Nga ARIAN GALDINI
Në historinë e çdo kombi ka momente kur thirrja për riformulim të identitetit dhe vizionit bëhet jetike. Për shqiptarët, një popull që ka përjetuar dekada shtypjeje, tranzicioni dhe sfidash, neoshqiptarizmi paraqitet si thirrja e kohës, përgjigja e duhur ndaj nevojës për një zgjim të madh kombëtar. Kjo doktrinë shkon përtej sloganit politik. Ajo synon krijimin e një identiteti të ri kombëtar, që ndërlidh traditën më të mirë shqiptare me kërkesat dhe sfidat e kohës moderne. Sami Frashëri, themeluesi i mendimit modern shqiptar, na mësonte: “Një komb i ndritur është ai që njeh rrënjët e tij, por që synon yjet”. Neoshqiptarizmi është pikërisht kjo filozofi—një lidhje organike midis së shkuarës, së tashmes dhe të ardhmes.
Neoshqiptarizmi si doktrina e shqiptarëve të rinj
1. RINDËRTIMI I NDERIT KOMBËTAR
Neoshqiptarizmi i sheh shqiptarët jo si një popull të përulur nga tragjeditë historike, por si një komb me një thesar të pasur kulturor, shpirtëror dhe politik. Siç ka thënë Faik Konica: “Shqiptarët janë më shumë sesa historia e tyre e vështirë, ata janë krijues të qytetërimeve”. Rindërtimi i nderit kombëtar kërkon një kthim te rrënjët e shqiptarit, duke pastruar trashëgiminë toksike të diktaturës, tranzicionit dhe ndikimeve të jashtme destruktive.
2. Shqiptari i ri si model i nderit dhe vlerës
Neoshqiptarizmi kërkon krijimin e një shqiptari të ri, që mishëron ndërgjegjen e pastër, shpirtin krijues dhe ndershmërinë intelektuale. At Gjergj Fishta, në poemën e tij madhështore “Lahuta e Malcis”, e vendos shqiptarin si një hero moral dhe shpirtëror. Kjo figurë mund të jetë shembulli i së ardhmes: një njeri i lidhur me tokën, familjen dhe lirinë, por edhe një qytetar i denjë i botës moderne.
NEOSHQIPTARIZMI DHE INTEGRIMI EUROPIAN
1. Shqipëria në familjen europiane
Integrimi europian nuk është një akt formal, është një proces i thellë kulturor dhe politik. Neoshqiptarizmi, duke u mbështetur në parimet e shtetit të së drejtës dhe demokracisë, ofron një rrugë të qartë për integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian. Siç ka thënë Roger Scruton, në librin e tij “The Meaning of Conservatism”, “Vlerat e një kombi janë shtylla e integrimit të tij në një botë më të madhe”.
2. Harmonia e traditës dhe modernitetit
Neoshqiptarizmi mbështetet në idenë se një komb i zhvilluar duhet të ruajë trashëgiminë e tij kulturore, duke përqafuar njëkohësisht të rejat. Në këtë drejtim, ai krijon një kornizë për shqiptarët që të kontribuojnë në Europë jo vetëm si marrës, por si krijues dhe promotorë të paqes dhe zhvillimit.
EKONOMIA, SI SHTYLLA E NEOSHQIPTARIZMIT
1. Një ekonomi e bashkuar kombëtare
Ekonomisti Friedrich Hayek, në librin e tij “The Road to Serfdom”, thekson se liria ekonomike është bazë për lirinë politike dhe sociale. Neoshqiptarizmi kërkon krijimin e një ekonomie kombëtare të bashkuar, që shtrihet nga Shqipëria deri në Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Luginën e Preshevës.
Kjo ekonomi do të bazohet në tregun e lirë, inovacionin dhe zhvillimin teknologjik. Arben Xhaferi, një nga mendimtarët dhe politikanët më të ndritur shqiptarë të epokës moderne, ka lënë pas një trashëgimi të pasur mendimi politik dhe filozofik. Një nga idetë e tij më të guximshme dhe vizionare është ajo e Komunuelthit Shqiptar, një koncept që përfaqësonte përpjekjen e tij për të ndërtuar një strukturë të përbashkët politike, ekonomike dhe kulturore midis shqiptarëve, pavarësisht kufijve shtetërorë. Për Xhaferin, kjo ide ishte një zgjidhje strategjike dhe e qëndrueshme për të adresuar sfidat kombëtare dhe rajonale, duke ndërtuar një të ardhme më të unifikuar dhe më të drejtë për shqiptarët.
