Nga Matija Sheriq [ Geopolitika News, Zagreb]
Në shekullin e 21-të, ku të drejtat e njeriut në dukje janë në një nivel të lartë, në mënyrë paradoksale, skllavëria moderne është ende e pranishme në të gjithë planetin, e fshehur nën hijen e arritjeve të mëdha të njerëzimit.
Megjithëse skllavëria tradicionale u ndalua zyrtarisht në pjesën më të madhe të botës në shekullin e 19-të, forma të ndryshme të punës së detyruar, shfrytëzimi i pamëshirshëm i punëtorëve, skllavëria seksuale dhe trafikimi i qenieve njerëzore mbijetojnë dhe, për më tepër, përjetojnë një rritje, duke paraqitur kështu një sfidë serioze për ndërkombëtarët. komunitetit. Skllavëria moderne shfaqet pothuajse në çdo vend dhe i kalon barrierat etnike, kulturore dhe fetare pa shumë pyetje.
50 milionë skllevër në vitin 2023
Në maj të vitit të kaluar, grupi ndërkombëtar i të drejtave të njeriut që lufton për heqjen e skllavërisë moderne, “Walk Free”, publikoi Indeksin Global të Skllavërisë, i cili ofron të dhëna të frikshme. Që nga raporti i tij i fundit në 2018, raporti i vitit 2023 vlerëson se 10 milionë njerëz tjerë kanë rënë viktimë e skllavërisë moderne, duke e çuar numrin e përgjithshëm të njerëzve që jetojnë në skllavëri në 50 milionë.
Nga ata 50 milionë njerëz të cilëve u është hequr liria, 28 milionë prej tyre i nënshtrohen punës së detyruar, ndërsa 22 milionë jetojnë në martesa të detyruara. Çdo i katërti person i skllavëruar është një fëmijë, ndërsa gratë dhe vajzat përbëjnë 54% të të skllavëruarve. Ekspertët e organizatës “Walk Free” pohojnë se ka pasur një rritje të numrit për shkak të pandemisë së koronavirusit, përkeqësimit të ndryshimeve klimatike, rritjes së konflikteve dhe rritjes së konsumizmit në botë. Në të njëjtën kohë, ata theksojnë se rritja e skllavërisë është rezultat i dështimit të qeverive kombëtare dhe drejtuesve të kompanive të mëdha shumëkombëshe, sepse të dy grupet nuk e njohën problemin dhe nuk vepruan.
Përkufizimi i skllavërisë moderne
Kjo organizatë e përshkruan skllavërinë moderne si: “një grup termash specifike ligjore duke përfshirë punën e detyruar, skllavërinë e borxhit, martesën e detyruar dhe praktika të ngjashme me skllavërinë dhe trafikimin e qenieve njerëzore. Megjithëse skllavëria moderne nuk përcaktohet me ligj, ajo përdoret si një term ombrellë që tërheq vëmendjen për ngjashmëritë në këto koncepte ligjore.
Skllavëria moderne është një krim i fshehur që prek të gjitha vendet e botës. Ne e gjejmë atë në shumë industri, duke përfshirë veshjet, minierat dhe bujqësinë, dhe në shumë kontekste, nga shtëpitë private deri te vendbanimet për njerëzit e zhvendosur brenda vendit dhe refugjatët. Skllavëria moderne na prek të gjithëve, nga ushqimi që konsumojmë e deri te mallrat që blejmë.”
Situata shqetësuese dhe tendenca të rrezikshme
Çuditërisht, vendet me të dhëna të dobëta të të drejtave të njeriut kryesojnë radhët e skllavërisë moderne. Nga vendi i parë deri në të dhjetën, vendet me nivelin më të lartë të skllavërisë për frymë janë: Koreja e Veriut, Eritrea, Mauritania, Arabia Saudite, Turqia, Taxhikistani, Emiratet e Bashkuara Arabe, Rusia, Afganistani dhe Kuvajti. Megjithatë, kur vendet gjykohen vetëm me numra, demokracia më e madhe në botë, India, ka më shumë njerëz të bllokuar në skllavërinë moderne, e ndjekur nga Kina, Koreja e Veriut, Pakistani, Rusia, Indonezia, Nigeria, Turqia, Bangladeshi dhe SHBA.
