Vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë është një humbje për Izraelin dhe mbështetësit e tij perëndimorë. Por sa efektiv është ky vendim?
Nga Dr Kenneth Roth [Internationale Politik und Gesellschaft/ ipg-journal.de]
Me vendimin e saj në çështjen lidhur me padinë për gjenocidin nga ana e Afrikës së Jugut, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) po merr një qëndrim të fuqishëm kundër refuzimit të Izraelit. Me një shumicë dërrmuese, gjykata e shpalli padinë “të besueshme” dhe urdhëroi masa emergjente. Këto janë të nevojshme për të parandaluar që Izraeli të shkaktojë “dëm të pariparueshëm” me veprimet e tij të mëtejshme në Gaza dhe të shkelë të drejtat që palestinezëve u takojnë sipas Konventës së Gjenocidit.
Qëndrimi publik i disa përfaqësuesve izraelitë ishte: “Si mund të guxojë dikush të na akuzojë për gjenocid?” Ata argumentuan se Izraeli u themelua pas Holokaustit për të mbrojtur popullin hebre nga gjenocidi, i cili ndodhi më 7 janar, Izraeli u sulmua përfundimisht nga Hamasi dhe se Hamasi kishte zbuluar qëllime gjenocidale në shumë deklarata.
Megjithatë, asnjë nga këto argumente nuk e shfajëson Izraelin nga akuza e gjenocidit. As historia e Izraelit dhe as pretendimi i tij për vetëmbrojtje nuk do të thotë se metodat që ai përdor për të luftuar Hamasin nuk mund të kenë ende një karakter gjenocidal. Gjykata gjeti prova të mjaftueshme se popullsia civile palestineze është e varur nga Gjykata për mbrojtje.
Me vendimin e saj, gjykata vendosi në poziicion të palakmueshëm edhe mbështetësit perëndimorë të Izraelit. Administrata Biden e kishte përshkruar procedurën si “të pavlerë”, qeveria britanike e quajti atë “të pakuptimtë”. Me 15 vota pro dhe 2 kundër, gjyqtarët dolën me një vendim tjetër.
Gjykata konstatoi, ndër të tjera, se ndihma humanitare për popullsinë e uritur në Gaza duhet të mundësohet dhe se nxitja për gjenocid duhet të parandalohet dhe ndëshkohet. Edhe gjyqtari i nderuar izraelit Aharon Barak u pajtua me këtë pikëpamje. Si rezultat, në këto dy pika, të gjitha përpjekjet për të hedhur poshtë kritikat për veprimet e Izraelit në Gaza si standarde të dyfishta ose antisemitizëm u hodhën poshtë edhe më qartë me 16 vota pro e një kundër.
Gjykata përshkroi me detaje dërrmuese vuajtjet e jashtëzakonshme të civilëve palestinezë në Gaza, të cilët po bombardohen dhe rrethohen nga forcat izraelite. Gjykata nuk u kufizua në përballjet e argumenteve kundërthënëse të avokatëve izraelitë dhe afrikano-jugorë, por më tepër u mbështet në deklaratat e përfaqësuesve të OKB-së. Ata përshkruan situatën e tmerrshme në Gaza dhe raportuan se si njerëzit atje po vdesin, duke u plagosur, të traumatizuar dhe të zhvendosur, duke vuajtur nga uria dhe duke mos marrë kujdes mjekësor. Gjykata është e bindur se vuajtja mund të përkeqësohet ndjeshëm nëse nuk ndërhyn.
Në vendimin e saj të përmbledhur, gjykata trajtoi vetëm në mënyrë margjinale mosmarrëveshjen mbi faktet e çështjes, por në mënyrë implicite hodhi poshtë argumentet qendrore që Izraeli kishte përdorur në mbrojtjen e tij. Avokatët izraelitë kishin argumentuar kryesisht se Hamasi po përdorte popullsinë civile si mburojë njerëzore dhe zonat e banuara si bazë operacionesh për armiqësitë e tij. Megjithatë, gjykata nuk e njohu këtë si justifikim për operacione të tilla si hedhja e bombave prej 900 kilogramësh mbi zona me popullsi të dendur, të cilat rezultojnë në humbje të mëdha jetësh në mesin e popullatës civile.
Avokatët e Izraelit kishin theksuar se vendi i tyre po lejonte dërgimin e ndihmave humanitare në Rripin e Gazës. Megjithatë, ishte e qartë nga përshkrimet e përfaqësuesve të OKB-së se fluksi i ndihmës ishte aq i rrallë dhe i vështirësuar nga pengesat burokratike sa që popullsia civile ishte tani në prag të katastrofës.
Avokatët gjithashtu argumentuan se në shumë raste ushtarët izraelitë kanë mbrojtur jetën e civilëve palestinezë, por gjenocidi mund të ndodhë edhe nëse vetëm një pjesë e popullsisë është në shënjestër. Qeveria izraelite mund të jetë duke shkaktuar shkatërrim të mjaftueshëm për të dëbuar palestinezët nga Gaza; Kështu sugjerojnë deklaratat e disa ministrave.
Një nga argumentet më të forta të paditësve të Afrikës së Jugut ishte referimi ndaj deklaratave të përfaqësuesve kryesorë izraelitë që shprehnin synime gjenocidale. Qeveria izraelite ishte përpjekur të justifikohej duke pretenduar se këto deklarata ishin akte afektive dhe ishin të pavlefshme me urdhër të fshehtë të kabinetit izraelit që ishin dorëzuar në Gjykatë.
