Me shpejtësi të plotë në qorrsokak
Përshkallëzimi i dhunës në Kosovë: Qasja e BE-së ndaj Serbisë ka dështuar. Nevojitet një korrigjim i kursit.
Kirsten Schönefeld*, Belgrad
Ky ishte incidenti i dytë i dhunshëm në veri të Kosovës në gjashtë muajt e fundit. Natën e 24 shtatorit, persona të armatosur serbë të paidentifikuar më parë organizuan një pritë në një urë në komunën e Zveçanit, në veri të Kosovës. Kjo është bllokuar nga kamionë pa targa. Policët e Kosovës u qëlluan me armë kur arritën në postblloqe, një polic vdiq dhe tre u plagosën, disa prej të cilëve rëndë. Më pas, grupi u barrikadua në një manastir ortodoks serb në fshatin Banjska, i cili ishte i rrethuar nga policia e Kosovës. Katër nga sulmuesit u vranë nga të shtënat, tetë u arrestuan, sipas raporteve të shtypit dhe dy u dërguan në një spital në Novi Pazar aty pranë. Operacioni i policisë së Kosovës ishte i koordinuar ngushtë me Forcën e Kosovës (KFOR) – formacionin ushtarak shumëkombësh të udhëhequr nga NATO që u krijua në vitin 1999 pas përfundimit të luftës në Kosovë – dhe me Misionin e Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (Misioni EULEX ).
Vetëm në fund të majit 30 ushtarë të NATO-s u plagosën, disa prej tyre rëndë, në një përleshje me protestuesit serbë dhe agjitatorët e armatosur. Ndërsa krimi në Kosovë dhe qeveria e Kosovës u dënua shpejt të dielën në mëngjes dhe përgjegjësia u kërkua në Beograd, gjërat fillimisht mbetën jashtëzakonisht të qeta në kryeqytetin serb. Presidenti serb Aleksandar Vuçiq ka komentuar vetëm të dielën në mbrëmje.
Edhe disa ditë më vonë, ishte e paqartë nëse autorët e rinj të dhunës ishin pjesëtarë të milicisë serbe të armatosur rëndë nga veriu i Kosovës, apo edhe paraushtarakë nga vetë Serbia.Fakti që është e vështirë të identifikohen saktësisht sulmuesit, edhe disa ditë pas luftimeve, tregohet nga ndërveprimi ndërmjet elementëve të grupeve të parregullta, aktorëve joshtetërorë dhe shtetërorë si dhe instrumentalizimi i minoriteteve jashtë vendit.
Marrëdhëniet e sakta të grupit me nënkryetarin e partisë serbe të veriut të Kosovës – Listës Serbe, Milan Radojçiq, gjithashtu mbeten të diskutueshme. Televizioni i Kosovës shfaqi fotografitë e tij para manastirit, ndërsa ministri i Jashtëm serb vuri në dyshim vërtetësinë e fotografive. Ka gjithashtu shumë spekulime nëse sulmi tregon se presidenti serb Vuçiq mund të ketë humbur kontrollin mbi veriun e Kosovës dhe se sulmi mund të
jetë një konflikt i brendshëm brenda qeverisë serbe ose midis Vuçiqit dhe Radojçiqit, i cili thuhet se ka lidhje me krimin e organizuar. Bëhet.
Tashmë është e qartë se lidershipi serb nuk po merr rrugën e mohimit, por po luan me kartën etnonacionaliste. Në vend që të arrestoheshin disa nga sulmuesit që po merrnin trajtim mjekësor, u mbajt një ditë zie tre ditë pas krimit, të mërkurën, në nderim të autorëve të dhunshëm që u vranë.
Politikanët gjermanë dhe evropianë të të gjitha shtresave politike i dënuan ashpër sulmet. Megjithatë, qasja e dialogut nuk do të shmanget për momentin. Ministria e Jashtme gjermane u bën thirrje palëve të ndërgjegjësohen për përgjegjësinë e tyre për paqen. Por, kjo nuk e bën drejtësinë për cilësinë e re të sulmit. Një hetim i saktë, objektiv dhe ndërkombëtar për incidentin dhe sfondin e tij është sigurisht i nevojshëm. Megjithatë, fakti që udhëheqja serbe po organizon një ditë zie kombëtare për autorët e dhunshëm që u vranë, duhet të tërheqë më shumë kritika. Për këtë kanë paralajmëruar ndër të tjera kryeministri shqiptar Edi Rama dhe deputeti i Bundestagut Josip Juratovic.
Pavarësisht nga të gjitha pyetjet e hapura, incidenti tregon një gjë mbi të gjitha: dialogu i Serbisë i udhëhequr nga BE-ja është futur në një rrugë pa krye. Meqenëse tani ka pasur disa vdekje nga të dyja palët, është plotësisht e paqartë se deri në çfarë mase palët në konflikt mund të mblidhen sërish për negociata konstruktive, e lëre më për një “dialog”. Fakti që erdhi deri te kjo nuk ishte për shkak të mungesës së angazhimit ndërkombëtar, por për shkak të strategjisë së gabuar.
Në përpjekje për t’i bërë presion Serbisë që të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe – në kuadër të dialogut Kosovë-Serbi – të njohë Kosovën në të njëjtën kohë, përpjekjet diplomatike drejt qëllimit të fundit mbetën gjithmonë pas. Kërkesa serbe mori më shumë peshë si në sferën e përcaktimit të agjendës për negociatat, ashtu edhe në pikën vendimtare.
