Close Menu
Analiza

Rënia e regjimit sirian dhe implikimet rajonale

Analiza

Amb. Asoc. Prof Dr. Arben P. Cici

Ndërkohë që sytë dhe vëmendja e botës ishin përqendruar te administrata e re Trump, pasojat e politikave të saj pas 21 janarit në Ukrainë dhe zjarret e furishme të Lindjes së Mesme, një zjarr i ri u ndez dhe u shua sa hap e mbyll sytë në Siria. Një çështje në pritje mori papritur një kthesë të papritur.

Më 8 dhjetor 2024, rënia e regjimit të Bashar al-Assad shënoi një pikë kthese historike dhe vendimtare në luftën civile siriane, pas gati 14 vitesh konflikt. Kjo disfatë e papritur, pavarësisht nga vështirësitë në rritje të regjimit, u përshpejtua nga përparimi i shpejtë dhe i koordinuar i grupeve rebele, në veçanti Hayat Tahrir al-Sham (HTS), i cili nisi një ofensivë të vendosur nga provinca Idlib, në veriperëndim të vendit. Ofensiva, e cila filloi më 27 nëntor 2024, përfitoi nga mbështetja strategjike dhe ushtarake e Turqisë, një fuqi rajonale e përfshirë drejtpërdrejt në dinamikën siriane prej disa vitesh.

A. SIRIA E POST-ASAD-IT

Ofensiva u mundësoi rebelëve të merrnin shpejt kontrollin e qyteteve kryesore dhe qendrave strategjike urbane të “Sirisë së dobishme” – duke përfshirë Alepon, Hama, Homs dhe përfundimisht Damaskun. Kapja e kryeqytetit sirian ishte goditja përfundimtare për regjimin, i cili ishte dobësuar nga vite të tëra luftimesh të përgjakshme, sanksione ndërkombëtare dhe rraskapitje të konsiderueshme ushtarake dhe ekonomike. Përmbysja e Asadit u lehtësua më tej nga tërheqja graduale e mbështetësve të tij kryesorë ndërkombëtarë: Rusisë dhe Iranit. Këto dy fuqi, të cilat e kishin mbështetur në mënyrë aktive regjimin që nga viti 2015, veçanërisht nëpërmjet ndërhyrjeve ushtarake dhe ndihmave financiare, e reduktuan gradualisht mbështetjen e tyre për arsye të ndryshme politike, strategjike dhe ekonomike, duke përfshirë riorientimin e tyre drejt prioriteteve të tjera rajonale ose ndërkombëtare.

1. Një shpresë e brishtë për popullsinë siriane

Rënia e regjimit u ofron sirianëve të shtypur, të cilët kanë vuajtur për më shumë se një dekadë nën sundimin autoritar të Bashar al-Asad, një frymë të re shprese. Protestuesit, grupet opozitare dhe civilët shumë shpesh kanë parë aspiratat e tyre demokratike të mbyten, qytetet e tyre të shkatërruara dhe të dashurit e tyre të sakrifikohen në kontekstin e një lufte brutale. Përmbysja e këtij regjimi mund të hapë rrugën për një rindërtim më gjithëpërfshirës të vendit, duke sfiduar status quo-në politike që ka përjetësuar pabarazitë sociale dhe ekonomike.

Megjithatë, kjo shpresë mbetet e brishtë përballë një realiteti të pasigurt politik dhe të sigurisë. Siria mbetet një shtet thellësisht i fragmentuar, me fraksione të shumta, milici dhe fuqi të huaja që luftojnë për ndikim. Peizazhi përçarës nuk kufizohet vetëm tek grupet rebele dhe besnike: ai përfshin gjithashtu dinamikën etnike, fetare dhe ideologjike, si dhe ndërhyrjet e vazhdueshme të huaja.

2. Një Siri e fragmentuar dhe zonat e vakumit të sigurisë

Dështimi i regjimit e lë vendin në një vakum shqetësues sigurie. Ushtria siriane, e dobësuar nga vitet e luftës, dezertimet dhe sulmet e synuara izraelite, po përpiqet të ruajë stabilitetin në zonat tani përtej kontrollit të besnikëve. Zona të mëdha në jug, lindje dhe qendër të vendit tani janë të lira nga autoriteti shtetëror, duke krijuar terren pjellor për shfaqjen e grupeve të armatosura të të gjitha origjinave. Disa prej tyre rrezikojnë të përfitojnë nga ky destabilitet për të forcuar pozitat e tyre, duke përkeqësuar dinamikën tashmë të dhunshme në rajon.

Për më tepër, tërheqja e mbështetjes së madhe nga Rusia dhe Irani ka lënë një vakum strategjik. Kjo mund të lejojë aktorë të rinj të huaj ose grupe të armatosura vendase të luajnë një rol në të ardhmen politike të Sirisë. Sulmet izraelite, të cilat kanë sulmuar rregullisht objektiva të lidhura me Iranin dhe milicitë e tij në vend, kanë lënë gjithashtu plagë të pashëruara, me infrastrukturë të shkatërruar dhe milici të shpërndara nëpër rajone të ndryshme, duke e komplikuar më tej stabilitetin në territor.

3. Pasojat rajonale: një dinamikë e re gjeopolitike

Rënia e Asadit dhe përmbysja e regjimit të tij kanë pasoja të drejtpërdrejta në dinamikën gjeopolitike rajonale. Disa fuqi të huaja, duke përfshirë Turqinë, Iranin, Rusinë, Shtetet e Bashkuara dhe Izraelin, po përshtatin strategjitë e tyre në rajon. Turqia, e cila mbështeti ofensivën rebele, tani po kërkon të rrisë ndikimin e saj në veri të Sirisë duke konsoliduar kufirin e saj kundër ndikimit kurd.

Nga ana e tyre, Irani dhe Rusia mund të detyrohen të rishqyrtojnë prioritetet e tyre strategjike në rajon. Ndikimi i tërheqjes së tyre nga konflikti sirian hap derën për një riorganizim të aleancave rajonale, veçanërisht me fuqi të tilla si Arabia Saudite apo Shtetet e Bashkuara, të cilat mund të kërkojnë të forcojnë pozitat e tyre në vakumin e lënë nga dy fuqitë e mëdha. Izraeli, nga ana e tij, ka të ngjarë të vazhdojë operacionet e tij ushtarake për të frenuar ndikimin iranian në rajon.

Shtetet e Bashkuara, edhe pse më pak të përfshira drejtpërdrejt në luftime për disa vite, duhet gjithashtu të lundrojnë në këtë mjedis të ri. Rënia e regjimit sirian rrezikon të ndryshojë objektivat strategjike të SHBA-së, veçanërisht në drejtim të kundërterrorizmit, kundër ndikimit iranian dhe mbështetjes së grupeve opozitare.

4. Një periudhë pasigurie për të ardhmen

Ndërsa përmbysja e regjimit ofron një moment historik, kjo fitore ushtarake nuk ka zgjidhur sfidat e brendshme politike apo çështjet që lidhen me fuqitë e huaja. Prandaj e ardhmja e Sirisë mbetet e pasigurt. Perspektiva e rindërtimit të një vendi të shkatërruar nga më shumë se një dekadë lufte, duke pasur parasysh diversitetin etnik, fetar dhe politik të popullsisë së tij, mbetet komplekse.

