Në Romë, fillon lufta për një papë të ri – dhe për drejtimin që duhet të marrë Kisha në të ardhmen.
Nga Dr. Austen Ivereigh
Me vdekjen e Papa Françeskut të hënën, fillon një epokë e pasigurt për Kishën Katolike, për të cilën ai u përpoq ta përgatiste gjatë jetës së tij. Së shpejti, kardinalët do të thirren në Romë për të zgjedhur pasardhësin e tij në një konklavë. Ata tani përballen me pyetjen nëse vizioni i Françeskut – një Kishë e mëshirshme në të cilën të gjithë janë të mirëpritur – mbetet rruga e duhur apo nëse nevojitet një qasje thelbësisht e ndryshme, ndoshta një që është më e lidhur me kërkesat e besimit të krishterë.
Përpara se të fillojë konklava, kardinalët kalojnë deri në dy javë në Romë për të përcaktuar se çfarë lloj pape nevojitet – për Kishën dhe për botën në tërësi. Në një moment ata do t’i bëjnë vetes pyetjen: “Cili prej nesh?” Vetëm atëherë 135 kardinalët me të drejtë vote – ata nën 80 vjeç – tërhiqen në Kapelën Sistine për të marrë vendimin e tyre duke qenë të izoluar.
Kardinalët do të jenë të vetëdijshëm për këtë moment historik. Në muajt e fundit të pontifikatit të Françeskut, Perëndimi dukej se po shpërbëhej, ashtu si edhe rendi i bazuar në rregulla i vendosur pas Luftës së Dytë Botërore. Bota sot duket si një xhungël në të cilën mbizotëron ligji i xhunglës dhe në të cilën qendrat perandorake – SHBA, Kina, Rusia – po luftojnë gjithnjë e më shumë për ndikim, duke shpërfillur sovranitetin e kombeve më të vogla. Kardinalët do të marrin në konsideratë gjithashtu prishjen sociale brenda shumë vendeve: rënien e mirësjelljes sociale, zemërimin në rritje pas rritjes së populistëve nacionalistë, dhunën në rritje dhe perspektivën e luftërave të mëtejshme. Ju mund të pyesni veten se çfarë i kërkon e gjithë kjo Kishës – dhe papatit.
Edhe pse shumë kardinalë janë të shqetësuar për kërcënimin ndaj demokracisë dhe shtetit të së drejtës, pak ka të ngjarë të vajtojnë rënien e rendit liberal. Shumë e shohin atë si pasojë logjike të individualizmit dhe glorifikimit të tregut. Shumë fajësojnë liberalizmin perëndimor për pabarazitë sociale, dështimet morale, shpërbërjen e strukturave institucionale dhe neglizhimin e të mirës së përbashkët.
Shumica e besimtarëve të kishës tradicionalisht ndihen të lidhur me klasën punëtore. Ata ndajnë zemërimin e njerëzve të zakonshëm që loja duket se është e manipuluar në favor të të arsimuarve dhe të pasurve (dhe në dëm të të varfërve). Në Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine, nga të cilat vijnë pothuajse gjysma e kardinalëve të kualifikuar, kritikat drejtohen gjithashtu kundër globalizimit të orientuar drejt tregut. Shumë prej tyre janë të bindur se Perëndimi i ka imponuar vlerat e tij liberale pjesës tjetër të botës, duke shkatërruar besimin, traditat, komunitetin dhe familjen.
Në të njëjtën kohë, pak kardinalë ka të ngjarë të jenë të impresionuar nga “burrat e fortë” të rinj që mbështillen me flamujt e kombit dhe fesë. Shumë prej tyre do t’i shohin Donald Trumpin, Elon Muskun dhe të ngjashmit e tyre si nihilistë – njerëz që mund të shkatërrojnë, por jo të ndërtojnë. Ata janë të tmerruar nga gjuha e urrejtjes kundër migrantëve dhe refuzimit injorant të mbrojtjes së mjedisit, të dyja shqetësimet thelbësore të mësimit social katolik nën Françeskun, i cili ka emëruar katër të pestat e kardinalëve të kualifikuar. Ata ndoshta do të shohin në autoritarizmin e ri një shenjë se shteti nuk e frenon më “libido dominandi”, nxitjen për të sunduar, siç kërkonte Agustini, dhe ata do ta shohin nderimin e autokratëve me skepticizëm.
Prandaj, pyetja qendrore me të cilën përballen kardinalët është: Si mund ta mbrojë Kisha dhe ta zhvillojë më tej misionin e saj në këtë situatë të re botërore? Ndërsa shteti liberal ishte indiferent ndaj besimit, por të paktën e lejoi kishën të kryente punë bamirësie, autokratët e rinj kërkuan që ajo të mbështeste ideologjitë e tyre pagane – por të heshtë kur bëhet fjalë për të dobëtit dhe të huajt.