Reagimi (ose më mirë mungesa e tij) ndaj sulmit ndaj ushtarëve të NATO-s në Serbi në maj ishte befasues. Në fund të fundit, logjika e kontigjenteve të reduktuara ndjeshëm të NATO-s në rajon bazohet gjithmonë në parandalimin. Kjo kërkon vendosmëri për të vepruar. Komuniteti perëndimor i shteteve dështoi ta bëjë këtë si në vjeshtën e vitit të kaluar – kur KFOR-i, në kundërshtim me mandatin e tij, nuk i la postblloqet e vendosura nga milicitë serbe – dhe këtë vit në incidentet e majit. Fakti që qeveria e Kosovës e Albin
Kurtit dhe jo ajo serbe Vuçiq u sanksionua si pasojë e ushtarëve të plagosur të NATO-s, së paku nuk e ka frenuar Beogradin, në mos e ka inkurajuar në eksportimin e dhunës.
Nëse shikoni zhvillimin e një viti e gjysmë të fundit, mund të kuptoni qartë zhvillimin e përshkallëzuar të përdorimit të elementeve të parregullt: duke filluar me demonstratat, të organizuara politikisht nga partia e pakicës serbe në Kosovë, Lista Srpska, përmes postblloqeve. me mbështetjen e krimeve të organizuara në vend në nëntor 2022, në agjitacionet e armatosura në maj të këtij viti duke përfshirë granatimet e ushtarëve të NATO-s, në pritën dhe shkëmbimin e zjarrit me autoritetet e Kosovës tani në shtator, të kryera nga milicitë dhe/ose paraushtarakët me ushtri armët. Spiralja e përshkallëzimit padyshim që vazhdon.
Në fillim të vitit ende dukej sikur dialogu i udhëhequr nga BE mund të ishte i frytshëm. Momenti vendimtar ishte samiti i Orhidit, i cili erdhi mbi bazën e të ashtuquajturit propozim franko-gjerman. Ideja e propozimit është që marrëdhëniet mes Serbisë dhe Kosovës të organizohen sipas modelit të Gjermanisë së ndarë: një njohje de facto, edhe pse jo de jure. Megjithatë, kjo do të kërkonte një zbatim të qartë, hap pas hapi të marrëveshjes, e cila u regjistrua në një aneks zbatimi. Por presidenti serb Vuçiq nuk ka dashur ta nënshkruajë këtë. Në vend që të këmbëngulnin për paketën e përgjithshme, negociatorët e BE-së zgjodhën rrugën e më pak rezistencës: u bëhet presion mbi demokratët gjoja më të gatshëm për kompromis (në këtë rast Kurti) dhe më pak mbi autokratët. Ngjarjet aktuale duhet të japin arsye për të rishikuar këtë vendim. Në vend që të ushtrohej presion në mënyrë të njëanshme, do të ishte më mirë të promovohej zbatimi i planit nga të dyja palët në arenën diplomatike.
Prandaj, një qasje e re është e nevojshme në nivele të ndryshme. Qasja “Mos shoh asnjë të keqe”, siç e titulloi së fundmi CNN, vjen në një kontradiktë gjithnjë e më të hapur me interesat dhe vlerat e politikës së jashtme dhe të sigurisë gjermane. Pyetja është: Kur do të arrihet fundi i rrugës për Berlinin, Parisin, Brukselin dhe Uashingtonin? Përpjekjet diplomatike nuk kanë munguar. Diplomacia e vazhdueshme e krizës, vëmendja e madhe dhe vizitat e rëndësishme sinjalizojnë mbështetjen e qeverisë federale gjermane.
Prandaj, konkluzioni duhet të jetë se ajo që nevojitet nuk është vetëm më shumë vëmendje politike, por thjesht një ndryshim në strategji. Duhet të diskutohen edhe qasje dhe formate të reja që mund të çojnë në një cilësi të re dhe të qëndrueshme të procesit të paqes, siç është ideja e një konference ndërkombëtare për një fillim të ri për çështjen Kosovë-Serbi. Pika e kthesës e shpallur nga Olaf Scholz dhe komisioni gjeopolitik i
shpallur nga Ursula von der Leyen mund të interpretohet se do të thotë se BE-ja dhe Gjermania së bashku duhet të jenë gjithashtu në gjendje të pohojnë interesa në një mjedis antagonist ndërkombëtar. Politika aktuale e udhëheqjes serbe për eksportimin e destabilitetit në vendet fqinje është në kundërshtim me një politikë evropiane të fokusuar në paqen dhe sigurinë në Evropën Juglindore. Përpjekja e BE-së për të bindur udhëheqjen serbe që të sillet më bashkëpunues përmes stimujve ka dështuar për momentin.
Siç thotë shprehja, hapi i parë për të zgjidhur një problem është të pranosh se ekziston një problem. Ndryshimi i qasjes do të kërkojë shumë ndjeshmëri nga qeveria federale gjermane në mënyrë që të punojë drejt një strategjie përgjigjeje fleksibël dhe në të njëjtën kohë të balancojë interesat shumë divergjente në rajon brenda komunitetit perëndimor të shteteve (ato të SHBA-së, BE-së , shtetet individuale kombëtare të BE-së dhe secili ndryshim i tyre në prioritetet pas luftës në Ukrainë). Për shkak të reputacionit të lartë në rajon dhe lidhjeve të ngushta ekonomike dhe sociale, Gjermania është e paracaktuar të marrë udhëheqjen vendimtare në këtë proces. [IPG, Përktheu: ISHGJ]
____________
Kirsten Schönefeld është drejtuese e zyrës rajonale të FES për Serbinë dhe Malin e Zi.