Mbeten shumë sfida: rivendosja e institucioneve shtetërore, pajtimi midis grupeve të ndryshme etnike dhe fetare, riintegrimi i miliona njerëzve të zhvendosur brenda vendit dhe refugjatëve sirianë në zonat e tyre të origjinës dhe nevoja për të frenuar ndërhyrjet e huaja në punët e brendshme të vendit.

Prandaj, rënia e regjimit të Asadit, ndonëse një pikë kthese e madhe në historinë e rajonit, është gjithashtu një periudhë brishtësie, ku çdo vendim politik apo ushtarak mund të ripërcaktojë konturet e Sirisë dhe dinamikën gjeopolitike në Lindjen e Mesme.

B. IRANI: NJË KRIZË EKZISTENCIALE E SHQYRTUESHME

Rënia e regjimit të Bashar al-Asadit përbën një lëkundje të madhe strategjike për Iranin, i cili sheh rënien e një prej aleancave të tij kyçe rajonale. Kjo aleancë u krijua gjatë Luftës Iran-Irak (1980-1988) dhe bazohej në themele të forta gjeopolitike dhe ideologjike, që synonin veçanërisht kundër ndikimit perëndimor dhe vendosjen e një boshti rezistence kundër Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara në Lindjen e Mesme. Humbja e kësaj aleance do të nënkuptonte për Teheranin një reduktim të ndjeshëm të ndikimit të tij në rajon dhe një vënie në dyshim të aftësisë së tij për të ndikuar në dinamikën rajonale nëpërmjet marrëdhënieve të tij me regjimin sirian dhe milicitë aleate të tij.

1. Dobësim i boshtit të rezistencës

Rënia e regjimit sirian dobëson boshtin e rezistencës të udhëhequr nga Irani, i cili kishte luajtur një rol kyç në mbështetjen e grupeve të tilla si Hezbollahu në Liban. Ky bosht përfaqësonte jo vetëm një strategji ushtarake, por edhe një levë politike për të penguar ambiciet e Izraelit dhe të fuqive perëndimore në rajon. Me humbjen e Damaskut si një aleat kyç strategjik, Irani e gjen veten duke u përballur me një situatë të cenueshmërisë në rritje, si në nivelin e sigurisë ashtu edhe në atë politik.

Ky realitet i ri paraqet një sfidë të madhe për Iranin, ndikimi i të cilit në Siri e kishte lejuar atë të monitoronte lëvizjet e kundërshtarëve të tij, të kontrollonte disa flukse të milicive aleate dhe të forconte ambiciet e tij në luftën rajonale kundër rivalëve të tij. Me rënien e regjimit të Asadit dhe tërheqjen e mbështetësve të huaj si Rusia, Teherani duhet të dyfishojë përpjekjet e tij për të mbajtur kontrollin në këtë pjesë të Lindjes së Mesme, ndërsa përpiqet të menaxhojë marrëdhëniet e tij me fuqitë e tjera rivale.


2. Çështja e trashëgimisë dhe rritja e mosmarrëveshjeve të brendshme

Kriza është gjithashtu e brendshme. Çështja e pasardhjes së Ali Khameneit, Udhëheqësit Suprem të Revolucionit, është në qendër të të gjitha shqetësimeve. Khamenei, në detyrë që nga viti 1989, po plaket dhe largimi i tij i afërt rrezikon të krijojë një vakum pushteti me pasoja kritike për stabilitetin e regjimit iranian. Ky moment i tranzicionit politik vjen në një kontekst të karakterizuar nga një rritje e protestave të brendshme, të cilat pasqyrojnë lodhjen e popullatës përballë vështirësive ekonomike, sanksioneve ndërkombëtare dhe kufizimeve politike.

Përballë kësaj situate, krahu reformator i regjimit, i përfaqësuar nga figura politike pro dialogut me Perëndimin, po rikthehet në plan të parë. Këta reformistë po bëjnë thirrje për një rishikim të politikës së jashtme iraniane, veçanërisht përmes rifillimit të negociatave me fuqitë perëndimore mbi programin bërthamor të Iranit dhe sanksionet ekonomike. Megjithatë, besueshmëria e tyre është dobësuar seriozisht që kur Shtetet e Bashkuara u tërhoqën nga marrëveshja bërthamore (JCPOA) në 2018, duke e zhytur Iranin në një periudhë izolimi ndërkombëtar në rritje dhe nën presion të konsiderueshëm ekonomik.

Kjo situatë e brishtë po e shtyn regjimin iranian të riaktivizojë politikën e tij bërthamore, me shpresën e zbehtë për të forcuar pozicionin e tij në negociatat e ardhshme me administratën e re amerikane. Qëllimi do të ishte të demonstrojë si kapacitetin e tij për t’i rezistuar presionit ndërkombëtar ashtu edhe ambiciet e tij strategjike në kontekstin rajonal gjithmonë të paqëndrueshëm.

3. Një qasje e kujdesshme për të shmangur përshkallëzimin

Për të ruajtur ndikimin e tyre duke minimizuar rreziqet, milicitë pro-iraniane duhet të veprojnë me kujdes strategjik të shtuar. Ata po kërkojnë të lëvizin në këtë ekuilibër kompleks, duke forcuar pozicionet e tyre përgjatë kufirit Irak-Siri pa provokuar përplasje të reja me Izraelin apo fuqitë perëndimore. Qëllimi do të ishte konsolidimi i aftësive të tyre ushtarake dhe politike duke ruajtur njëfarë stabiliteti në operacionet e tyre.

Kjo strategji përfshin edhe forcimin e marrëdhënieve të tyre me qeverinë irakiane, e cila mbetet e ndarë në çështjen e pozitës së milicive brenda shtetit irakian. Gatishmëria dhe hapat për të siguruar kufirin mund t’i lejojnë milicitë të provojnë dobinë e tyre në luftën kundër kërcënimeve rajonale, duke përfshirë mbetjet e Shtetit Islamik dhe kontrabandën, duke e pozicionuar veten si lojtarë kyç në sigurinë kombëtare të Irakut.

4. Një periudhë e pasigurisë strategjike

Kombinimi i rënies së regjimit sirian, protestave të brendshme, jostabilitetit rajonal dhe presioneve ndërkombëtare e vendos Iranin në një pozitë jashtëzakonisht të cenueshme. Regjimi tani duhet të lundrojë në një situatë komplekse ku çdo vendim – qoftë mbi negociatat bërthamore, stabilitetin rajonal apo menaxhimin e brendshëm të krizës – mund të ketë pasoja të rëndësishme.

Në këtë kontekst, ringjallja e politikës bërthamore iraniane duket se është një mënyrë për Teheranin që të ripozicionohet në tabelën ndërkombëtare të shahut, ndërkohë që kërkon të kompensojë dobësitë e tij të brendshme dhe rajonale. Rezultati i kësaj strategjie mbetet i pasigurt, pasi do të varet jo vetëm nga aftësia e Iranit për të konsoliduar aleatët dhe objektivat strategjikë, por edhe nga gatishmëria e fuqive perëndimore, veçanërisht të Shteteve të Bashkuara, për t’u përfshirë në dialog dhe negociata me Republikën Islamike.

Kështu, kriza ekzistenciale e Iranit është shumëdimensionale: ajo është gjeopolitike, ekonomike, e brendshme dhe bërthamore. Përballë kësaj situate, Teherani ndoshta do të duhet të adoptojë një qasje pragmatike duke ruajtur ambiciet e tij strategjike për të shmangur një dobësim të pakthyeshëm në skenën rajonale dhe ndërkombëtare.

