[Në foto: Një parashutist serb me flamurin e shtetit pak para zbarkimit: Ushtria po vuan mungesën e personelit. Rivendosja e shërbimit të detyrueshëm ushtarak synon të rregullojë situatën.]
Serbia po modernizon sistematikisht forcat e saj të armatosura. Tani do të rritet edhe fuqia punëtore. Opinionet ndryshojnë në lidhje me motivet e vërteta të masës.
Nga Volker Pabst [NZZ, 23.09.2024]
Nga viti i ardhshëm, meshkujve serbë do t’u kërkohet të kryejnë shërbimin e detyrueshëm ushtarak prej 75 ditësh. Presidenti Aleksandar Vuçiq, kur njoftoi ndryshimin pak ditë më parë, tha se Serbia nuk dëshiron të sulmojë askënd. Por ne duhet të jemi në gjendje të pengojmë ata që kërcënojnë vendin. Prandaj Serbia ka nevojë për një ushtri të fortë. Një projektligj përkatës duhet ende të miratohet nga Parlamenti. Duke pasur parasysh shumicën, ky është thjesht një formalitet.
Serbia po modernizon forcat e saj të armatosura
Serbia e hoqi shërbimin e detyrueshëm ushtarak në vitin 2011. Përveç karrierës si ushtar profesionist, ekzistonte edhe mundësia e shërbimit vullnetar. Por, kthimi në shërbimin e detyrueshëm ushtarak është diskutuar prej disa vitesh.
Politikanët e sigurisë pranë qeverisë justifikojnë faktin se hapi duhet të zbatohet tani me situatën e ndryshuar gjeopolitike dhe nevojën për të qenë në gjendje të mbrohet si një shtet neutral. Në Serbi flasin për aftësinë për “mbrojtje totale”. Por ushtria përdoret edhe për të bërë gjeste kërcënuese, sidomos ndaj Kosovës. Beogradi tashmë ka vënë trupat e tij në gatishmëri disa herë dhe ka zhvendosur njësi më të mëdha në kufi me Kosovën.
Serbia ka investuar shuma të konsiderueshme në modernizimin e ushtrisë së saj në vitet e fundit dhe padyshim ka forcat më të forta të armatosura në Ballkanin Perëndimor. Së fundmi, gjatë vizitës së presidentit francez Macron, u ra dakord për blerjen e 12 avionëve luftarakë Rafale. Vendi, i njohur për politikën e tij të ndërveprimit midis fuqive të mëdha, ka gjithashtu sisteme armësh kineze dhe ruse.
Mungesa e madhe e stafit
Në dritën e rritjes së tensioneve gjeopolitike, veçanërisht për shkak të sulmit rus ndaj Ukrainës, shumë vende në Evropë po debatojnë për rikthimin në shërbimin e detyrueshëm ushtarak. Letonia e mori këtë hap vitin e kaluar, fqinji i Serbisë, Kroacia- në gusht.
Megjithatë, eksperti i politikave të sigurisë, Vuk Vuksanoviç, dyshon se rikthimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak në Serbi është rezultat i një shqyrtimi serioz të situatës së kërcënimit. Nuk ka as një strategji të re sigurie dhe as nuk janë analizuar nevojat reale të ushtrisë, shpjegon Vuksanoviq për shërbimin serb të Zërit të Amerikës. Financimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak gjithashtu nuk është sqaruar ende.
Predrag Petroviç dyshon gjithashtu për arsye të tjera për nismën. Në një artikull të shkruar enkas për “Balkan Insight”, drejtori i kërkimit nga Qendra e Beogradit për Politikat e Sigurisë i referohet mungesës dramatike të personelit në ushtri. Sipas sindikatës së ushtarëve serbë, vetëm në dekadën e fundit kanë dhënë dorëheqjen nga shërbimi 12,000 ushtarakë. Në afat të mesëm, ushtrisë do t’i mungojnë 10,000 burra.
Sipas një studimi, strukturat nepotike brenda ushtrisë dhe mungesa e mundësive për zhvillim janë më të rëndësishme për përfundimin e një karriere ushtarake sesa paga relativisht jo tërheqëse. Këto ankesa prekin edhe institucionet tjera publike në Serbinë e Vuçiqit. Petroviq shkruan se mungesa e personelit tani po zgjidhet me rekrutët.
Megjithatë, lind pyetja se sa mund ta zgjidhë realisht problemin një shërbim i shkurtër prej dy muajsh e gjysmë. Në 75 ditë, rekrutët marrin vetëm trajnime të thjeshta bazë. Prandaj, ata nuk janë të pajisur për kërkesat gjithnjë e më komplekse të një ushtrie të teknologjisë së lartë.
Shpërqëndrim nga polemikat e brendshme politike?
Sipas Petroviçit, rikthimi i shërbimit të detyrueshëm ushtarak përmbush gjithashtu një qëllim tjetër politik të brendshëm. Brezi i vjetër në veçanti dhe seksionet më konservatore të popullsisë në përgjithësi, e mirëpritën masën. Pavarësisht ankesave të lartpërmendura, ushtria vazhdon të gëzojë një reputacion të mirë në këto qarqe – elektorati kryesor i Vuçiqit. Kujtimet e Ushtrisë Popullore Jugosllave gjithsesi janë kryesisht pozitive.
Masa popullore gjithashtu largon vëmendjen nga polemikat e brendshme politike. Ka pakënaqësi të madhe me minierat e planifikuara të litiumit në Serbi. Pafuqia përballë veprimeve të Kosovës ndaj institucioneve serbe në veri të Kosovës, po shkakton gjithashtu shumë zhgënjim. Me gjithë fringëllimin e shpatave, ndërhyrja ushtarake e Serbisë në Kosovë është iluzore për sa kohë që NATO garanton sigurinë e shtetit më të ri të Evropës.
Ndërveprimi me Kroacinë
Reforma më e fundit në Kroaci ndoshta luan rol gjithashtu në këtë dinamikë. Edhe pse dy shtetet kryesore pasardhëse në territorin e ish-Jugosllavisë, nuk përbëjnë një kërcënim të menjëhershëm për njëri-tjetrin, antagonizmi historik në të dy vendet ndikon në debatin publik për çështjet e politikave të sigurisë.
Kur Vuçiç ngriti çështjen e rekrutimit në janar, ajo ide ndezi gjithashtu një diskutim në Kroaci. Tani fqinji i tij perëndimor, Beogradi, e parapriu dhe vendosi në gusht të vendosë shërbimin e detyrueshëm ushtarak dy-mujor. Kroacia e hoqi rekrutimin në vitin 2008. [Përktheu: ISHGJ]
