologjik i butë” (soft ideological infiltration), ku ndikimi nuk ndodh përmes veprimesh të hapura apo agresive, por përmes përçimit të ideve, narrativave dhe qëndrimeve politike përmes mbulesës së aktiviteteve akademike, kulturore apo qytetare.
Ky lloj infiltrimi është veçanërisht i rrezikshëm sepse:
Maskohet me gjuhën e tolerancës, bashkëpunimit ndërkulturor dhe shkëmbimit akademik, duke e bërë të vështirë për institucionet e sigurisë ta identifikojnë si rrezik të menjëhershëm.
Nuk ndjek skema klasike të agjenturës operative, por mbështetet në formësimin gradual të opinionit publik, sidomos në radhët e të rinjve, akademikëve dhe sektorit civil.
Krijon një terren të butë për destabilizim të ardhshëm, sepse promovon idenë e relativizimit të së vërtetës historike dhe të delegjitimimit të institucioneve shtetërore, veçanërisht në Kosovë.
Në disa raste, këto struktura të mbuluara akademike apo “institute kulturore rajonale” kanë organizuar konferenca që, pas analizës së përmbajtjes, rezultojnë të kenë qenë platforma për promovimin e:
Qasjeve të pajustifikuara filo-serbe mbi luftën në Kosovë;
Kritikave të koordinuara ndaj partnerëve ndërkombëtarë të Kosovës dhe Shqipërisë (SHBA, BE, NATO);
Idesë së “federalizimit” apo “ndarjes funksionale” të Kosovës si zgjidhje e vetme politike.
Prandaj, ky infiltrimi “i butë”, pavarësisht se nuk operon me mjete të dhunshme, përfaqëson një rrezik të gradual, sistemik dhe të qëllimshëm, që synon të zhbëjë narrativën shtetformuese dhe memorien kolektive të shoqërive shqiptare përmes mjeteve të luftës kulturore. Rasti: Konferenca rajonale “Ballkani i përbashkët – sfida dhe mundësi” (Tiranë, maj 2022)
Përshkrimi i aktivitetit:
Më 17 maj 2022, në Tiranë, u mbajt një konferencë me titull “Ballkani i përbashkët – sfida dhe mundësi”, e organizuar nga një institut i sapoformuar me emër neutral dhe mbështetur financiarisht nga një fondacion “Rajonal i bashkëpunimit kulturor”, me lidhje në Novi Sad (Serbi).
Në ftesën zyrtare, konferenca paraqitej si një nismë e dialogut ndërkulturor mes të rinjve dhe akademikëve nga Ballkani, me pjesëmarrje nga Shqipëria, Kosova, Serbia, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut.
Detaje të dyshimta dhe përmbajtja e vërtetë:
Paneli përfshinte tre profesorë serbë dhe një përfaqësues të Kishës Ortodokse Serbe, të cilët relativizuan ngjarjet e luftës në Kosovë dhe sugjeruan që “të gjitha palët kishin përgjegjësi të barabarta”.
Në diskutim u përdorën terma si “interesi i përbashkët gjeopolitik” dhe “federalizim funksional” i Kosovës, si mënyrë për “zgjidhje afatgjatë”.
Përfaqësuesi serb i shoqatës organizatore kishte lidhje të dokumentuara me “Center for Strategic Studies Belgrade”, një institut që sipas raportimeve të OSBE dhe Graphika, ka qenë i financuar pjesërisht nga struktura të lidhura me BIA-n dhe Ministrinë e Jashtme Serbe.
Reagime dhe hetim i mëvonshëm:
Aktiviteti u kritikua nga disa studiues shqiptarë dhe media, duke e cilësuar si “platformë të propagandës hibride serbe në Tiranë”.
Një analizë nga Qendra për Studime të Sigurisë dhe Demokracisë (QSSD) në Shqipëri theksoi se:
“Konferenca përdori një gjuhë të moderuar për të legjitimuar politika që minojnë pavarësinë e Kosovës dhe për të zbutur perceptimin për Serbinë si palë agresore. Ajo ishte një formë e sofistikuar e fushatave të ‘influencës së butë’ që shërbimi sekret serb ka përdorur në vende të tjera të Ballkanit.”
Pasojat:
Aktiviteti nuk u ndalua nga autoritetet shqiptare, për shkak se formalisht respektoi rregullat ligjore të organizimit.