C. MONARKITË E GJIRIT QË PARAQESIN KËRCËNIMET RAJONALE

1. Monarkitë e Gjirit: dinamika e re

Rënia e regjimit të Bashar al-Assad shënon një pikë kthese të rëndësishme strategjike për monarkitë e Gjirit, të cilat tani e gjejnë veten përballë sfidave të reja gjeopolitike dhe strategjike në qasjen e tyre ndaj Sirisë. Kjo situatë, e shkaktuar nga kolapsi i një aktori kyç rajonal, po i detyron këto shtete të rishikojnë prioritetet, aleancat dhe strategjitë e tyre për parandalimin e paqëndrueshmërisë së zgjatur në rajon, duke kërkuar të mbrojnë interesat e tyre kombëtare dhe rajonale.

Marrëdhëniet midis Iranit dhe monarkive të Gjirit janë karakterizuar për një kohë të gjatë nga konflikte gjeopolitike, fetare dhe ekonomike. Ekuilibri i brishtë midis këtyre fuqive tani po testohet, me rënien e Asadit si një element i ri përçarës. Përballë kërcënimeve të mundshme, këto monarki kanë mbajtur një qëndrim pa kompromis, duke kërkuar të forcojnë aftësitë e tyre ushtarake dhe aleancat ndërkombëtare për të kundërshtuar ndikimin e Teheranit.

Dinamika rajonale nuk ndalet me kaq. Monarkitë e Gjirit, duke përfshirë Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Katarin, vazhdojnë të monitorojnë nga afër ekspansionizmin iranian. Këto vende, shpesh në kundërshtim me Teheranin, mbeten të palëkundur në qasjet e tyre të sigurisë dhe diplomatike. Çdo përpjekje izraelite për përshkallëzim, ose çdo nismë iraniane që synon të shfrytëzojë vakumin e lënë nga rënia e Asadit, do të konsiderohej si një kërcënim i drejtpërdrejtë nga këto shtete.

2. Një periudhë rivlerësimi strategjik

Që nga fillimi i luftës civile siriane, monarkitë e Gjirit kanë miratuar qëndrime të ndryshme në lidhje me konfliktin. Dallimet midis tyre – veçanërisht midis Katarit dhe fqinjëve të tij si Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA) – reflektohen në qasjet e tyre të ndryshme ndaj politikës së jashtme, sigurisë dhe aleancave. Megjithatë, me rënien e regjimit të Asadit, këto dallime mund të ndryshojnë, duke i shtyrë vendet e Gjirit të marrin në konsideratë qasje më bashkëpunuese për të siguruar stabilitetin rajonal dhe interesat e tyre strategjike.

3. Roli i mundshëm i Katarit në rindërtim

Katari është në një pozicion të veçantë. Pas prishjes së marrëdhënieve diplomatike me Damaskun në vitin 2011, vendi ishte distancuar nga regjimi sirian për shkak të mbështetjes së tij për grupet e moderuara opozitare dhe kundërshtimit ndaj politikave të Asadit. Megjithatë, me rënien e regjimit, Katari mund të pozicionohet si një lojtar kyç në fazën e rindërtimit të Sirisë.

Duke kërkuar të luajë një rol qendror në rindërtim, Katari shpreson të kufizojë rrezikun e “kaosit të zgjatur” që mund të ketë pasoja negative për rajonin në tërësi, veçanërisht në aspektin e flukseve të migracionit ose paqëndrueshmërisë politike. Kjo lëvizje synon gjithashtu të forcojë ndikimin rajonal të vendit duke e ripozicionuar veten si një aktor diplomatik i aftë për të promovuar stabilitetin dhe pajtimin.

Katari mund të investojë në programe të ndihmës humanitare, nisma për rindërtimin e infrastrukturës dhe projekte ekonomike që synojnë rivendosjen e stabilitetit në zonat e shkatërruara nga konflikti. Kjo qasje do t’i ofronte Katarit jo vetëm një mënyrë për të kontribuar në rindërtim, por edhe për të përmirësuar marrëdhëniet e tij me grupet e ndryshme opozitare dhe fuqitë ndërkombëtare të përfshira në procesin e rindërtimit.

4. Arabia Saudite: Ruajtja e stabilitetit rajonal dhe sovraniteti i Sirisë

Për Arabinë Saudite, prioriteti është i qartë: ruajtja e sovranitetit të Sirisë dhe parandalimi i çdo destabilizimi që mund të ketë pasoja negative për të gjithë Lindjen e Mesme. Riadi mbetet i shqetësuar për ndikimin e Iranit në rajon, veçanërisht në kontekstin e krizës siriane. Rënia e regjimit të Asadit, megjithëse shihet si një mundësi për të kufizuar ndikimin iranian, gjithashtu ngre shqetësime për përhapjen e mundshme të milicive ose grupeve të armatosura në zonat e paqëndrueshme të Sirisë.

Arabia Saudite mund të kërkojë kështu të balancojë marrëdhëniet e saj me Sirinë me një objektiv strategjik për stabilizimin e rajonit, duke vazhduar të ushtrojë presion mbi Iranin përmes mjeteve politike dhe ekonomike. Në të njëjtën kohë, Riadi mund të luajë një rol aktiv në ndërmjetësimin diplomatik, për të forcuar marrëdhëniet e tij me fraksionet e ndryshme siriane, ndërsa punon me fuqitë perëndimore për të stabilizuar vendin.

5. Emiratet e Bashkuara Arabe: një qasje pragmatike dhe e balancuar

Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA), nga ana e tyre, po miratojnë një qasje më pragmatike dhe të balancuar në përgjigje të rënies së regjimit sirian. Emiratet rivendosën marrëdhëniet me Damaskun në vitin 2018, duke shënuar një ndryshim në dinamikën rajonale dhe një gatishmëri për të kontribuar në stabilitetin rajonal duke punuar drejt një qasjeje dialogu me Sirinë.

Kjo strategji u lejon atyre të mbajnë një ndikim të caktuar në lojën politike siriane, ndërkohë që kërkojnë të kufizojnë zgjerimin e ndikimit iranian në rajon. Emiratet po vazhdojnë kështu përpjekjet diplomatike, ekonomike dhe strategjike për të forcuar pozicionin e tyre në lojën rajonale pa u përfshirë në përplasje të drejtpërdrejta me rivalët e tyre rajonalë. Kjo qasje më e matur synon gjithashtu të forcojë marrëdhëniet me fuqitë kryesore perëndimore dhe partnerët e tyre rajonalë.

6. Drejt rritjes së bashkëpunimit pavarësisht dallimeve

Pavarësisht dallimeve historike dhe politike që ndonjëherë kanë penguar unitetin brenda monarkive të Gjirit, rënia e Asadit duket se krijon një dinamikë të favorshme për rritjen e bashkëpunimit midis këtyre shteteve. Sfidat e përbashkëta të paraqitura nga paqëndrueshmëria siriane, lufta kundër ndikimit iranian dhe nevoja për të stabilizuar rajonin po i shtyjnë këto vende të lënë mënjanë dallimet e tyre për krijimin e një fronti të përbashkët.

Kjo dinamikë e re mund të marrë formën e mekanizmave të dialogut, projekteve të përbashkëta ekonomike, apo edhe nismave të reja diplomatike që synojnë promovimin e pajtimit dhe rindërtimit sirian. Megjithatë, mbetet për t’u parë nëse këto përpjekje do të jenë në gjendje të kapërcejnë tensionet e brendshme, veçanërisht midis Katarit, Arabisë Saudite dhe Emirateve, dhe të krijojnë një kornizë rajonale koherente dhe të qëndrueshme.


