Qindra mijëra njerëz në Transnistria po përballen me një dimër të ashpër pa ngrohje pasi udhëheqja lokale e mbështetur nga Kremlini refuzoi ofertat për të siguruar një alternativë ndaj gazit rus pas një ndërprerjeje të papritur të furnizimit në fillim të këtij viti, zbulojnë dokumentet e siguruara nga Politico.
Sipas një letre nga Tiraspoltransgaz e Transnistria të së enjtes, rajoni i shkëputur lindor i Moldavisë refuzoi një ofertë nga homologët e tij perëndimorë moldavë, duke u ofruar atyre mbështetje, një lidhje dhe një rrugë për të blerë karburant nga tregu evropian. Vendi i panjohur shpalli pavarësinë nga Moldavia në vitet 1990 dhe ka ruajtur pavarësinë e tij de facto me mbështetjen e më shumë se 1,000 trupave ruse të stacionuara atje.
Gjatë gjithë historisë, Moska e ka furnizuar këtë zonë falas me gaz natyror, por kompania shtetërore e energjisë Gazprom ka ndaluar eksportet e gazit që nga 1 janari dhe Transnistria pro-ruse është një “viktimë” kolaterale e lëvizjeve më të mëdha gjeopolitike. Edhe pse marrëveshja që lejonte kalimin e gazit rus përmes Ukrainës skadoi në të njëjtën ditë kur u ndërpre rrjedha e gazit, Gazprom i Rusisë këmbëngul se pezullimi ishte në fakt për shkak të borxhit të papaguar të Moldavisë dhe jo për shkak të problemeve të tranzitit, megjithëse çështja është se si ata do të dërgonin gazin.
Mesazhi: Izoloni shtëpitë…
Ndërtesat e banimit dhe bizneset në të gjithë rajonin mbetën pa ngrohje dhe ujë të nxehtë si pasojë e mbylljes së tubacionit, dhe banorëve iu tha të izolonin shtëpitë e tyre pasi temperaturat ranë nën zero gradë Celsius. Ndërprerja e furnizimit me gaz rus përmes Ukrainës ka ndaluar të gjitha aktivitetet industriale në Transnistria, tha pardje Sergej Obolnik, nënkryetari i parë i administratës së Transnistrisë. Ditën e djeshme rreth 72 mijë familje kanë mbetur pa gaz dhe 110 mijë sosh kanë pasur furnizim të reduktuar.
Rusia ka ndërprerë furnizimin me gaz, duke pretenduar se Moldavia i detyrohet 680 milionë euro fatura të papaguara të gazit. Qeveria moldave kundërshton shumën dhe këmbëngul që një auditim i pavarur thotë se borxhi real është vetëm rreth 8 milionë euro. Sipas zyrtarëve moldavë pro-evropianë, interesi i vetëm i Rusisë është të provokojë një krizë humanitare, të cilën mund ta përdorë për të konkluduar se rruga pro-evropiane e Moldavisë ka sjellë katastrofë ekonomike.
Kryeministri moldav Recean e përshkroi këtë si një krizë sigurie për Moldavinë që synon të mundësojë një fitore pro-ruse në zgjedhjet e ardhshme parlamentare dhe “ta kthejë territorin tonë në një armë kundër Ukrainës”, duke shtuar se Rusia tani ka “tradhtuar” dhe “izoluar” Transnistrinë.
Sipas këshilltarit të sigurisë kombëtare të vendit, Stanislav Secrieru, Rusia po përdor rrjedhën e gazit si një “armë” për të shkaktuar krizë në Transnistria, me qëllim që të keët një alibi për të ndërhyrë në zgjedhjet kryesore parlamentare në të gjithë vendin vitin e ardhshëm, në të cilat partitë pro-Kremlinit duan të garojnë kundër kandidaturës pro-evropianë. Megjithatë, disa analistë evropianë dhe ukrainas pohojnë se ky lloj zhvillimi mund të rrëzojë vetë qeverinë pro-ruse në Transnistria dhe t’i afrojë banorët me Moldavinë.
Dorë ndihme, apo…?
Sipas letrës, të nënshkruar nga drejtori i Tiraspoltransgaz, Igor Lisachenko, Moldovagaz i Moldavisë ofroi të lehtësonte “blerjen e gazit nga platformat evropiane të gazit” për të përmbushur nevojat lokale. Megjithatë, sipas përgjigjes, kalimi në gaz jo-rus “në të vërtetë do të thotë kalim nga furnizime të qëndrueshme të Gazprom në blerje në kushte spekulative me çmime shumë më të larta dhe të paqëndrueshme”, raporton RIA ruse.
Duke filluar nga janari, 62% e nevojave të Moldavisë për energji elektrike do të plotësohen nga importet nga Rumania, ndërsa 30% do të vijnë nga termocentralet vendase dhe burimet e rinovueshme të energjisë. Për fat të mirë për Moldavinë Perëndimore, e cila është kulturalisht, gjuhësisht dhe etnikisht e afërt me Rumaninë, pas sulmit rus në Ukrainë në 2022, ata sinkronizuan rrjetin elektrik me atë evropian. Deri kohët e fundit, pjesa më e madhe e energjisë elektrike në Moldavi vinte nga një termocentral në Transnistria, i cili gjithashtu përdor gaz për energji.
Transnistria aktualisht nuk merr gaz as nga Rusia dhe as nga Moldavia dhe zyrtarët e qeverisë moldave thonë se liderët rajonalë kanë refuzuar gjithashtu ofertat e ndihmës humanitare, duke përfshirë gjeneratorët. Tiraspoltransgaz dhe qeveria e panjohur ndërkombëtarisht e Transnistrisë shmangin komentimin e ngjarjeve për mediat perëndimore.
Refuzojnë gazin nga perëndimi…
Një burim i qeverisë moldave i tha Politico-s se Moska, jo udhëheqësit lokalë, qëndron pas vendimit. “Më duket e jashtëzakonshme që duke pasur parasysh ashpërsinë e krizës, ku shkollat dhe kopshtet janë mbyllur dhe njerëzit po ngrijnë në shtëpitë e tyre, autoritetet në Tiraspol refuzojnë të pranojnë ndihmë nga Moldavia,” tha Aura Sabadus, një bashkëpunëtore e vjetër në Qendrën Amerikane për Analizën e Politikave Evropiane (CEPA). “Në vend që të punojnë me autoritetet moldave për të gjetur zgjidhjen më të mirë për të mbrojtur popullsinë në këtë kohë shumë të vështirë, ata preferojnë të presin ndihmën ruse, e cila mund të vijë ose jo,” shtoi ajo.
“Kompanitë moldave kanë vërtetuar qartë se ka mundësi e rrugë për të zgjidhur problemin, me koston e sjelljes së gazit që moldavët e llogaritën nga 20 deri në 45 milionë euro për këtë sezon të ftohtë”, pohon analisti. Verën e kaluar, ministri i atëhershëm i energjisë i Moldavisë, Victor Parlicov, i tha Politico-s se Transnistria ishte vënë në një pozitë të pasigurt duke ndryshuar rrugët e furnizimit me energji, por se qeveria moldave kishte vazhduar të financonte buxhetin separatist duke blerë gjithsesi energji elektrike për të shmangur një “krizë humanitare” me fqinjët e saj. (apo bashkatdhetarët?). [GN/ISHGJ]
