Nga Luke Coffey [Instituti Hudson]
Më shumë se dy vjet pas luftës në Ukrainë, vijat e frontit janë kryesisht statike, të paktën tani për tani. Forcat ruse dhe ukrainase kanë ndërtuar të dyja linja mbrojtëse të përpunuara të përbëra nga sisteme komplekse llogoresh që nuk do të dukeshin të pavend në Frontin Perëndimor gjatë Luftës së Parë Botërore.
Ndërsa këto fortifikime nuk e kanë penguar asnjërën palë të përpiqet të sulmojë, disa përfitime të vogla territoriale kanë ardhur me një kosto të lartë për jetën dhe pajisjet. Por ndërsa në terren sistemi i llogoreve dhe fortifikimeve të mëdha mund të duket sikur janë të një shekulli të mëparshëm, në qiejt mbi fushën e betejës natyra e ardhshme e luftës po evoluon me shpejtësi.
Duke pasur parasysh vështirësitë për të bërë përparim në terren, të dyja palët kanë dalë në ajër. Gjatë dy javëve të fundit, Rusia ka lëshuar qindra dronë vetëvrasës (që do të thotë se droni nuk kthehet në bazë pas misionit të tij dhe në vend të kësaj fluturon drejtpërdrejt në objektivin e synuar), raketa lundrimi dhe raketa balistike kundër objektivave ukrainas. Objektivat kanë përfshirë blloqe apartamentesh civile, termocentrale dhe nënstacione elektrike, madje edhe një digë të madhe.
Ndërkohë, Ukraina ka nisur një valë të qëndrueshme të dronëve vetëvrasës të prodhimit vendas që kanë mundur të godasin objektiva thellë brenda Federatës Ruse.
Është shumë herët të thuhet se cila palë do të fitojë epërsinë në këtë luftë ajrore. Deri më tani, Rusia ka lëshuar më shumë se 7000 raketa të të gjitha llojeve në drejtim të Ukrainës. Bota nuk ka parë sulme ajrore në këtë nivel dhe intensitet për dekada.
Në shkurt të vitit 2022, kur Rusia nisi raketat e saj fillestare kundër objektivave ukrainas, pakkush mund ta kishte marrë me mend se më shumë se dy vjet më vonë, forcat ruse do të vazhdonin të digjnin stoqet e saj me një shpejtësi të tillë.
Industrisë ruse të mbrojtjes iu deshën muaj që të përpiqet të përmbushë këtë kërkesë të re. Megjithatë, vlerësohet se Rusia mund të ndërtojë vetëm nga 115 deri në 130 raketa me rreze më të gjatë veprimi në muaj. Vetëm në 10 ditët e fundit, forcat ruse kanë lëshuar rreth 120 raketa. Është e qartë se ritmi i fundit i sulmeve raketore nuk është i qëndrueshëm për një periudhë të gjatë kohore. Megjithatë, edhe disa dhjetëra raketa në muaj mund të kenë një ndikim të madh në mungesë të mbrojtjes adekuate ajrore.
Ndërsa Rusia mund të digjet me inventarin e saj të raketave, aleatët e saj kanë qenë të gatshëm të ndihmojnë në plotësimin e boshllëqeve. Ka prova se raketat e Koresë së Veriut po përdoren për të goditur objektivat në Ukrainë, për shembull.
Ekziston gjithashtu një bashkëpunim i gjerë midis Moskës dhe Teheranit kur bëhet fjalë për dronët. Mijëra dronë vetëvrasës Shahed të prodhuar nga Irani janë furnizuar në Rusi për përdorim në Ukrainë që nga fillimi i luftës. Vitin e kaluar, terreni u prish në një fabrikë të re në rajonin e Tatarstanit të Rusisë që pritet të prodhojë mijëra drone Shahed deri në vitin 2025.