7. Po shfaqet një ekuilibër i ri rajonal

Rënia e regjimit të Asadit po çon kështu në një rivlerësim të dinamikës politike në Gjirin Persik, me çdo shtet që kërkon të lundrojë në këtë mjedis të ri gjeopolitik duke mbrojtur interesat e veta. Për monarkitë e Gjirit, objektivi është i qartë: të stabilizojnë rajonin, të shmangin përhapjen e ndikimit iranian, të mbështesin rindërtimin sirian dhe të forcojnë pozicionet e tyre përkatëse në një kontekst të rinovimit strategjik rajonal.

Periudha e ardhshme do të jetë vendimtare, pasi mund të lejojë monarkitë e Gjirit të luajnë një rol më të madh në dinamikën siriane, duke riafirmuar kapacitetin e tyre për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre të brendshme dhe për t’u imponuar si aktorë kryesorë në rindërtim dhe diplomaci.

D. IRAK: MILICITË PRO-IRANIANE PËRBALLEN ME NJË EKUILIBËR TË RI

Paqëndrueshmëria në Siri, veçanërisht me rënien e regjimit të Bashar al-Assad, hap një kapitull të ri gjeopolitik për Irakun dhe milicitë e tij pro-iraniane. Këto grupe, veçanërisht ato të integruara brenda Hashd al-Chaabi (ose Njësitë e Mobilizimit Popullor), mund të përfitojnë nga kjo situatë për të konsoliduar pozicionet e tyre në rajon, për të siguruar rrugët e tyre të furnizimit dhe për të forcuar legjitimitetin e tyre politik dhe ushtarak duke rritur operacionet përgjatë Kufiri Irak-Siri. Megjithatë, kjo dinamikë shoqërohet me shumë sfida dhe rreziqe, veçanërisht për shkak të pranisë së Izraelit dhe qëndrimit amerikan ndaj ndikimit iranian.

1. Milicitë pro-iraniane dhe strategjia e tyre në Irak

Milicitë pro-iraniane, veçanërisht ato që janë pjesë e Hashd al-Shaabi, luajtën një rol vendimtar në riokupimin e territoreve irakiane që ranë nën kontrollin e Shtetit Islamik midis 2014 dhe 2018. Efektiviteti i tyre në këto operacione konsolidoi statusin e tyre si aktorët ushtarakë dhe politikë në Irak, duke u dhënë atyre legjitimitet mes fraksioneve të caktuara politike shiite.

Përballë sfidave të brendshme dhe rajonale, këto milici tani e shohin situatën siriane si një mundësi për të forcuar aftësitë e tyre. Duke siguruar kufirin Irako-Sirian, ata synojnë jo vetëm të parandalojnë kthimin e grupeve terroriste, por edhe të krijojnë një korridor strategjik që u lejon atyre të lehtësojnë tregtinë me aleatët e tyre rajonalë, veçanërisht me Iranin. Përpjekje të tilla mund të rrisin kontrollin e tyre në rajon, duke konsoliduar interesat e tyre në një kontekst të paqëndrueshëm rajonal.

Megjithatë, ambiciet e tyre strategjike duhet të balancohen nga qëndrime më të gjera politike dhe të sigurisë. Ndërhyrja në rritje në dinamikën siriane rrezikon të tërheqë reagime negative nga fuqitë rivale dhe shtetet perëndimore, veçanërisht Izraeli.

2. Iraku në një rend të ri rajonal

Ndikimi i situatës siriane në Irak shkon përtej dinamikës së thjeshtë të milicisë. Bilanci i ri rajonal, i shënuar nga rënia e regjimit të Asadit, ngritja e fuqive rivale dhe dëshira e Teheranit për të forcuar ndikimin e tij, e vendos Irakun në qendër të manovrave të reja strategjike. Prandaj, milicitë pro-iraniane jo vetëm që mund të rrisin prerogativat e tyre ushtarake, por gjithashtu mund të luajnë një rol kyç në dinamikën e brendshme politike në Irak, duke forcuar partneritetin e tyre me Iranin për të vepruar në këtë mjedis të ri.

Së shpejti, ndërsa milicitë pro-iraniane kanë mundësinë të zgjerojnë legjitimitetin dhe aftësitë e tyre përmes paqëndrueshmërisë siriane, ato gjithashtu përballen me sfida të mëdha: veprimet izraelite, qëndrimi i administratës Trump, presionet e brendshme në Irak dhe pasiguritë rajonale. Aftësia e këtyre milicive për t’u përshtatur dhe për të shmangur një përshkallëzim në veprimet e tyre mund të përcaktojë të ardhmen e tyre në rajon dhe përtej rolit të tyre në ekuilibrin e ri strategjik në Lindjen e Mesme.

E. TURQIA: NJË LOJTAR KYÇ NË RRITJE

Rënia e regjimit të Bashar al-Assad përfaqëson një kthesë të madhe strategjike për Turqinë, me pasoja që shtrihen edhe në politikën e saj të brendshme, strategjinë rajonale dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Përballë këtij konfigurimi të ri rajonal, Ankaraja e gjen veten përballë disa sfidave të mëdha, veçanërisht menaxhimi i çështjes së refugjatëve sirianë, intensifikimi i operacioneve të saj ushtarake në Siri dhe marrëdhëniet e saj me fuqitë perëndimore dhe rajonale.

1. Rasti i refugjatëve sirianë në qendër të debatit të brendshëm

Që nga fillimi i konfliktit sirian, Turqia ka pritur rreth 3 milionë refugjatë sirianë në territorin e saj, për shkak të afërsisë gjeografike me Sirinë dhe “politikës së saj të dyerve të hapura”. Megjithatë, kjo situatë ka krijuar tensione të brendshme, ekonomike dhe politike në një vend që tashmë po përballet me sfida strukturore ekonomike.

Rënia e regjimit të Asadit e ka ringjallur këtë debat. Çështja e kthimit të mundshëm të këtyre refugjatëve në Siri është tani në qendër të shqetësimeve politike dhe sociale në Turqi. Për një kohë të gjatë, një çështje përçarëse, ajo tani gëzon konsensus të gjerë si midis popullatës turke dhe liderëve politikë, veçanërisht për shkak të nevojës për të shkëputur vendin nga kjo krizë humanitare dhe për të reduktuar presionet sociale.

Ankaraja shpreson tani të lehtësojë kthimin e refugjatëve si pjesë e një plani rindërtimi në Siri, me mbështetjen e komunitetit ndërkombëtar. Megjithatë, këto projekte përballen me disa pengesa, duke përfshirë pasigurinë e vazhdueshme në shumë rajone siriane, mungesën e infrastrukturës adekuate dhe rivalitetet politike midis grupeve lokale dhe fuqive të huaja.

Prandaj, Turqisë do t’i duhet të lundrojë në një ekuilibër delikat midis imperativëve të brendshëm që lidhen me integrimin dhe rivendosjen e këtyre refugjatëve dhe detyrimeve të saj ndërkombëtare, duke kërkuar të shmangë çdo nxitim në procesin e kthimit.

2. Operacionet dhe ambiciet ushtarake turke në Siri

Rënia e regjimit sirian gjithashtu i jep shtysë të re ambicieve ushtarake të Turqisë në Sirinë verilindore. Për disa vite, Ankaraja ka mbështetur grupet rebele dhe ka kryer operacione ushtarake për të siguruar kufijtë e saj dhe për të dobësuar grupet që i konsideron kërcënime për sigurinë e saj kombëtare, përkatësisht grupe të lidhura me Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) dhe forcat siriane aleate me Shtetet e Bashkuara.