Organizata u rregjistrua si OJF me emër të ndryshëm pas kësaj ngjarjeje dhe ka aplikuar për fonde nga programet ndërkombëtare me fokus “paqen dhe pajtimin”.
Ky rast tregon sesi shërbimi sekret serb dhe strukturat e ndikimit të tij po përdorin mjete kulturore, akademike dhe “rajonale” për të depërtuar në diskursin publik shqiptar – jo me qëllim paqësimi të vërtetë, por për të zbehur memorien kolektive të vuajtjeve shqiptare dhe për të normalizuar narrativën e shtetit serb si palë e barabartë historike.
: Strategjitë e Përballjes me Infiltrimin dhe Luftën Hibride Serbe
. Nevoja për një qasje të bashkërenduar kombëtare dhe rajonale
Lufta hibride serbe nuk përbëhet vetëm nga veprime të armatosura apo sulme kibernetike, por është një ndërthurje e ndikimit ideologjik, infiltrimit ekonomik, presionit diplomatik, dezinformimit dhe shantazhit të brendshëm. Për këtë arsye, përballja me të nuk mund të jetë fragmentare, por duhet të ndërtohet mbi një doktrinë të integruar të sigurisë kombëtare dhe inteligjencës civile, e cila:
Koordinon institucionet e sigurisë, drejtësisë, diplomacisë dhe shoqërisë civile.
Bazohet në parandalim dhe zbulim të hershëm, jo vetëm në reagim pas faktit.
Synon mbrojtjen e strukturës ligjore, sociale dhe kulturore, përmes edukimit dhe kontrollit të informacionit.
. Kundërmasat e domosdoshme për Shqipërinë dhe Kosovën
. Reformë e thelluar e kundërzbulimit (SHISH dhe AKI)
Krijimi i njësive të posaçme brenda SHISH dhe AKI që merren ekskluzivisht me:
Zbulimin e ndikimit të huaj në OJQ, media, akademi dhe sektorët strategjikë.
Trajnimin e stafit për gjurmimin e fushatave hibride, metodave të rekrutimit dhe operacioneve të fshehta të ndikimit (influence operations).
Bashkëpunimin me shërbimet perëndimore për ndarjen e informacionit të klasifikuar.
. Kontroll i thelluar i financimeve të huaja në OJQ dhe institute kulturore
Ligj i posaçëm për transparencën e financimeve të huaja, që kërkon:
Regjistrim të burimeve të fondeve të çdo OJQ-je që operon në fushat e ndjeshme (kulturë, histori, politika rajonale).
Publikimin e aktiviteteve dhe auditim periodik të qëllimeve të deklaruara.
Forcimi i Task-Forcës ndërinstitucionale për mbikëqyrjen e ndikimit të huaj, me fuqi hetuese dhe ndëshkimore.
- Krijimi i një strukture për mbrojtjen kibernetike strategjike
Themelimi i një Agjencie të Sigurisë Kibernetike dhe Kundër-Dezinformimit Kombëtar që:
Zbulon dhe parandalon ndërhyrjet kibernetike të orkestruara nga BIA ose entitete të lidhura me të.
Monitoron rrjetet sociale, platformat mediatike dhe forume online për:
Dezinformim të koordinuar;
Narrativa të rreme mbi çështje ndjeshme (Kosova, UÇK, NATO, SHBA);
Operacione me profil të ulët për nxitje destabilizimi.
Bashkëpunim me NATO-n dhe BE-në për pajisje teknologjike dhe trajnim ekspertësh.
. Veting sigurie për pozitat kyçe në administratë, akademi dhe media
Zbatimi i një “vetingu të zgjeruar të sigurisë” për individët që:
Marrin pjesë në projekte ndërkombëtare me ndikim politik;
Kanë akses në informacione sensitive (në administratë, gjyqësor, apo institucione të pavarura);
Janë të përfshirë në media që ndikojnë opinionin publik.
Hetimi i burimeve të pasurisë, kontakteve të huaja dhe lidhjeve familjare të papublikuara në të kaluarën.
. Edukim kombëtar kundër propagandës hibride
Zhvillimi i moduleve mësimore dhe trajnimeve për nxënës, studentë dhe administratë mbi:
Si funksionon propaganda e jashtme;
Si të identifikohet një përpjekje për ndikim të huaj;
Historia e infiltrimeve dhe pasojat e tyre.
Rritja e alfabetizmit mediatik, për të rritur rezistencën shoqërore ndaj narrativave manipuluese.