Megjithatë, kjo nuk e bindi gjykatën. Ajo iu referua një deklarate të ministrit të Mbrojtjes Joaw Gallant, i cili mban një pozicion kyç në zinxhirin komandues, i cili tha se ai “kishte hequr dorë nga të gjitha frenimet” dhe se Izraeli po luftonte “kafshët në formë njerëzore”. Një deklaratë nga presidenti Izchak Herzog u citua gjithashtu nga gjyqtarët: “Është një komb i tërë ai që është përgjegjës. Retorika për civilët injorantë dhe të papërfshirë nuk është e vërtetë.”
Negociatat aktuale janë larg të qenit fjala e fundit në këtë proces. Mund të duhen vite përpara se të vendoset çështja kryesore dhe të merret një gjykim mbi çështjen nëse Izraeli është fajtor për gjenocidin në Gaza. Por masat emergjente të urdhëruara nga gjykata mund të rezultojnë të jenë një mjet jashtëzakonisht efektiv për të frenuar menjëherë vdekjen dhe vuajtjet e popullatës civile palestineze.
Çështja e zbatimit do të jetë vendimtare. Gjykata ka deklaruar në mënyrë specifike se vendimi i saj është “detyrues”, por nuk ka mundësi ta zbatojë atë me mjete ushtarake apo policore. Për të detyruar masat, asaj do t’i duhej një rezolutë nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së dhe do të duhej të merrej me të drejtën e vetos së SHBA-së, e cila shpesh e ka mbrojtur Izraelin.
Megjithatë, presioni politik për të respektuar vendimin do të jetë i madh. Duke i besuar Gjykatës mjaftueshëm për të dërguar avokatët e saj në Hagë për të paraqitur argumentet e tij, Izraeli do të dukej jashtëzakonisht keq nëse do ta refuzonte Gjykatën tani për shkak se humbi. Kryeministri i Izraelit Benjamin Netanyahu e përshkroi gjenocidin e supozuar – të cilin, siç u përmend, gjykata ende nuk e ka trajtuar në këtë çështje – si “të egër”, por nuk tha se ai nuk do të zbatonte masat emergjente të urdhëruara nga gjykata. Mbetet vetëm të shpresojmë që ai ta mbajë fjalën.
Disa vëzhgues ishin të zhgënjyer që GJND-ja nuk urdhëroi një armëpushim. Megjithatë, kjo vështirë se pritej, sepse Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë merret vetëm me mosmarrëveshjet midis shteteve, kështu që Hamasi nuk është palë në proces gjyqësor – dhe në një konflikt të armatosur që është në lëvizje të plotë, duke detyruar një palë ndërluftuese për një armëpushim të njëanshëm. nuk është e besueshme.
Ajo që Gjykata ka urdhëruar, megjithatë, është kjo: Izraeli duhet “të bëjë gjithçka në fuqinë e tij” për të parandaluar aktet e ndaluara nga Konventa e Gjenocidit. Ajo duhet të sigurojë ndihmë të mjaftueshme humanitare për Rripin e Gazës për t’i dhënë fund vuajtjeve të civilëve palestinezë dhe për të parandaluar dhe ndëshkuar deklaratat nxitëse publike nga udhëheqësit izraelitë. Brenda një muaji, Izraeli duhet të raportojë në Gjykatë për hapat që ka ndërmarrë.
Megjithatë, urdhrat e gjykatës lënë shumë të shlira. Pikërisht këtu duhen përkrahësit e Izraelit. A do ta kapërcejnë ata skepticizmin e tyre fillestar në lidhje me gjyqin e gjenocidit dhe do ta shtyjnë Izraelin të pajtohet me vendimin e gjykatës? Në vendime të ngjashme kundër Mianmarit, Rusisë dhe Sirisë, qeveritë perëndimore mbështetën GJND-në. Do të ishte jashtëzakonisht e dëmshme për “rendin e bazuar në rregulla” në të cilin mbështeten shtetet perëndimore nëse bëjnë një përjashtim për Izraelin.
Joe Biden ka levën më të gjatë. Qeveria amerikane i ofron Izraelit 3.8 miliardë dollarë ndihmë ushtarake çdo vit dhe është furnizuesi kryesor i armëve. Nëse qeveria izraelite injoron vendimin e Gjykatës, kjo mbështetje duhet të ndërpritet. Presidenti i SHBA-së nuk duhet ta marrë më seriozisht frikën e tij nga pasojat politike në vendin e tij ose identifikimin e tij personal me Izraelin sesa jetën e kaq shumë civilëve palestinezë.
Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) mund të provojë të jetë një faktor tjetër presioni. Ndryshe nga GJND-ja, e cila ka juridiksion mbi mosmarrëveshjet ndërshtetërore, GJNP i mban individët përgjegjës për krime të tilla si gjenocidi, krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit. Kushdo që nuk përmirëson sjelljen e tij mund të ndiqet penalisht për krime që i kanë kryer tashmë, por nëse Izraeli injoron vendimin e GJND-së, kjo do të ishte një arsye më shumë që kryeprokurori i GJNP-së, Karim Khan, të marrë masa.
Shumëçka është ende e paqartë, por vendimi aktual është një fitore për shtetin e së drejtës. Duke iu drejtuar organit më të lartë ligjor në botë, Afrika e Jugut ka arritur të ngrihet mbi konsideratat pushtet-politike si një vend në Jugun Global. Vendimi i Gjykatës tregon se edhe qeveritë me miq të fuqishëm mund të mbajnë përgjegjësi. Kjo do të thotë shpresë për civilët që vuajnë rëndë në Gaza – dhe është një hap i vogël por i rëndësishëm drejt një bote që respekton ligjin dhe rendin. [Nga gjermanishtja: ISHGJ]
__________
* Kenneth Roth / Nju Jork – është profesor vizitor në Shkollën Princeton për Çështjet Publike dhe Ndërkombëtare. Ai ka qenë më parë drejtor ekzekutiv i Human Rights Watch nga viti 1993 deri në vitin 2022.