Në terren, përparimi i trupave ndihmëse të ushtrisë turke në Sirinë verilindore, shpesh të përbëra nga grupet opozitare siriane, mund të intensifikohet pas rënies së Asadit. Këto manovra synojnë të krijojnë një zonë tampon sigurie për të kundërshtuar kërcënimet kurde dhe për të siguruar stabilitetin e mundshëm të kufirit turko-sirian. Megjithatë, këto veprime nuk janë pa fërkime. Shtetet e Bashkuara dhe Iraku kanë shprehur shqetësime për stabilitetin rajonal, veçanërisht në zonën kufitare Irak-Siri, ku Turqia po kërkon të zgjerojë ndikimin e saj.

Intensifikimi i këtyre operacioneve mund të kritikohet gjithashtu nga komuniteti ndërkombëtar, veçanërisht për shkak të rreziqeve të rishfaqjes së grupeve ekstremiste si Shteti Islamik (IS) në këto zona të destabilizuara. Prandaj, Turqisë do t’i duhet t’i menaxhojë këto operacione me kujdes të shtuar për të shmangur një rritje të re të ekstremizmit në një rajon tashmë të shkatërruar nga konflikte të shumëanshme.

3. Zgjerimi i zonës buferike: një strategji e rrezikshme

Në këtë kontekst, Ankaraja po shqyrton forcimin e zonës së saj tampon në Siri. Strategjia synon të krijojë një rajon të sigurt nën kontrollin turk ku refugjatët mund të vendosen, duke parandaluar zgjerimin e grupeve armiqësore si milicitë kurde ose ISIS. Megjithatë, ky zgjerim do të përfshinte negociata të reja me fuqitë perëndimore, veçanërisht Shtetet e Bashkuara, dhe me lojtarë të tjerë rajonalë si Irani.
Menaxhimi i një zone të tillë tampon është kompleks, që kërkon jo vetëm bashkëpunim ushtarak, por edhe mbështetje të gjerë diplomatike dhe ekonomike. Fuqitë perëndimore, veçanërisht Shtetet e Bashkuara, mund t’i shohin këto veprime si një sfidë për ndikimin e tyre në rajon, ndërsa Irani mbetet një lojtar kyç me ambiciet e veta strategjike në Siri.

Prandaj, Turqia do të duhet të manovrojë me mjeshtëri në këtë lojë strategjike, duke balancuar interesat e saj të sigurisë, marrëdhëniet e saj me partnerët e saj ndërkombëtarë dhe ambiciet e saj për të stabilizuar rajonin përmes mekanizmave të kontrollit ushtarak.

4. Ringjallja e Shtetit Islamik: një shqetësim i madh

Ringjallja e mundshme e Shtetit Islamik në këtë ekuilibër të ri rajonal mbetet një shqetësim i madh për Ankaranë. Megjithëse ISIS ka humbur pjesën më të madhe të territorit të tij në Siri dhe Irak, vakuumi aktual i sigurisë, veçanërisht në Sirinë verilindore, mund të lejojë që grupi terrorist të ngrihet nga hiri.

Kështu, Turqia përballet me një sfidë të dyfishtë: sigurimin e kufijve të saj duke parandaluar rilindjen e ISIS-it, ndërsa menaxhon marrëdhëniet e saj me fuqitë perëndimore në këtë kontekst brishtësie të sigurisë. Në këtë kontekst, operacionet ushtarake turke në rajon mund të shihen si një mjet për të parandaluar sulmet nga Shteti Islamik dhe për të siguruar praninë e autoritetit të tij në një mjedis gjithnjë e më kompleks.

5. Drejt një Turqie të riorientuar strategjikisht

Rënia e regjimit të Asadit dhe dinamika e re në Siri kërkojnë që Ankaraja të riorientojë strategjinë e saj në disa nivele: menaxhimin e refugjatëve, sigurimin e kufijve të saj, konsolidimin e operacioneve të saj ushtarake në Sirinë verilindore dhe zgjerimin e zonës së saj tampon. Në të njëjtën kohë, Turqia do të duhet të ruajë një ekuilibër delikat me aleatët e saj perëndimorë, veçanërisht në kontekstin e ambicieve të saj rajonale dhe marrëdhënieve të tensionuara me Shtetet e Bashkuara.

Në këtë mjedis të ri, Turqia shfaqet si një lojtar kyç dhe qendror, por me rritje të shpejtë, që kërkon të forcojë ndikimin e saj rajonal duke shmangur izolimin ndërkombëtar. Evoluimi i strategjisë së saj në këtë kontekst do të përcaktojë jo vetëm rolin e saj në rindërtimin e Sirisë, por edhe pozicionimin e saj të rëndësishëm në ekuilibrin e ri gjeopolitik të Lindjes së Mesme.

F. TERRITORET KURDE TË SIRISË VERILINDORE: MIDIS KËRCËNIMET DHE SFIDAT STRATEGJIKE

Rajonet kurde në Sirinë verilindore, të grupuara kryesisht nën emrin “Rojava”, pas rënies së regjimit sirian e gjejnë veten në zemër të një loje komplekse të dinamikave gjeopolitike. Këto territore, tashmë të dobësuara nga konflikti shumëvjeçar, po përballen me kërcënime të mëdha shtesë, për shkak të avancimit të trupave ndihmëse të ushtrisë turke, të cilat po ndjekin objektivat e tyre të sigurisë në këtë rajon strategjik.

1. Një avancim potencialisht destabilizues ushtarak turk

Në kontekstin e rënies së regjimit të Asadit dhe rikompozimeve të vazhdueshme gjeopolitike, Turqia po intensifikon operacionet e saj në Sirinë verilindore. Këto operacione mbështeten në përdorimin e përfaqësuesve lokalë (grupet rebele siriane të mbështetura nga Ankaraja) dhe synojnë të krijojnë një zonë të sigurt mbrojtëse për të kufizuar ndikimin e grupeve kurde në rajon. Që nga fillimi i operacioneve të saj ushtarake në vitin 2016, Ankaraja ka konsoliduar praninë e saj në rajone kyçe, duke kërkuar të dobësojë krahun e armatosur të Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) dhe aleatët e saj lokalë.

Marrëveshja e vitit 1998 me Hafez al-Asad, e cilësuar shpesh si Marrëveshja e Adanas, i lejoi Turqisë të krijonte një zonë tampon de facto në kufirin sirian, duke dobësuar aftësitë e PKK-së në Turqinë juglindore. Me rënien e regjimit të Asadit dhe krijimin e një vakumi sigurie, Ankaraja sheh mundësi për të zgjeruar këtë zonë tampon, bazuar në operacionet e saj ushtarake dhe mbështetjen e saj për grupet rebele lokale.

Por, intensifikimi i këtyre operacioneve mund të jetë gjithashtu i rrezikshëm, veçanërisht duke marrë parasysh urgjencën e ruajtjes së stabilitetit në zonën kufitare Irako-Siriane, të kërkuar nga Bagdadi dhe Shtetet e Bashkuara. Ky stabilitet është thelbësor për të parandaluar paqëndrueshmërinë rajonale nga krijimi i hapësirave të reja që mund të shfrytëzohen nga grupe të tilla si Shteti Islamik (IS), i cili po kërkon të rigrupohet dhe të rishfaqet në kontekstin e një situate të përkeqësuar të sigurisë.