Autorët e raportit theksojnë se gjashtë nga këto dhjetë vende janë anëtarë të klubit elitar të 20 vendeve më të zhvilluara në botë, G20. Vlerësohet se këto vende (India, Kina, Rusia, Indonezia, Turqia, SHBA) së bashku eksportojnë çdo vit mallra me vlerë 468 miliardë dollarë, të cilat potencialisht prodhohen nga puna e detyruar. Këto mallra përfshijnë elektronikë, makineri, veshje, vaj palme dhe panele diellore. Shifra është 100 milionë dollarë më e lartë se raporti i fundit në 2018. “Nga pambuku në këmishë që e veshim, tek telefoni në dorë, tek panelet diellore që të gjithë duam të vendosim në çatitë tona, ka një gjurmë ekstremi shfrytëzimi i skllavërisë moderne në botën tonë me dhjetëra miliona njerëz”, tha Grace Forrest, themeluese e Walk Free.
Në pesë vitet e fundit, katër vende të tjera (Australia, Franca, Gjermania dhe Norvegjia) kanë futur ligje moderne të skllavërisë që detyrojnë kompanitë kryesore të shqyrtojnë zinxhirët e tyre të furnizimit dhe të eliminojnë skllavërinë kur gjenden. 15 vende të tjera kanë kriminalizuar trafikimin e qenieve njerëzore, duke e çuar totalin në 137 dhe gati 150 vende tani kanë plane moderne veprimi kundër skllavërisë, thuhet në raport. Edhe pse ka pasur disa përparime, krizat globale kanë detyruar miliona të tjerë të punojnë skllevër. Për shembull, rritja e kërkesës për produkte mjekësore gjatë pandemisë, e kombinuar me mbylljen e shumë bizneseve dhe humbjet e papritura të vendeve të punës, krijoi një mjedis të favorshëm për shfrytëzimin e punëtorëve.
Situata e vështirë ekonomike ka detyruar disa familje të dërgojnë fëmijët në punë ose t’i shesin vajzat e tyre në martesa të fëmijëve, për të fituar para dhe për të pasur një gojë më pak për të ushqyer. Konfliktet e luftës detyruan shumë njerëz të linin shtëpitë e tyre dhe të kërkonin pasurinë e tyre si refugjatë në vende të reja ku u bënë viktima të trafikantëve të qenieve njerëzore.
Llojet e skllavërisë
Llojet më të rëndësishme të skllavërisë moderne janë: puna e detyruar, trafikimi i qenieve njerëzore, abuzimi seksual, skllavërimi i fëmijëve, martesa e detyruar, skllavëria e trashëguar, puna e padurueshme në zinxhirët e furnizimit global, puna në gurore dhe miniera dhe skllavëria dixhitale. Njerëzit shpesh detyrohen të punojnë nën kërcënime, të ekspozuar ndaj dhunës mendore dhe fizike, ose kufizohen ose privohen nga liria.
Kjo formë e skllavërisë shpesh përfshin punën në kushte të vështira me pak ose aspak kompensim. Punëtorët nuk kanë lirinë për të lënë vendin e tyre të punës, sepse nuk do të marrin një rrogë që, edhe pse e mjerueshme, është pronë e punëdhënësit deri në fund të periudhës së rënë dakord, ose duhet të paguajnë borxhin ndaj punëdhënësit me punë të palodhur. ose janë punëtorë migrantë, dokumentet e të cilëve janë pranë punëdhënësit. Më shpesh, kjo ndodh në bujqësi, ndërtim dhe industri tekstile. 86% e rasteve të punës së detyruar ndodhin në kompani private.
Emigrantët janë veçanërisht të cenueshëm ndaj punës së detyruar dhe trafikimit të qenieve njerëzore, qoftë për shkak të migrimit të parregullt ose të keqadministruar ose praktikave të padrejta dhe joetike të punësimit. Sipas Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO), punëtorët migrantë kanë tre herë më shumë gjasa të jenë në punë të detyruar sesa punëtorët tjerë jo-migrantë. Është e habitshme që më shumë se gjysma (52%) e gjithë punës së detyruar ndodh në vendet me të ardhura të mesme ose të larta.
Shfrytëzimi i grave dhe fëmijëve
Trafikantët e qenieve njerëzore rekrutojnë në mënyrë të rreme punëtorë duke u ofruar atyre punë joshëse dhe interesante, ndërsa në realitet duan t’u heqin lirinë për të bërë punë të rënda fizike. Abuzimi seksual përfshin detyrimin e individëve për të marrë pjesë në aktivitete seksuale pa pëlqimin e tyre, të tilla si prostitucioni i detyruar, tregtia seksuale e skllevërve ose martesa e detyruar. 4 nga 5 persona të shfrytëzuar seksualisht janë gra.