Sa i përket Ukrainës, kreativiteti, zgjuarsia, guximi dhe, mbi të gjitha, instinktet e mbijetesës e kanë lejuar atë të kundërshtojë me mjaft sukses kërcënimin ajror të Rusisë. Ukrainasit kanë befasuar botën me zhvillimin e shpejtë të flotës së tyre të dronëve, e cila është në gjendje të godasë objektiva thellë brenda Rusisë. Ndërsa detajet e sakta nuk dihen publikisht, mendohet se Ukraina ka prodhuar të paktën 15 lloje të ndryshme dronësh që nga shkurti i vitit 2022.
Javën e kaluar, bota e pa nga afër efektivitetin e dronëve të bërë vetë të Ukrainës kur ata goditën disa rafineri ruse të naftës. Të paktën 13 rafineri janë goditur nga dronët ukrainas deri më tani këtë vit, me objektivin më të largët të vendosur në rajonin e Samaras, rreth 800 kilometra nga Ukraina.
Aftësia për të goditur objektiva të tillë është e rëndësishme për Ukrainën, sepse sanksionet perëndimore kanë qenë të dobëta në drejtim të goditjes së eksporteve ruse të naftës. Moska varet nga të ardhurat e naftës për të gjeneruar të ardhura për frontin e saj të luftës.
Në vend që të mbështeten në sanksionet e zbehta perëndimore, ukrainasit i kanë marrë gjërat në duart e tyre. Rezultatet e sulmeve me dron tashmë janë ndjerë brenda Rusisë; vlerësohet se 12 për qind e kapacitetit të rafinerisë ruse të naftës është vënë jashtë funksionit. Rrjedhimisht, të gjitha eksportet ruse të benzinës në tregjet globale janë ndalur deri në një njoftim tjetër.
Megjithatë, edhe me sukseset e fundit të Ukrainës me programin e saj të dronëve, Kievi mbetet në mbrojtje kur bëhet fjalë për luftën ajrore.
Ukrainasit kanë bërë një punë të mirë në përdorimin e sistemeve të mbrojtjes ajrore të ofruara nga Perëndimi, siç është sistemi i raketave patriotike, për të kundërshtuar kërcënimin e raketave ruse. Megjithatë, vonesat nga Kongresi i SHBA në autorizimin e ndihmës shtesë për Ukrainën nënkuptojnë se stoqet e interceptorëve të nevojshëm për këto sisteme kanë filluar të pakësohen. Kjo ndoshta shpjegon pse më shumë raketa ruse kanë goditur objektivat e tyre javët e fundit.
Për më tepër, Ukraina është pajisur me mjaft sisteme të avancuara vetëm të mbrojtjes ajrore për të mbrojtur qytetet kryesore, si Kievi dhe Odesa. Qendrave të tjera të popullsisë u mungon mbulimi gjithëpërfshirës i mbrojtjes ajrore dhe ushtarët që shërbejnë në vijat e frontit po vuajnë gjithashtu.
Prandaj, ky vit do të jetë një garë midis aleatëve të Ukrainës për të siguruar sisteme të avancuara të mbrojtjes ajrore dhe aleatëve të Rusisë për të ofruar më shumë raketa balistike dhe drone. Në të njëjtën kohë, Ukraina do të punojë jashtë orarit për të zgjeruar programin e saj të dronëve indigjenë në një përpjekje për të mbajtur ritmin me prodhimin vendas të raketave të Rusisë.
Ndërsa konflikti duket se po vazhdon ngadalë në terren, breshëria e vazhdueshme e raketave dhe dronëve të lëshuar nga të dyja palët shërben si një kujtesë se ai nuk do të përfundojë së shpejti.
Lufta në Ukrainë mund të duket se është mijëra kilometra larg shumicës së njerëzve, por ajo duhet të shërbejë si një thirrje zgjimi për të gjithë. Përdorimi i dronëve dhe raketave të avancuara në konflikte vetëm do të rritet. Politikëbërësit duhet të mësojnë leksionet tani për t’u përgatitur më mirë për të ardhmen.
___________________________
* Luke Coffey është bashkëpunëtor i lartë në Institutin Hudson.
Ai është ekspert i analist për sigurinë kombëtare dhe politikën e jashtme, me fokus atë në Evropë, Euroazi, NATO dhe marrëdhëniet transatlantike.