2. Pozicioni i kurdëve përballë këtyre sfidave

Kurdët, veçanërisht ata të Administratës Autonome të Rojava, përballen me sfida të mëdha me këtë përparim turk. Në të vërtetë, autonomia e tyre në Sirinë verilindore kërcënohet vazhdimisht nga ambiciet e Ankarasë, e cila kërkon të çmontojë kontrollin e tyre territorial. Kjo dinamikë i vendos forcat kurde në një pozitë veçanërisht të cenueshme, për shkak të varësisë së tyre nga fuqitë perëndimore si Shtetet e Bashkuara, por edhe për shkak të luftës së tyre kundër Shtetit Islamik.

Kurdët arritën të imponohen si një forcë kyçe në luftën kundër Shtetit Islamik në vitet 2014-2019, veçanërisht falë ndihmës së koalicionit ndërkombëtar. Megjithatë, marrëdhënia e tyre me fuqitë perëndimore është komplekse, e karakterizuar nga bashkëpunimi ad hoc por edhe divergjenca strategjike me Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj në rajon. Ky faktor i ka lënë kurdët në një situatë delikate përballë operacioneve turke, të cilat synojnë jo vetëm neutralizimin e PKK-së, por edhe dobësimin e autonomisë politike dhe ushtarake të Rojava.


3. Interesat perëndimore në rajon: një ekuilibër i pasigurt

Turqia po kërkon të konsolidojë pozicionin e saj në Sirinë verilindore duke shfrytëzuar vakumin e sigurisë për të rritur ndikimin e saj. Megjithatë, ajo duhet të merret me interesat strategjike perëndimore në rajon, veçanërisht në kontekstin e një konteksti sirian që mbetet i paqëndrueshëm dhe ka të ngjarë të favorizojë rishfaqjen e Shtetit Islamik.

Shtetet e Bashkuara dhe partnerët e tyre perëndimorë kanë ofruar mbështetje ushtarake për forcat kurde në luftën e tyre kundër ISIS, duke ndihmuar në kontrollin e grupit në disa rajone kyçe. Kjo dinamikë krijon presion mbi Turqinë, e cila dëshiron të dobësojë aftësitë kurde duke kufizuar rrezikun që paqëndrueshmëria rajonale mund të hapë rrugën për ringjalljen e ISIS. Dëshira për të ruajtur stabilitetin duke respektuar aleancat strategjike me Turqinë mbetet një ekuilibër i vështirë për fuqitë perëndimore për ta ruajtur atë.
Dinamika ndërlikohet më tej nga fakti se Turqia dhe aleatët e saj perëndimorë ndonjëherë kanë vizione të ndryshme për strategjinë e stabilizimit në rajon, veçanërisht për rëndësinë që Ankaraja i kushton operacioneve ushtarake kundër milicive kurde, ndërsa Perëndimi mbetet i fokusuar në luftën kundër ISIS. dhe stabilizim politik.

4. E ardhmja e Rojava-s dhe sfidat e saj strategjike

Përballë kërcënimeve turke, kurdët duhet të lundrojnë me kujdes midis disa emergjencave: të ruajnë autonominë e tyre politike, të forcojnë bashkëpunimin e tyre me Shtetet e Bashkuara dhe koalicionin ndërkombëtar dhe t’i rezistojnë përparimeve ushtarake të Ankarasë. E ardhmja e Rojava do të varet nga aftësia e tyre për të balancuar marrëdhëniet e tyre me aleatët e tyre perëndimorë dhe për të forcuar kapacitetet e tyre qeverisëse dhe mbrojtëse përballë sfidave të sigurisë dhe atyre politike.

Prandaj, situata në Sirinë verilindore mbetet e paqëndrueshme, e karakterizuar nga ambicie konkurruese, rivalitete gjeopolitike dhe dinamika të brendshme militante. Kurdët, ndërkohë që vazhdojnë të luftojnë kundër Shtetit Islamik, duhet gjithashtu të përgatisin një përgjigje më shumë politike dhe më pak ushtarake ndaj ambicieve ekspansioniste turke, ndërsa kërkojnë mekanizma për dialog me partnerët e tyre perëndimorë për të shmangur izolimin strategjik në një mjedis gjithnjë e më të paqëndrueshëm.

Turqisë, nga ana e saj, do t’i duhet të lundrojë brenda së njëjtës dinamikë me llogaritje të qarta strategjike, duke integruar presionin nga Shtetet e Bashkuara, Iraku dhe objektivat e saj të sigurisë së brendshme në një ekuilibër delikat.

G. JORDANI: Brengosje në rritje

Jordania, e vendosur në kufirin perëndimor të Sirisë, mbetet një lojtar kyç në dinamikën aktuale rajonale. Përballë trazirave të shkaktuara nga rënia e regjimit sirian dhe ngritja e grupeve të tilla si Hayat Tahrir al-Sham (HTS) në disa rajone, Aman e sheh këtë situatë si një faktor rreziku potencial për stabilitetin e tij të brendshëm.

1. Rritja e ndikimit islamist

Jordania është veçanërisht e shqetësuar për rritjen e ndikimit islamik në Siri. HTS, i cili është një grup që doli nga grupet xhihadiste siriane dhe është i rrënjosur fuqishëm në provincën Idlib, përfaqëson një faktor destabilizues në rajon. Kjo rritje e pushtetit shihet si një sinjal shqetësues për Jordaninë, e cila është përballur me sfida të brendshme që lidhen me dinamikat islamike në të kaluarën.

Ekziston gjithashtu shqetësimi se këto grupe mund të zgjerojnë ndikimin e tyre në zonat kufitare ose të inkurajojnë fraksionet e ndjekësve të tyre brenda vetë Jordanisë. Një dinamikë e tillë do të kishte implikime të rëndësishme politike dhe të sigurisë, veçanërisht duke pasur parasysh lidhjet historike dhe rrjetet ekzistuese ndërkufitare në rajon.

2. Zgjedhjet legjislative dhe fuqizimi i Frontit të Veprimit Islamik

Një faktor tjetër i rëndësishëm është rritja politike e grupeve të brendshme islamike në Jordani. Në zgjedhjet legjislative të shtatorit 2024, Fronti i Veprimit Islamik (IAF), partia kryesore islamike e vendit, fitoi një numër të konsiderueshëm mandatesh. Kjo fitore i atribuohet kryesisht pakënaqësisë popullore të krijuar nga lufta kundër Hamasit, vështirësive ekonomike në rritje dhe perceptimit se politikat e qeverisë aktuale nuk kanë arritur të përmbushin aspiratat sociale të popullsisë.

Edhe nëse stabiliteti politik mbetet globalisht i siguruar nga pesha tradicionale e fiseve jordaneze në ekuilibrin e brendshëm, kjo dinamikë elektorale tregon polarizimin e shtuar dhe një rritje të ndikimit islamist, i cili, sipas disa analistëve, mund të dobësojë kontrollin shtetëror në disa rajone. Ndikimi i mundshëm i këtyre ndryshimeve mund të prishë ekuilibrat e brendshëm politikë të mbretërisë, veçanërisht në rajonin perëndimor në kufi me Sirinë.

3. Presionet në kufirin sirian

Jordania përballet me presione në rritje të sigurisë dhe migracionit në kufirin e saj perëndimor, me rrjedhën e vazhdueshme të refugjatëve sirianë dhe dinamikën e konfliktit rajonal në zhvillim të vazhdueshëm. Rënia e regjimit sirian ka sjellë pasiguri të reja sigurie përgjatë këtij kufiri, veçanërisht me praninë e shtuar të grupeve islamike dhe përpjekjet e tyre të mundshme për të depërtuar në rajon.