Fëmijët janë një grup veçanërisht vulnerabël, i ekspozuar ndaj punës së detyruar ose shfrytëzimit seksual. Fëmijët shpesh punojnë në fabrika të veshjeve dhe këpucëve, në fusha, por ndonjëherë përfshihen edhe në luftëra dhe konflikte të armatosura si mish për top. Çdo i teti person që detyrohet të punojë është gjithashtu një fëmijë nën 18 vjeç. Shumë nga fëmijët që punojnë në fabrikat turke të tekstilit janë emigrantë që u larguan nga Siria me familjet e tyre. Ata zakonisht punojnë 8 deri në 12 orë turne, 6 ose 7 ditë në javë për vetëm 15 dollarë në ditë.
Martesa e detyruar i referohet një situate ku njerëzit detyrohen të martohen pa pëlqimin e tyre, shpesh si rezultat i presionit familjar ose varësisë ekonomike. Martesat e detyruara shpesh përfshijnë fëmijë që nuk mund të japin pëlqimin e tyre, por detyrohen të martohen nga prindërit e tyre ose nga një palë e tretë. Shumica dërrmuese e martesave të detyruara, më shumë se 85%, shkaktohen nga presioni i familjes.
Megjithëse rreth dy të tretat (65%) e martesave të detyruara ndodhin në Azi dhe rajonin e Oqeanisë, kur merren parasysh madhësia e popullsisë së rajoneve, shkalla e martesave të detyruara është më e larta në shtetet arabe ku 4.8 persona në çdo 1000 në rajon janë në një martesë të detyruar. Një e katërta e të gjitha martesave të detyruara ndodhin në vendet me të ardhura të mesme ose të larta. Skllavëria e trashëguar ndodh në disa shoqëri, veçanërisht në pjesë të caktuara të Afrikës, ku mund të transmetohet brez pas brezi. Njerëzit që vijnë nga familjet e skllevërve trashëgojnë statusin e skllevërve, edhe pse praktika të tilla shkelin ligjet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut. Shpesh bëhet fjalë për faktin se babai, kryefamiljari, duhej të merrte disa para borxh, të cilat duhet t’i shlyente me punë të detyruar. Një shlyerje e tillë borxhi zakonisht është e përjetshme dhe kalon brez pas brezi.
Skllavëria në emër të fitimit
Skllavëria mund të ekzistojë brenda zinxhirëve globalë të furnizimit të mallrave të caktuara, ku punëtorët, shpesh në vendet në zhvillim, mund të ekspozohen ndaj kushteve të këqija të punës dhe pagave të ulëta pa qenë në gjendje të lënë punën e tyre. Korporatat e mëdha shumëkombëshe po i zhvendosin fabrikat e tyre në vende të tilla si Kina, India, Vietnami, Bangladeshi për shkak të fuqisë së lirë të punës. Liria e fuqisë punëtore shpesh nënkupton që punëtorët nuk kanë të drejtën e dinjitetit – të bëjnë një pushim dhe të hanë vakt të nxehtë, pa punë jashtë orarit të papaguar.
Në të njëjtën kohë, punëtorët nuk mund të heqin dorë nga puna për shkak të kostove të jetesës për të mbështetur familjet e tyre. Kur punojnë në miniera dhe gurore, punëtorët shumë shpesh janë të ekspozuar ndaj kushteve të vështira të punës për paga të ulëta dhe mund të vuajnë dënimet nga punëdhënësit nëse ka mungesë produktiviteti ose rebelim. Skllavëria dixhitale manifestohet në teknologjitë e TIK-ut ku punëtorët duhet të punojnë me orë të gjata, kanë paga të ulëta dhe nuk lejohen të largohen. Disa nga kompanitë e mëdha botërore që, sipas burimeve, përdorin fuqinë e skllevërve janë Coca-Cola, Nestle, Apple, Microsoft, Samsung, Zara, H&M, Adidas, Puma, Nike, Nissan, Toyota e të tjera.
