Nga Kateryna Odarchenko
Hyrje
(FPRI) – Dezinformimi, shpërndarja e qëllimshme e informacionit të rremë ose mashtrues për të mashtruar ose manipuluar opinionin publik, përfaqëson një kërcënim të thellë dhe të vazhdueshëm për demokracitë perëndimore. Ai gërryen besimin tek institucionet, nxit polarizimin dhe minon proceset e vendimmarrjes. Fushatat ruse të dezinformimit, në veçanti, shfaqin një sistem të sofistikuar, shumështresor të narrativave të përshtatura për të shfrytëzuar dobësitë shoqërore. Të kuptuarit e arkitekturës dhe metodologjive të tyre është kritike për krijimin e kundërmasave efektive për të mbrojtur sistemet demokratike.
Fushatat e dezinformimit të Moskës kanë arritur fitore të rëndësishme në riformësimin e opinionit publik dhe ndikimin e trajektoreve gjeopolitike. Në Gjeorgji, narrativat ruse kanë larguar me sukses segmente të popullsisë nga një rrugë e orientuar drejt Perëndimit, duke nxitur skepticizmin drejt integrimit evropian dhe anëtarësimit në NATO. Në mënyrë të ngjashme, këto fushata kanë minuar mbështetjen ndërkombëtare për Ukrainën duke përhapur narrativa të rreme rreth konfliktit, duke e portretizuar Ukrainën si një shtet apo agresor të dështuar dhe duke mbjellë dyshime për domosdoshmërinë e përfshirjes perëndimore. Për më tepër, përdorimi strategjik i dezinformatave nga Rusia ka gërryer besimin në NATO, duke përforcuar frikën nga tejkalimi i aleancës dhe përçarjet e brendshme. Këto suksese nxjerrin në pah efikasitetin e rrezikshëm të dezinformimit në avancimin e agjendës gjeopolitike të Moskës dhe theksojnë nevojën urgjente për kundërstrategji të fuqishme.
Mënyrat dhe Mjetet e Dezinformimit
Dezinformimi rus funksionon si një ekosistem i mirëkoordinuar i aftë për të vendosur dhe përshtatur narrativa të ndryshme në platforma të shumta. Këto rrëfime janë të dizajnuara në mënyrë strategjike për të evoluar në intensitet dhe variacion, duke synuar karakteristikat unike të mjediseve dhe shoqërive mediatike ku ato depërtojnë. Vendet me peizazhe komplekse mediatike janë veçanërisht të cenueshme për shkak të shumëllojshmërisë së audiencës dhe kanaleve. Kategoritë kryesore narrative përfshijnë “Botën Ruse” (Russkiy Mir), e cila forcon identifikimin me Rusinë midis popullatave rusishtfolëse, veçanërisht në vende si Letonia, Estonia dhe Ukraina. Narrativa e Unitetit Sllav përdor lidhje të përbashkëta etnike dhe historike për të forcuar mbështetjen për axhendën gjeopolitike të Rusisë. Në mënyrë të ngjashme, nostalgjia për epokën sovjetike sfidon sistemet globale të dominuara nga perëndimi duke e portretizuar Rusinë si një kundërpeshë ndaj hegjemonisë së perceptuar perëndimore. Narrativa të tjera fokusohen në retorikën “anti” kundër Bashkimit Evropian, NATO-s dhe vlerave demokratike liberale, duke rezonuar me lëvizjet e ekstremit të djathtë dhe nacionaliste në Evropë. Së fundi, strategjia e paraqitjes së informacionit alternativ dhe konfliktual kërkon të gërryejë konceptin e së vërtetës objektive, duke krijuar konfuzion dhe mosbesim ndaj burimeve të besueshme.
Natyra sistematike e këtyre fushatave mbështetet në një rrjet institucionesh shtetërore, duke përfshirë Akademinë Ruse të Shkencave dhe Shërbimin Federal të Sigurisë, krahas mediave dhe aktorëve privatë të kontrolluar nga shteti. Edhe Kisha Ortodokse Ruse luan një rol strategjik në përforcimin e këtyre mesazheve. Kundërveprimi i rrjeteve të tilla të ndërlidhura kërkon një qasje holistike dhe të synuar që shkon përtej adresimit të narrativave individuale për të çmontuar infrastrukturën më të gjerë.