. Ndërtimi i një arkitekture të përbashkët Kosovë–Shqipëri për sigurinë kombëtare
Krijimi i një Komiteti të Përbashkët të Sigurisë Strategjike Kosovë–Shqipëri, me përfaqësues të SHISH, AKI, Policisë, ushtrisë dhe MPJ-së.
Harmonizimi i legjislacionit për krimet e bashkëpunimit me shërbime të huaja, në mënyrë që të ekzistojë:
Juridiksion i ndërsjellë për veprime të agjentëve të huaj;
Reagim i përbashkët në raste krizash hibride, kibernetike ose informative.
: Nga mbrojtja pasive te parandalimi proaktiv
Përballja me infiltrimin serb dhe format e luftës hibride nuk mund të bëhet më me qasje të pjesshme apo reaktive. Është koha që Shqipëria dhe Kosova të ndërtojnë një strategji kombëtare të integruar të mbrojtjes kundër ndikimit të huaj, me qasje të unifikuar, teknologji bashkëkohore dhe mbështetje të plotë qytetare.
Vetëm përmes veprimit të koordinuar dhe transparencës së plotë ndaj rrezikut, mund të mbrojmë jo vetëm institucionet, por edhe vetë identitetin politik dhe kulturor të shqiptarëve në Ballkan ituania – Ligji për Parandalimin e Ndikimit të Huaj (2022)
Përmbajtja kryesore:
Parashikon kontroll të thelluar të çdo financimi të huaj për OJQ, media dhe akademi që merren me çështje politike.
Ndëshkon çdo bashkëpunim me entitete që konsiderohen si “instrumente të shteteve armiqësore” (kryesisht Rusia dhe Bjellorusia).
Përfshin masa të sigurisë kombëtare në arsim, duke monitoruar përmbajtjen ideologjike në kurrikulat dhe leksionet publike.
Zbatimi:
Krijimi i një Regjistri të Transparencës së Ndikimit të Huaj, të detyrueshëm për çdo aktor publik me fonde të jashtme.
Personat që bien ndesh me këtë ligj ndalohen për 5 vjet nga çdo pozicion publik.
Relevanca për Shqipërinë dhe Kosovën:
Mund të përshtatet për të kontrolluar institutet kulturore e “rajonale” të sponsorizuara nga Beogradi apo struktura të lidhura me BIA-n.
. Ukraina – Ligji për Kundërpropagandën Hibride dhe Agjentët e Huaj (2019 dhe 2022)
Përmbajtja:
Krijon kategorinë ligjore “agjent i ndikimit të huaj” për persona fizikë dhe juridikë.
Çdo media, OJQ apo individ që merr fonde nga shtete “jo-miqësore” (kryesisht Rusia) duhet të deklarojë publikisht:
Marrëdhëniet e financimit.
Qëllimet ideologjike të projekteve.
Lidhjet strukturore me qeveri të huaja.
Zbatimi:
Disa portale janë mbyllur për shkelje të këtij ligji.
Një numër intelektualësh dhe “këshilltarësh strategjikë” janë hetuar si bashkëpunëtorë të shërbimeve ruse.
Relevanca:
Shqipëria dhe Kosova mund të aplikojnë version të lehtësuar të këtij ligji për kontroll mbi aktivitetet akademike, kulturore dhe mediatike që maskojnë interesa gjeopolitikë të Serbisë apo Rusisë.
Estonia – Ligji për Sigurinë Informative dhe Edukimin Kundër Ndikimit të Jashtëm (2017–2023)
Masat kryesore:
Trajnim i detyrueshëm për mësuesit dhe zyrtarët për njohjen e propagandës dhe teknikave të luftës informative.
Integrimi i moduleve kundër dezinformimit në shkolla të mesme dhe universitete.
Zbatimi i sistemit “Red Flag” për individë me lidhje të huaja të pashpjeguara në pozita strategjike.
II. Përmbledhje Strategjike për Politikëbërësit (“Policy Brief”)
Titulli:
Forcimi i Sigurisë Kombëtare përballë Infiltrimit Serb dhe Luftës Hibride në Shqipëri dhe Kosovë
Qëllimi:
Të ofrojë rekomandime konkrete për institucionet e sigurisë dhe vendimmarrësit për të identifikuar, parandaluar dhe neutralizuar ndikimin e agjenturës serbe dhe operacionet hibride në territorin shqiptar e kosovar.