Korea e Veriut
Me 2.6 milionë njerëz në punë të detyruar (çdo person i 10-të), Koreja e Veriut është vendi kryesor në botë në skllavërinë moderne. Është i vetmi vend në botë që nuk ka kriminalizuar në mënyrë eksplicite asnjë formë të skllavërisë moderne. Shteti është iniciatori kryesor i skllavërisë, ndryshe nga shumica e shteteve ku skllavëria inicohet nga kompanitë private. Shfrytëzimi njerëzor merr shumë forma të ndryshme në DPRK, si p.sh. pjesëmarrja e detyrueshme në fushatat rraskapitëse të punës të quajtura “betejat” që mund të zgjasin deri në njëqind ditë. Fëmijët detyrohen të punojnë edhe në bujqësi. Refuzimi për të marrë pjesë në një punë të tillë mund të rezultojë në dënime. Papunësia dënohet gjithashtu me burgim në kamp pune për tre muaj ose gjer në tre vjet.
Në shumë raste, punëtorët duhej të paguanin për t’u punësuar vetëm për të shmangur burgun, ndërkohë që i drejtoheshin tregtisë së tregut të zi për të mbijetuar. Kushtet në sistemin e burgjeve të Koresë së Veriut korrespondojnë me ato të skllevërve. Gratë koreano-veriore përballen me rrezikun e trafikimit dhe shitjes si nuse në Kinë. Zyrtarët qeveritarë i detyrojnë gratë në skllavëri seksuale. Në shumë raste, emigrantëve të Koresë së Veriut në Kinë dhe gjetkë u është dashur të dërgojnë shumicën e të ardhurave të tyre në shtëpi për të ndihmuar në mbajtjen e regjimit të Kim. Raportet e Kombeve të Bashkuara e kanë renditur skllavërinë në mesin e krimeve kundër njerëzimit që ndodhin në “mbretërinë hermite”. Të ardhurat nga puna e skllevërve të Koresë së Veriut devijohen për të financuar dhe zhvilluar programet bërthamore dhe balistike të Koresë së Veriut.
Eritrea
Në Eritrea, 90 persona për 1000 i nënshtrohen skllavërisë. Instituti Eritrean Kërkimor për Politikat dhe Strategjinë (ERIPS) vëren se, historikisht, “qeveria Eritreane ka bërë përpjekje minimale për të parandaluar trafikimin e qenieve njerëzore dhe ka vazhduar t’i nënshtrojë qytetarët e saj në punë të detyruar duke i detyruar ata nën dënimin e shërbimit ushtarak të pacaktuar ose ndryshe të detyrueshëm. dhe milicia qytetare.”
Të lindësh në Eritrea nën sundimin e presidentit totalitar Isaias Afwerki do të thotë të rrezikosh një jetë skllavërie. Regjimi i Afwerki-t madje u përpoq të përfitonte nga shitja e fëmijëve në të kaluarën. Situata është përkeqësuar vitet e fundit pasi Afwerki dërgoi jo vetëm burra dhe fëmijë eritreanë në provincën Tigray të Etiopisë, të përfshirë nga konflikti, por gjithashtu detyroi disa mijëra burra somalezë të luftonin në Tigray si pjesë e një marrëveshjeje midis tij dhe presidentit somalez Mohamed Farmaaj.
Mauritania
Në Mauritani, 32 njerëz për 1000 jetojnë si skllevër. Është pikërisht vendi që ishte ndër të fundit që hoqi skllavërinë. Mauritania shërben si kufiri midis popujve arabë dhe arabo-berber të Afrikës Veriore dhe Perëndimore. Fatkeqësisht, megjithëse Mauritania e hoqi skllavërinë në vitin 1981 dhe e kriminalizoi dy herë në 2007 dhe 2015, skllavëria moderne ende ekziston. Dënimet për skllavëri variojnë nga 10 deri në 20 vjet, por pak janë dënuar.
Që nga kriminalizimi i pronësisë së skllevërve, vetëm disa skllevër janë dënuar me burgime të gjata. Në Mauritani, skllavëria ka të ashtuquajturën formë të luajtshme, në të cilën njerëzit konsiderohen pronë e ligjshme dhe mund të zotërohen, blihen dhe shiten. Njerëzit e skllavëruar mbahen në bazë të trashëgimisë, me fëmijët e tyre që konsiderohen gjithashtu pronë e skllavëruesit. Si rezultat, skllavërit, të cilët janë kryesisht arabo-berberë ose arabë, zakonisht i detyrojnë njerëzit e skllavëruar të bëjnë punët e shtëpisë, të mbajnë bagëti dhe të punojnë tokën. Fatkeqësisht, njerëzit e skllavëruar në Mauritani gjithashtu shpesh i nënshtrohen abuzimit seksual dhe fizik nga zotërit e tyre dhe ndonjëherë me fëmijët e lindur (babai është pronar skllav) mbeten në skllavëri për jetën.