Një komponent veçanërisht tinëzar i këtij ekosistemi është roli i Kishës Ortodokse Ruse dhe organizatave të lidhura me të në avancimin e narrativave të lidhura me Kremlinin. Nën maskën e aktiviteteve anti-kulte, këto përpjekje margjinalizojnë komunitetet fetare të pakicave, ndërkohë që promovojnë ideologjitë imperialiste ruse. Shoqata Ruse e Qendrave për Studimin e Feve dhe Sekteve (RACIRS), e udhëhequr nga Alexander Dvorkin, ilustron këtë strategji. Nëpërmjet seminareve, publikimeve dhe bashkëpunimeve me media, RACIRS propagandon retorikë përçarëse jashtë vendit, duke justifikuar shpesh politikat e jashtme dhe të brendshme të Rusisë, duke përfshirë pushtimin e Ukrainës. Për shembull, RACIRS është angazhuar në partneritete me grupe pro-ruse në Evropën Qendrore dhe Lindore për të ndikuar në opinionin publik.
Kundërshtimi i këtyre mënyrave dhe mjeteve
Ndërprerja e mekanizmave financiarë dhe logjistikë që mbështesin këto operacione është thelbësore për të luftuar efektet e tyre destabilizuese. Fushatat e dezinformimit të Moskës mbështeten shumë në një infrastrukturë të fuqishme mediash, platformash online dhe entitetesh të sponsorizuara nga shteti që kërkojnë financim të qëndrueshëm dhe burime operacionale për të ruajtur shtrirjen dhe ndikimin e tyre. Ndërprerja e burimeve financiare mund të dobësojë aftësinë e tyre për të punësuar propagandues të aftë, për të blerë hapësirë reklamimi dhe për të përforcuar narrativat përmes algoritmeve të mediave sociale. Në mënyrë të ngjashme, shënjestrimi i mbështetjes logjistike – siç është infrastruktura teknologjike e përdorur për shpërndarjen e përmbajtjes ose rrjetet që lehtësojnë koordinimin ndërmjet aktorëve – mund të pengojë rëndë efikasitetin operacional. Duke u fokusuar në këto shtylla kritike, komuniteti ndërkombëtar mund të degradojë kapacitetin e rrjeteve të dezinformimit, duke i bërë ato më pak efektive në formësimin e opinionit publik ose mbjelljen e mosmarrëveshjeve në nivel global. Rëndësia e kësaj qasjeje bëhet e dukshme në shqyrtimin e rasteve si Viktor Medvedchuk, aktivitetet e të cilit mishërojnë mbështetjen e Kremlinit në rrjetet financiare dhe logjistike për të nxitur fushatat e tij të ndikimit.
Rasti i Medvedchuk, një oligarku ukrainas dhe i besuar i ngushtë i presidentit rus Vladimir Putin, ilustron më tej strategjinë e Kremlinit për të shfrytëzuar figurat me ndikim për të shpërndarë propagandë. Kontrolli i Medvedchuk i kanaleve televizive ukrainase si 112 Channel, News One dhe Zik e lejoi atë të ngopte peizazhin mediatik me narrativa anti-perëndimore, veçanërisht në rajonet lindore dhe jugore të Ukrainës, ku ndjenja pro-ruse ishte tashmë e pranishme. Aktivitetet e tij financoheshin përmes fitimeve të naftës ruse dhe ai përdori fabrika trollash të mediave sociale për të përforcuar mesazhet e tij dhe ryshfetin elektoral përmes ofrimit të “dhuratave” si ushqimi ose paratë e gatshme gjatë zgjedhjeve. Pavarësisht arrestimit të tij dhe shkëmbimit të mëvonshëm në vitin 2022, trashëgimia e Medvedchuk nënvizon nevojën për të çmontuar infrastrukturat financiare dhe mediatike që mundësojnë një dezinformim të tillë. Përveç Ukrainës, raste të ryshfetit zgjedhor të orkestruara nga aktorë rusë janë dokumentuar edhe në Estoni dhe Letoni. Raportet investigative tregojnë se grupet pro-ruse u angazhuan në shpërndarjen e parave dhe mallrave për pakicat rusishtfolëse gjatë zgjedhjeve lokale në këto shtete baltike, duke synuar të sigurojnë vota për kandidatët në përputhje me interesat e Kremlinit. Në Estoni, rastet e pagesave me para në dorë dhe transporti i organizuar në qendrat e votimit ishin të lidhura me organizatat pro-Kremlinit, ndërsa në Letoni, taktika të ngjashme u përdorën në rajone me popullsi të konsiderueshme rusishtfolëse, duke shfrytëzuar vështirësitë socio-ekonomike për të ndikuar në besnikërinë e votuesve.