Në këtë kontekst, Jordanisë do t’i duhet të forcojë kapacitetet e saj të kontrollit duke shmangur kompromentimin e marrëdhënieve të saj me fuqitë e huaja, veçanërisht Shtetet e Bashkuara dhe anëtarët e koalicionit ndërkombëtar. Në të njëjtën kohë, mbretëria duhet të vazhdojë të balancojë përpjekjet e saj për të kufizuar presionet migratore duke ruajtur stabilitetin e saj politik të brendshëm.

4. Drejt një ekuilibri të pasigurt

Kombinimi i rritjes së ndikimit islamik në Siri, shqetësimet e brendshme mbi rezultatet e zgjedhjeve dhe dinamika ndërkufitare e vendos Jordaninë në një pozitë delikate. Autoritetet duhet të manovrojnë me kujdes ndërmjet ruajtjes së interesave të tyre politike të brendshme, sigurimit të kufijve dhe menaxhimit të marrëdhënieve të tyre me aktorët rajonalë dhe ndërkombëtarë.

Kështu, ndërsa Jordania mbetet një lojtar kyç në stabilitetin rajonal, ajo duhet gjithashtu të lundrojë me kujdes në këtë kontekst kompleks, ku rritja e tensioneve në Siri, e kombinuar me sfidat e brendshme, mund të komprometojë ekuilibrat e saj të brishtë.

H. IZRAELI: NJË LOJTAR VENDIMTAR NË NJË LINDJE TË MESME TË TRONDUR

Rënia e regjimit të Bashar al-Assad përfaqëson një përmbysje të madhe strategjike për Izraelin, duke përcaktuar një pikë kthese në dinamikën rajonale me të cilën vendi duhet të përshtatet. Izraeli mbetet një nga aktorët më të vëmendshëm ndaj zhvillimeve në Siri, veçanërisht për shkak të shqetësimeve të tij të sigurisë, ambicieve gjeostrategjike dhe rivaliteteve të tij me Iranin. Pas përmbysjes së regjimit të Asadit, pozicioni i Izraelit, në këtë kontekst të ri, shfaqet në disa akse gjeopolitike.

1. Një mundësi sigurie: dobësimi i Iranit

Për disa vite, Izraeli e ka konsideruar Iranin një nga kërcënimet kryesore strategjike, për shkak të mbështetjes iraniane për milicitë shiite në Siri, Liban dhe pjesë të tjera të Lindjes së Mesme. Rënia e regjimit sirian, së bashku me tërheqjen e disa prej aftësive tradicionale të mbështetjes ushtarake të Asadit, dobëson pozicionin e Iranit në rajon.

Izraeli ka ndërmarrë operacione të pandërprera ushtarake në Siri për të paralizuar ndikimin iranian. Sulmet kanë shënjestruar depot e armëve, pozicionet ushtarake dhe transfertat e armëve të destinuara për Hezbollahun, i cili gëzon mbështetjen e Teheranit. Kjo dinamikë ka ndihmuar në dobësimin e boshtit Iran-Siri-Hezbollah, duke i dhënë Izraelit hapësirë ​​strategjike për të manovruar për të kundërshtuar ndikimin iranian.

Me rënien e regjimit të Asadit dhe vakumin e sigurisë që rezulton, Izraeli mund të kërkojë të forcojë këtë dinamikë duke konsoliduar pozicionet e tij në terren dhe duke mbajtur presion të vazhdueshëm ndaj grupeve të mbështetura nga Irani. Megjithatë, kjo strategji mbart rreziqe, veçanërisht për shkak të kompleksitetit të dinamikës rajonale dhe paqëndrueshmërisë së vazhdueshme në disa rajone siriane.

Në deklaratat e tij të fundit, pas marrëveshjes së armëpushimit me Hezbollahun, Benjamin Netanyahu ka premtuar se do të mbajë presion të vazhdueshëm ndaj Iranit dhe milicive të tij për të parandaluar çdo përforcim ushtarak ose strategjik në rajon. Kjo strategji e destabilizimit dhe parandalimit ka përkeqësuar cenueshmërinë iraniane, e cila tani do të duhet të manovrojë midis presioneve të brendshme dhe të jashtme njëkohësisht.


2. Një mundësi për të kontrolluar aksin Iran-Siri

Rënia e regjimit të Asadit dobëson gjithashtu boshtin tradicional të bashkëpunimit midis Iranit dhe Sirisë. Izraeli e sheh këtë dinamikë si një mundësi për të kufizuar zgjerimin e grupeve të mbështetura nga Teherani në Siri, duke forcuar aftësinë e tij për të operuar ushtarakisht në rajon pa pasur nevojë të përballet me një regjim sirian elastik dhe të konsoliduar.

Duke kontrolluar situatën në rajonet kyçe, duke përfshirë edhe sulmet ushtarake të synuara, Izraeli po kërkon të parandalojë krijimin e një korridori tokësor që lidh Iranin me Libanin, i cili do të ishte një levë e rëndësishme strategjike për Teheranin. Ky korridor shihet si një faktor kyç në strategjinë e zgjerimit rajonal të Iranit dhe neutralizimi i tij mbetet një nga prioritetet strategjike të Izraelit.

Në këtë kontekst, rënia e regjimit të Asadit i jep Izraelit një mundësi më të mirë për të forcuar pozicionin e tij ushtarak dhe marrëdhëniet me partnerët rajonalë, si Turqia apo edhe disa vende të moderuara arabe, duke vazhduar veprimet e tij kundër Iranit.

3. Marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara dhe aleatët perëndimorë

Pozicioni strategjik i Izraelit ndikohet gjithashtu nga marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara dhe politikat e tij ndaj rajonit pas rënies së regjimit sirian. Shtetet e Bashkuara, me tërheqjen e tyre të pjesshme dhe qasjen pragmatike ndaj rajonit, mbështesin Izraelin në vendosmërinë e tij për të frenuar Iranin ndërsa kërkon të stabilizojë situatën në Siri përmes mjeteve diplomatike dhe ushtarake.

Izraeli tani po rikalibron prioritetet e tij në këtë mjedis të ri. Me kërcënimin iranian si sfond, Izraeli dëshiron të mbajë një ekuilibër strategjik në bashkëpunim me Shtetet e Bashkuara dhe fuqitë e tjera perëndimore, duke demonstruar aftësinë e tij për të ndërmarrë veprime të pavarura ushtarake për mbrojtjen e interesave të tij.

4. Sfidat e brendshme: ruajtja e sigurisë dhe reagimi ndaj tensioneve rajonale

Situata pas rënies së regjimit të Asadit paraqet gjithashtu sfida të brendshme për Izraelin. Vakumi i sigurisë në Siri, veçanërisht në disa rajone pranë kufijve të saj, mund të lejojë një rigjallërim të grupeve ekstremiste ose fraksioneve të reja armiqësore. Izraelit do t’i duhet të monitorojë nga afër zhvillimet në Lartësitë e Golanit, një rajon strategjik në kufi me Sirinë, ku grupet ekstremiste mund të përfitojnë nga kaosi rajonal.