Arabia Saudite
Në Arabinë Saudite ka 21 skllevër për 1000 banorë. Monarkia saudite njihet si një nga shkelësit më të mëdhenj të të drejtave të njeriut, gjë që nuk është për t’u habitur pasi ajo ndjek shkollën juridike vehabiste të Islamit, e cila është shumë rigoroze. Në Arabinë Saudite dhe në shtetet e tjera të Gjirit, një kuadër ligjor i njohur si sistemi kafala përcakton marrëdhëniet midis punëtorëve emigrantë dhe punëdhënësve të tyre. Në sistemin kafala, qeveria u jep individëve ose kompanive licenca sponsorizimi që ata përdorin për të punësuar punëtorë të huaj. Këto leje u japin punëdhënësve kontroll mbi statusin ligjor të punonjësve të tyre. Rritja ekonomike në vendet e Gjirit Arab ka nxitur zbatimin e këtij sistemi dhe shumë argumentojnë se ai përfiton bizneset lokale dhe nxit zhvillimin.
Fatkeqësisht, sistemi kafala është i njohur për inkurajimin e abuzimit të punëtorëve për shkak të fuqisë së pakufizuar të sponsorëve të autorizuar nga shteti. Punëtorët duhet të marrin lejen e sponsorit për të ndryshuar vendet e punës ose vendndodhjen e punës, për të përfunduar punësimin, për të hyrë dhe dalë nga vendi dhe shpesh u nënshtrohen rregullave të ashpra ditore të vendosura nga sponsorët. Për shembull, nëse punëtori largohet nga vendi i punës pa leje, sponsori i tij ka të drejtën ligjore të ndërpresë statusin e tij ligjor, gjë që mund të rezultojë me burgim ose dëbim. Abuzimet përfshijnë të jetuarit në kushte josanitare, uria, puna e tepërt dhe burgimi.
Pikërisht për shkak të karakteristikave të tij, shumë analistë e quajnë sistemin kafala një emër tjetër për skllavërinë moderne. Në kushte të ngjashme humbën jetën në Katar 6500 punëtorë të huaj nga India, Bangladeshi, Pakistani, Nepali dhe Sri Lanka, të cilët po ndërtonin stadiume për Botërorin 2022.
Konkluzioni
Lufta kundër skllavërisë moderne kërkon bashkëpunim në nivel global. Çelësi është zbatimi i ligjeve më të rrepta dhe zbatimi i tyre në mënyrë të vazhdueshme me qëllim që të ndëshkohen shkelësit dhe t’i dekurajojnë ata të kryejnë përsëri krime. Megjithatë, kjo nuk mjafton. Edukimi është thelbësor për të rritur ndërgjegjësimin për këtë problem, si në mesin e viktimave të mundshme ashtu edhe në mesin e konsumatorëve që shpesh padashur mbështesin një zinxhir furnizimi që përfshin punën e detyruar duke blerë produkte nga marka me reputacion.
Organizatat e shoqërisë civile luajnë një rol kyç në ofrimin e mbështetjes për viktimat, por edhe në thirrjen e autoriteteve dhe korporatave për të marrë përgjegjësi. Është e rëndësishme të punohet për përmirësimin e kushteve të punës, promovimin e pagave të drejta, forcimin e të drejtave të punëtorëve dhe inkurajimin e praktikave të qëndrueshme, por mbi të gjitha humane, moralisht dhe etike të pranueshme në biznes. Në fund të fundit, zgjidhja e problemit të skllavërisë moderne kërkon një qasje gjithëpërfshirëse që përfshin masa legjislative, edukim, mbështetje për viktimat dhe ndryshime në strukturat politike dhe ekonomike të shteteve dhe organizatave ndërkombëtare. Vetëm përmes përpjekjeve të përbashkëta mund të ndërtojmë një botë në të cilën të gjithë punëtorët kanë të drejtën e lirisë, dinjitetit dhe punës së paguar mirë, pavarësisht nga origjina e tyre dhe lloji i punës që bëjnë.
__________
* Matija Sheriq [Matija Šerić] është analist në fushën e gjeopolitikës dhe gazetar nga Kroacia; ai shkruan për politikën e jashtme, historinë, ekonominë, shoqërinë etj.