Eksporti i fushatave ruse të dezinformimit shtrihet përtej Ukrainës, siç dëshmohet nga studimet e rasteve në Sllovaki dhe Republikën Çeke. Që nga viti 2014, narrativat pro-ruse kanë depërtuar në ekosistemin e informacionit të Sllovakisë, duke shfrytëzuar ambasadat, operativët e inteligjencës dhe mediat sociale për ta pozicionuar Rusinë si një mbrojtëse të vlerave tradicionale dhe një aleat natyror për kombet sllave. Revizionizmi historik dhe thirrjet kulturore kanë forcuar mbështetjen për partitë pro-Kremlinit si SMER-SD, të udhëhequr nga Robert Fico. Retorika e Ficos, e cila minon sovranitetin e Ukrainës dhe lidh Sllovakinë me interesat e Moskës, ilustron ndikimin e fuqishëm të këtyre fushatave. Në mënyrë të ngjashme, në Republikën Çeke, media të tilla si “Zëri i Evropës”, të lidhura me rrjetin e Medvedchuk, shpërndajnë narrativa që kundërshtojnë politikat e BE-së dhe minojnë sovranitetin e Ukrainës. Raportet investigative zbulojnë financime të fshehta të kandidatëve pro-rusë gjatë zgjedhjeve evropiane, shpesh duke përdorur kriptovaluta me origjinë të paqartë. Megjithatë, Republika Çeke ka demonstruar elasticitet përmes masave proaktive, duke përfshirë sanksionet e qeverisë dhe fushatat e ndërgjegjësimit të publikut, duke theksuar efektivitetin e strategjive të koordinuara kundër dezinformimit.
Adresimi i sfidës së dezinformimit rus kërkon një qasje të shumëanshme, me fokus kryesor në çmontimin e rrjeteve financiare dhe logjistike që mbështesin këto operacione. Natyra e ndërlidhur e këtyre zinxhirëve të furnizimit – që përfshin institucionet shtetërore, mediat, aktorët privatë dhe platformat ideologjike si RACIRS – kërkon një përgjigje gjithëpërfshirëse që synon rrënjën e këtyre fushatave. Përpjekjet duhet të kenë prioritet ndërprerjen e burimeve të financimit, qoftë nëpërmjet sanksioneve apo rregulloreve më të rrepta mbi fluksin e parave të errëta, kriptomonedhave ose kanaleve të tjera të errëta financiare që përdoren për të mbështetur dezinformimin. Rasti Medvedchuk ilustron se si një ndërprerje e fortë e zinxhirëve të furnizimit financiar mund të neutralizojë edhe operacionet propagandistike të rrënjosura mirë.
Për më tepër, luftimi i mekanizmave logjistikë si fermat e trolleve, OJQ-të pro-Kremlinit dhe organet mediatike është thelbësore për të gjymtuar shtrirjen dhe përshtatshmërinë e rrjetit të dezinformimit. Duke shkëputur këto linja jetësore kritike, demokracitë mund të parandalojnë përforcimin e gënjeshtrave dhe të zvogëlojnë efektivitetin e narrativave të lidhura me Kremlinin. Plotësimi i këtyre veprimeve, nismat për edukimin publik dhe programet e edukimit mediatik janë jetike për fuqizimin e qytetarëve për t’i rezistuar manipulimit. Shembujt e Sllovakisë dhe Republikës Çeke nënvizojnë dobësitë e natyrshme në sistemet demokratike dhe qëndrueshmërinë që mund të nxisin strategjitë e koordinuara.