Izraeli do të duhet gjithashtu të qëndrojë vigjilent ndaj dinamikave të brendshme brenda fqinjëve të tij arabë. Rënia e Asadit mund të hapë hapësira të reja për grupet ekstremiste ose konfliktet ndërkufitare. Kjo situatë, e kombinuar me ambiciet e Iranit për të mbajtur një prani rajonale, e detyron Izraelin të forcojë aftësitë e tij mbikëqyrëse dhe ushtarake për të përballuar sfidat e reja të sigurisë.

5. Izraeli: Një lojtar për t’u parë

Izraeli mbetet një nga pengesat kryesore për milicitë pro-iraniane në Irak. Për disa vite, shteti hebre ka ndërmarrë operacione ushtarake që synojnë dobësimin e ndikimit iranian në rajon, duke përfshirë goditjen e objektivave ushtarake të lidhura me Iranin në Siri. Megjithatë, këto operacione nuk kufizohen vetëm në Siri. Izraeli ka kryer tashmë sulme në Siri, duke synuar depot e armëve, qendrat e milicisë dhe infrastrukturën ushtarake që i atribuohen grupeve të mbështetura nga Teherani. Zona tampon nuk është më tabu, sepse forcat izraelite kanë kaluar kufirin në lartësitë e Golanit, duke u afruar dukshëm më pranë kryeqytetit, Damaskut.

Në këtë kontekst, rënia e regjimit sirian dhe paqëndrueshmëria që rezulton mund të inkurajojë Izraelin të intensifikojë operacionet e tij ushtarake në Irak, duke qenë se aksi Iran-Siri-Irak përbën një kërcënim strategjik. Administrata Trump, ndonëse më agresive ndaj Iranit se disa prej paraardhësve të saj, ka treguar gjithashtu vendosmëri drejt një shkëputjeje graduale të SHBA-së dhe mbështetje për veprimet që synojnë frenimin e ndikimit iranian në rajon.

Kjo dinamikë krijon një mjedis veçanërisht të brishtë për milicitë pro-iraniane. Dëshira e tyre për të siguruar objektivat e tyre strategjike mund të bie ndesh me pozicionet izraelite dhe amerikane, të cilat mbeten të vendosura për të kufizuar zgjerimin e ndikimit iranian.

Në këtë mjedis të ri rajonal të shënuar nga kolapsi i regjimit sirian, Izraeli po përshtat një strategji pragmatike, duke kombinuar veprimet e synuara ushtarake me bashkëpunimin e zgjeruar diplomatik. Objektivi i Izraelit mbetet i qartë: të frenojë Iranin, të dobësojë mbështetësit e tij rajonalë dhe të ruajë epërsinë e tij ushtarake dhe të sigurisë, duke përfituar njëkohësisht nga vakuumi i krijuar nga rënia e Asadit për riformimin e pozicioneve të tij strategjike.
Megjithatë, kjo strategji përballet me pasiguri në rajon. Izraelit do t’i duhet të menaxhojë jo vetëm ngritjen e grupeve islamike si HTS, por edhe dinamikën më të gjerë të konkurrencës rajonale, duke përfshirë fuqitë si Shtetet e Bashkuara, Rusia, Turqia dhe Irani. Nëpërmjet kapacitetit të tij për largpamësi, gatishmërinë ushtarake dhe aleancat, Izraeli mbetet një lojtar kyç në këtë kontekst kompleks, i vendosur për të siguruar interesat e tij strategjike në një Lindje të Mesme në ristrukturim të plotë.

KONKLUZION: NJË EKUILIBRIM RAJONAL I RI

Rënia e regjimit të Bashar al-Assad shënon fundin e një epoke politike në Lindjen e Mesme dhe hap rrugën për një rikompozim gjeopolitik jashtëzakonisht kompleks. Kjo përmbysje e madhe, e cila rezultoi përmes një kombinimi të përpjekjeve të brendshme, ndërhyrjes së huaj dhe dinamikave rajonale, ka ndryshuar thellësisht balancën e fuqisë në rajon. Megjithatë, pavarësisht nga ky ndryshim simbolik, stabiliteti është ende i pasigurt dhe shumë sfida mbeten.

Shkatërrimi i regjimit sirian, siç dihej, nuk nënkupton fundin e konflikteve apo zgjidhjen e krizave historike. Siria mbetet një vend i fragmentuar, me grupe rebele, milici, fuqi të huaja dhe dinamika sektare që do të vazhdojnë të formësojnë të ardhmen e saj. Në këtë kuptim, rënia e Asadit nuk është një pikë përfundimtare, por një kapitull i ri në një luftë civile që mbetet e shënuar nga interesa të ndryshme dhe ambicie të shumta gjeopolitike.

Më gjerësisht, kjo situatë po çon në një ripozicionim të lojtarëve rajonalë dhe ndërkombëtarë. Turqia, Irani, Izraeli, Shtetet e Bashkuara, Rusia dhe fuqi të tjera kanë të gjitha interesa të mbivendosura dhe ndonjëherë konfliktuale, duke gjeneruar tensione të reja dhe aleanca të reja në një kontekst tashmë të paqëndrueshëm rajonal. Kjo dinamikë po rivizaton kufijtë e ndikimit, ndërkohë që e vendos luftën kundër grupeve ekstremiste si Shteti Islamik në qendër të prioriteteve strategjike.

Për më tepër, duket se rënia e regjimit të Asadit mund të ketë pasoja për konfliktin izraelito-palestinez, edhe nëse ky i fundit rrezikon të bjerë në plan të dytë në një kontekst ku stabiliteti rajonal mbetet i brishtë. Prioritetet e shumë fuqive tani janë të orientuara drejt rindërtimit, menaxhimit të milicisë dhe stabilizimit të sigurisë, duke reduktuar vëmendjen ndaj çështjes palestineze. Kjo situatë nënvizon nevojën për të kujtuar dimensionet historike të konfliktit duke marrë parasysh realitetet e reja gjeopolitike.

Me pak fjalë, ndërsa rënia e regjimit sirian përfaqëson një pikë kthese vendimtare, ajo nuk përbën as një zgjidhje dhe as një rend të ri të vendosur. Përkundrazi, ajo krijon një ekuilibër të ri rajonal, ku ambiciet, aleancat, betejat për pushtet dhe aspiratat politike do të vazhdojnë të formësojnë Lindjen e Mesme. Stabiliteti dhe paqja në rajon do të varen nga aftësia e fuqive rajonale dhe ndërkombëtare për të menaxhuar këto dinamika me pragmatizëm, bashkëpunim dhe vizion strategjik afatgjatë.

Rreth autorit:
Ambasadori Assoc. Prof. Dr. Arben P. Cici, aktualisht pedagog i Marrëdhënieve Ndërkombëtare dhe Prorektor në Universitetin Mesdhetar të Shqipërisë, ish-ambasador i Shqipërisë në Danimarkë, Kroaci, Rusi, dy herë Këshilltar për Politikën e Jashtme të Presidentit të Republikës, dy herë Drejtor i Protokollit të Shtetit në Ministrinë e Punëve të Jashtme, autor i Ceremonialit Zyrtar të Republikës së Shqipërisë, analist dhe ekspert i shkëlqyer i politikës së jashtme. [IFIMES].

Lubjanë/Tiranë, 6 janar 2025

Fusnota:
[1 ] IFIMES – Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit, me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka një status të veçantë konsultativ me Këshillin Ekonomik dhe Social të Kombeve të Bashkuara ECOSOC/OKB në Nju Jork që nga viti 2018, dhe është botues i revista shkencore “European Perspectives”, link: https://www.europeanperspectives.org/en

Share.

Related Posts

Leave A Reply

Translate