ÇFARË ËSHTË KOMUNUELTHI SHQIPTAR?
Koncepti i Komunuelthit Shqiptar, siç e artikuloi Arben Xhaferi, është një vizion për krijimin e një hapësire të përbashkët shqiptare, ku bashkëpunimi politik, ekonomik dhe kulturor do të forconte lidhjet midis shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Mal të Zi, Preshevë, Medvegjë, Bujanovc dhe diasporë. Ky vizion nuk synonte ndryshimin e kufijve shtetërorë, por ndërtimin e një platforme funksionale dhe gjithëpërfshirëse që do të garantonte barazinë dhe përparimin e të gjithë shqiptarëve. Xhaferi argumentonte se Komunuelthi Shqiptar duhet të mbështetej mbi tri shtylla kryesore:
1. Ekonomia e bashkuar – Një treg i përbashkët dhe politikat ekonomike të harmonizuara, që do të përforconin zhvillimin dhe mirëqenien e shqiptarëve.
2. Kultura dhe identiteti i përbashkët – Ruajtja dhe promovimi i trashëgimisë kulturore dhe historike shqiptare si bazë për një identitet kombëtar të qëndrueshëm.
3. Institucionet e përbashkëta – Një kornizë bashkëpunimi politik dhe juridik që do të siguronte mbrojtjen e të drejtave dhe interesave të shqiptarëve në rajon.
BAZAT FILOZOFIKE DHE HISTORIKE TË KOMUNUELTHIT SHQIPTAR
1. Trashëgimia historike
Për të ndërtuar idenë e Komunuelthit shqiptar, Xhaferi u frymëzua nga trashëgimia e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe nga mendimtarë si Sami Frashëri, Mithat Frashëri dhe Faik Konica, të cilët theksuan rëndësinë e unitetit kombëtar pavarësisht dallimeve lokale apo rajonale. Në veprën e tij “Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet”, Sami Frashëri hodhi bazat për një vizion të ngjashëm, duke propozuar një shtet shqiptar të integruar në të gjitha dimensionet e tij. Xhaferi e ripërktheu këtë ide në një kontekst modern, duke marrë parasysh sfidat e globalizimit dhe integrimit europian. Ai argumentonte se një Komunuelth shqiptar do të ishte një mënyrë për të ruajtur dhe forcuar identitetin kombëtar shqiptar në një botë që gjithnjë e më shumë po integrohej.
2. Filozofia politike e Xhaferit
Filozofia politike e Xhaferit ishte e bazuar në parimin e subsidiaritetit, një koncept kyç i mendimit konservator që thekson nevojën për të transferuar përgjegjësitë në nivelet më të ulëta të pushtetit. Për Xhaferin, Komunuelthi shqiptar duhej të ishte një sistem ku vendimmarrja politike dhe ekonomike do të shpërndahej midis qeverive lokale, kombëtare dhe institucioneve të përbashkëta shqiptare. Gjithashtu, ai mbështetej në idenë e komunitarizmit, që thekson rëndësinë e komunitetit si një njësi themelore e shoqërisë. Sipas Xhaferit, Komunuelthi do të forconte ndjenjën e përkatësisë dhe solidaritetit midis shqiptarëve, duke kapërcyer ndasitë e krijuara nga kufijtë shtetërorë dhe dallimet politike.
3. Ndikimi i mendimit perëndimor
Xhaferi e shihte Komunuelthin shqiptar si një reflektim të modeleve të suksesshme perëndimore, siç është Bashkimi Europian, i cili kishte krijuar një hapësirë paqeje dhe mirëqenie për popujt e Europës. Ai argumentonte se shqiptarët mund të përdornin këtë model si një frymëzim për të ndërtuar bashkëpunimin e tyre kombëtar, pa cenuar sovranitetin e shteteve ku ata jetonin.
RËNDËSIA E KOMUNUELTHIT SHQIPTAR NË KONTEKSTIN BASHKËKOHOR
1. Zgjidhja e problemeve kombëtare
Për Xhaferin, Komunuelthi shqiptar ishte një përgjigje strategjike ndaj sfidave kombëtare. Ai argumentonte se shqiptarët, të ndarë në disa shtete dhe të përballur me diskriminim, korrupsion dhe mungesë zhvillimi, kishin nevojë për një platformë të përbashkët që do të mbështeste zhvillimin e tyre ekonomik dhe kulturor.