Ndërprerja e këtyre zinxhirëve të furnizimit do të mbrojë institucionet, do të rindërtojë besimin e publikut dhe do të mbrojë vlerat demokratike kundër kërcënimit gërryes të dezinformimit rus. Kjo qasje sistematike siguron që lufta kundër dezinformimit nuk është thjesht reaktive, por parashikon dhe neutralizon kërcënimet në origjinën e tyre.
Për më tepër, Moska shpesh përdor të njëjtat mbështetës financiarë dhe korniza logjistike nëpër kanale të shumta dezinformimi, duke krijuar rrjete të ndërlidhura që përforcojnë ndikimin e tyre duke paraqitur njëkohësisht pika të shumta cenueshmërie. Këto entitete, si Agjencia famëkeqe e Kërkimeve në Internet, marrin fonde të konsiderueshme nga burime të kontrolluara nga shteti, duke u mundësuar atyre të mbajnë operacione në shkallë të gjerë që vërshojnë ekosistemet e informacionit me narrativa pro-Kremlinit.
Nga ana logjistike, operacionet ruse të dezinformimit përdorin shpesh Telegram, një platformë mesazhesh me kriptim të fuqishëm dhe moderim minimal të përmbajtjes, duke e bërë atë një mjet ideal për koordinimin e fushatave dhe shpërndarjen e informacionit të rremë. Aftësia e platformës për të krijuar dhe menaxhuar kanale dhe grupe të shumta i lejon aktorët e dezinformimit të veprojnë fshehurazi, duke shmangur zbulimin nga sistemet tradicionale të monitorimit. Për më tepër, Yandex, motori dominues i kërkimit dhe ofruesi i teknologjisë në Rusi, luan një rol të dyfishtë duke mbështetur jo vetëm mediat e sponsorizuara nga shteti, por edhe duke zhvilluar algoritme që mund të manipulohen për t’i dhënë përparësi përmbajtjes së linjës së Kremlinit.
Këta shembuj ilustrojnë sesi sistemet e ndërthurura të mbështetjes financiare dhe logjistike jo vetëm që mbështesin operacionet e dezinformimit, por gjithashtu krijojnë rrugë të shumta për ndërhyrje. Duke synuar institucionet kryesore financiare dhe duke rregulluar platforma të tilla si Telegram dhe Yandex, komuniteti ndërkombëtar mund të prishë efektivisht linjat e shpëtimit të fushatave ruse të dezinformimit. Rritja e transparencës në transaksionet financiare, rregulloret më të rrepta për platformat dixhitale dhe bashkëpunimi ndërkombëtar në monitorimin dhe sanksionimin e palëve të përfshira janë hapa thelbësorë drejt çmontimit të këtyre rrjeteve të përhapura.
Për më tepër, përdorimi i kriptomonedhave paraqet një sfidë dhe një mundësi. Ndërsa ato ofrojnë një mjet për të errësuar transaksionet financiare, përparimet në analizën e blockchain dhe kornizat rregullatore ndërkombëtare mund të zbusin keqpërdorimin e tyre. Iniciativat si udhëzimet e Task Forcës së Veprimit Financiar për asetet virtuale janë thelbësore në mbylljen e boshllëqeve që aktorët e dezinformimit shfrytëzojnë për të financuar operacionet e tyre në mënyrë anonime.
Konkluzioni
Kuptimi i mbështetësve specifikë financiarë dhe mbështetësve logjistikë të fushatave ruse të dezinformimit zbulon dobësitë kritike që mund të synohen për të çmontuar këto operacione në mënyrë efektive. Duke zbatuar strategji gjithëpërfshirëse që trajtojnë si aspektin monetar ashtu edhe atë operacional, demokracitë mund të dobësojnë ndjeshëm infrastrukturën që mundëson përpjekje të qëndrueshme dhe me ndikim të dezinformimit. Kjo qasje proaktive jo vetëm pakëson kërcënimin e menjëhershëm, por gjithashtu forcon institucionet demokratike kundër përpjekjeve të ardhshme për manipulim dhe destabilizim.
_____________________________
Rreth autores: Kateryna Odarchenko është një udhëheqëse e dalluar në strategjinë dhe qeverisjen politike ndërkombëtare.