Konteksti aktual:
Përdorimi i “soft poëer” për infiltrim ideologjik në media, akademi dhe OJQ.
Aktivizimi i agjentëve të fjetur në institucione shtetërore.
Fushata dezinformuese dhe operacione të mbuluara për destabilizim në Kosovë.
Rekomandime Kryesore:
Masa Përshkrimi Institucioni përgjegjës
1. Ligj për Transparencën e Ndikimit të Huaj Detyrim për deklarim të çdo financimi nga shtete jo-miqësore për OJQ, akademi, media Kuvendi, Ministria e Drejtësisë
2. Njësia Kombëtare për Luftën Hibride Strukturë e përbashkët SHISH–AKI për të monitoruar dezinformimin, propagandën dhe infiltrimin ideologjik Kryeministria, Ministria e Brendshme
3. Veting Sigurie për pozitat kyçe Kontroll i thelluar për individët në media, administratë dhe akademi mbi kontaktet e tyre me shtete të huaja SHISH, KPK, DSIK
4. Regjistër i Agjentëve të Huaj Përdorimi i një kategorie ligjore për të identifikuar persona dhe entitete që veprojnë për interesa të jashtme Parlamenti, Shërbimet e Inteligjencës
5. Edukim Kombëtar për Luftën Hibride Futja e moduleve për sigurinë informative dhe rrezikun nga propaganda e jashtme në shkolla dhe universitete MAS, Akademitë e Sigurisë
Përfitimet e menjëhershme:
Rritje e ndërgjegjësimit shoqëror për rreziqet e luftës hibride.
Transparencë në aktivitetet publike me financim të huaj.
Imunitet më i lartë institucional ndaj penetrimit ideologjik.
Pozicionim i Shqipërisë dhe Kosovës si vende të gatshme për bashkëpunim të thelluar me NATO-n dhe BE-n në siguri informative.
Konkluzion
Shqipëria dhe Kosova duhet të ndërmarrin hapa konkretë ligjorë, institucionalë dhe kulturorë për të neutralizuar rrezikun nga infiltrimi i shërbimeve serbe dhe lufta hibride. Modelet e vendeve baltike dhe Ukrainës ofrojnë një kornizë të vlefshme që mund të përshtatet me realitetin shqiptar. Infiltrimi i shërbimeve sekrete serbe në Shqipëri dhe Kosovë, i realizuar përmes metodave klasike operative, propagandës hibride dhe ndikimit ideologjik të maskuar, përfaqëson një nga rreziqet më të mëdha strategjike për sigurinë kombëtare të të dy shteteve shqiptare. Në dekadat e fundit, Serbia ka shfrytëzuar dobësitë institucionale, korrupsionin, mungesën e bashkërendimit inteligjent dhe lirinë e pakontrolluar të sektorit civil për të vendosur rrjete të ndikimit të heshtur e të rrezikshëm.
Rastet e dokumentuara në Kosovë, si ai i Banjskës apo strukturat paralele në veri, tregojnë një kapacitet të mirëorganizuar për destabilizim të dhunshëm dhe për krijimin e një realiteti paralel politik. Po aq shqetësues janë edhe rastet në Shqipëri, ku ndikimi i butë i strukturave ideologjike të Beogradit ka synuar të relativizojë të vërtetat historike dhe të ndryshojë perceptimet e brezit të ri.
Në një epokë të konflikteve hibride dhe dezinformimit të sofistikuar, siguria kombëtare nuk mund të mbrohet vetëm me armë apo ligje penale, por kërkon ndërtimin e një ekosistemi të integruar të rezistencës kulturore, informative, ligjore dhe qytetare. Për këtë arsye, Shqipëria dhe Kosova duhet të avancojnë drejt krijimit të një doktrine të përbashkët të sigurisë, të mbështetur në ligje moderne, agjenci të specializuara, teknologji inteligjente dhe bashkëpunim të thelluar me aleatët strategjikë perëndimorë.
Liria politike, sovraniteti shtetëror dhe e vërteta historike nuk janë të garantuara njëherë e përgjithmonë — ato duhen mbrojtur çdo ditë. Dhe kjo mbrojtje nis me vetëdijen e thellë se infiltrimi nuk është thjesht një rrezik i jashtëm, por një betejë për të ardhmen e vetëdijes kombëtare.
Në një kohë mashtrimi universalisht të pranuar, të thuash të vërtetën është një akt revolucionar.”