Si një vëzhgues për një kohë të gjatë i Vatikanit dhe i Kishës, besoj se kardinalët do të zgjedhin një Papë që tërheq linja të qarta – në mbrojtje të lirisë së Kishës për të shpallur vlerat e saj dhe kundër çdo përvetësimi politik të mësimeve të saj. Disa mund të tërheqin paralele me vitet 1920 dhe 1930, kur një papë udhëhoqi Kishën në një epokë të dobësimit të demokracive dhe autokracive në zhvillim. Në atë kohë, në kohën e totalitarizmit dhe pararendësve të Luftës së Dytë Botërore, Piu XI mbrojti (1922–1939) një shoqëri civile pluraliste kundër pushtetit shtypës të shtetit. Shumë kardinalë ka të ngjarë të jenë të mendimit se Papa i ri duhet të bëjë diçka të ngjashme.
Në një nga dokumentet më të rëndësishme doktrinore të shekullit të 20-të, Piu XI theksoi se ligji duhet të mbrojë jo vetëm autonominë e Kishës, por edhe atë të të gjitha të ashtuquajturave institucione ndërmjetëse – nga shkollat te bamirësitë dhe sindikatat e deri te organizatat e shoqërisë civile. Këto nuk i përkisnin as tregut dhe as shtetit, por dolën nga besimi dhe përkushtimi i njerëzve. Një jehonë e drejtpërdrejtë e këtij mësimi u pa në letrën që Françesku ia drejtoi peshkopëve të SHBA-së në shkurt – një përgjigje e nënkuptuar ndaj kritikave nga Zëvendës Presidenti J.D. Vance, i cili vizitoi Papën për Pashkë. Vance kishte kritikuar Kishën për mbështetjen e saj ndaj emigrantëve.
Trashëgimia e Françeskut do të luajë një rol të rëndësishëm në vendimet e kardinalëve – jo vetëm reformat, mësimet dhe përparësitë e tij, por edhe stili i tij, mënyra se si ai mishëroi Ungjillin dhe mënyrën se si jetoi. Tashmë në mars 2013, pas dorëheqjes së Benediktit XVI. dhe përpara konklavës që zgjodhi Françeskun, kardinalët e bënë të qartë se reforma e strukturave dhe kulturës së Vatikanit ishte një prioritet. Françesku e kuptoi këtë si një mision. Sot, Vatikani është kryesisht i lirë nga skandalet e epokës së Benediktit. Një nga arritjet e tij më të mëdha ishte një kushtetutë e re për Vatikanin, rezultat i viteve të diskutimeve dhe rishikimeve. Shumë kardinalë do të kërkojnë që pasardhësi i tij të konsolidojë dhe të vazhdojë këto reforma.
Disa mund të dëshirojnë gjithashtu një Papë që ndërton ura – për ato grupe që ishin të zhgënjyer nën Françeskun: për shembull, për tradicionalistët dhe konservatorët në SHBA ose për forcat progresive në Gjermani. Dhe pas Papës së parë të Amerikës Latine në histori, i cili e ktheu shikimin drejt skajeve të botës, disa mund të bëjnë thirrje për një kthim në Evropë. Ndoshta ata tani shohin një ndërvarësi më të madhe midis Bashkimit Evropian, i themeluar në frymën e humanizmit katolik, dhe Kishës.
Sido që të jenë prioritetet e tjera të kardinalëve, ideja e Françeskut për “sinodalitetin” ka të ngjarë të luajë një rol qendror. Kjo i referohet një praktike të vjetër kishtare: bashkimi, dëgjimi, peshimi i gjërave dhe vendosja. Françesku e rinovoi këtë praktikë në një mënyrë rrënjësisht gjithëpërfshirëse, duke ftuar të gjithë besimtarët të merrnin pjesë. Kardinalët mund të arrijnë në përfundimin se kjo është pikërisht shenja më e fortë e shpresës që Kisha mund t’i japë botës në këtë kohë.
Kjo “kulturë e takimit”, siç e quajti Françesku, mund të duket e parëndësishme në sytë e atyre që janë në pushtet. Por ai bazohet në një vështrim që mbetet i pakuptueshëm për ata që kërkojnë vetëm pushtet: dinjiteti i pacenueshëm i çdo qenieje njerëzore, nevoja për të dëgjuar të gjithë – veçanërisht të margjinalizuarit – dhe durimi për të pritur konsensusin. E gjithë kjo është thelbësore për të shëruar një strukturë të grisur shoqërore.
Në një botë plot tensione, një gjë duhet të jetë thelbësore për kardinalët: Çfarëdo tjetër që ata mund të duan nga një papë i ri, pyetja më urgjente për njerëzimin është se si e trajtojmë njëri-tjetrin.
Ky artikull fillimisht është publikuar në New York Times. [IPG; Nga gjermanishtja: ISHGJ]
Shënim: Dr. Austen Ivereigh është një gazetar katolik, autor dhe biograf i Papa Françeskut.
Ai është një bashkëpunëtor në Institutitn e Historisë Bashkëkohore të Kishës në Campion Hall, Oxford, dhe ishte zëvendësredaktor i The Tablet dhe këshilltar i ish-kryepeshkopit të Westminsterit.