2. Ballafaqimi me sfidat rajonale
Në një rajon të ndërlikuar si Ballkani, ku konflikti dhe ndasitë etnike ende ekzistojnë, Komunuelthi shqiptar do të shërbente si një faktor stabiliteti. Xhaferi argumentonte se bashkëpunimi shqiptar do të përforconte pozitën e tyre në rajon dhe do të ndihmonte në ndërtimin e një Ballkani më të paqësor dhe të integruar.
3. Integrimi europian
Xhaferi e shihte Komunuelthin shqiptar si një hap drejt integrimit europian. Ai argumentonte se një bashkëpunim i tillë do të forconte kapacitetet politike dhe ekonomike të shqiptarëve, duke i bërë ata më të aftë për të përmbushur kërkesat e anëtarësimit në Bashkimin Europian. Arben Xhaferi, me vizionin e tij për Komunuelthin shqiptar, ofroi një model të guximshëm dhe të menduar për të ardhmen e kombit shqiptar. Ai e pa këtë ide jo thjesht si një zgjidhje politike, por si një projekt kombëtar dhe kulturor që do të krijonte mundësi të reja për bashkëpunim dhe zhvillim. Në një kohë kur shqiptarët përballen me sfida të mëdha, mendimi i tij mbetet një burim frymëzimi dhe udhërrëfimi. Siç shkruante vetë Xhaferi: “Ne nuk mund ta ndryshojmë të kaluarën, por mund të ndërtojmë një të ardhme ku shqiptarët janë të bashkuar në vlera, në zhvillim dhe në dinjitet”.
NEOSHQIPTARIZMI DHE NJËSIMI KOMBËTAR
1. Shqiptarizmi si identitet i përbashkët
Jeronim De Rada, poeti i madh arbëresh, e përshkruante shqiptarizmin si një “flamur që bashkon zemrat e ndara”. Neoshqiptarizmi synon të bashkojë shqiptarët kudo që ndodhen, jo me anë të kufijve territorialë, por përmes një kulture të përbashkët dhe një vizioni të përbashkët për të ardhmen.
2. Zgjidhja e çështjes kombëtare
Neoshqiptarizmi e sheh zgjidhjen e çështjes shqiptare në rajon jo si një akt konfliktual, por si një proces diplomatik, ku shqiptarët shfaqen si garantues të paqes dhe stabilitetit. Arben Xhaferi argumentonte se, “Shqiptarët janë ura e stabilitetit në Ballkan”. Kjo filozofi mbetet qendrore për neoshqiptarizmin.
NEOSHQIPTARIZMI SI ZGJIM SHPIRTËROR DHE KULTUROR
1. Arsimi dhe ndërgjegjësimi
Sami Frashëri dhe Mehdi Frashëri e vendosnin arsimin në qendër të çdo përpjekjeje për rilindjen kombëtare. Neoshqiptarizmi kërkon reforma të thella në sistemin arsimor, që synojnë të ndërtojnë një brez të ri të ndërgjegjshëm për historinë dhe përgjegjësitë e tij.
2. Kultura si shtyllë e kombit
Siç thoshte Ismail Kadare: “Një komb pa kulturë është një komb pa shpirt”. Neoshqiptarizmi e sheh artin dhe kulturën si shtyllat e shpirtit kombëtar, duke promovuar krijimtari që frymëzon dhe bashkon.
NJË THIRRJE PËR ZGJIM DHE LARTËSIM
Neoshqiptarizmi nuk është thjesht një ideologji politike, është një thirrje për një epokë të re të ndërgjegjes kombëtare. Siç thoshte Ukshin Hoti: “Shqiptarizmi është lidhja midis së shkuarës dhe së ardhmes, midis atdheut dhe botës”. Kjo thirrje kërkon guximin për të përballuar sfidat, vizionin për të ndërtuar një të ardhme të ndritur dhe mençurinë për të bashkuar një komb të ndarë historikisht nga padrejtësitë dhe kufijtë. Neoshqiptarizmi është udha e lartësimit, e bashkimit dhe e zhvillimit të shqiptarëve në një botë ku dinjiteti, vlera dhe përparimi mbeten qëllime madhore.[Gazeta Panorama]
