Trumpi, Putini dhe Co po ndryshojnë botën. Evropa duhet të mësojë të mbijetojë në epokën e re të pasigurisë.
Nga Dr. Mark Leonard [IPG]
Në të gjithë Evropën, presidenti amerikan Donald Trump shihet si një person kaotik që ka të kundërtën e një prekjeje të artë: gjithçka që ai prek përkeqësohet. Por pavarësisht nga pikëpamjet e tij anakronike për shumicën e çështjeve, ai mishëron në mënyrë të përkryer kohën tonë.
Në librin tim të vitit 2021, Epoka e paqes, unë argumentova se ne duhet të fillojmë të rimendojmë rregullat e marrëdhënieve ndërkombëtare për një epokë të hiperlidhjes. Të gjitha institucionet dhe marrëveshjet që duhej të na bënin bashkë janë bërë armë. Politika e sotme botërore i ngjan një martese të dështuar. Në këtë situatë, njëri nga partnerët e ndarë mund të përdorë gjëra të përbashkëta si shtëpia e pushimit, qeni ose fëmijët për të dëmtuar tjetrin. Në mënyrë të ngjashme, tregtia, interneti, burimet e energjisë, zinxhirët e furnizimit, flukset e migracionit, lëndët e para kryesore dhe teknologjitë e fundit përdoren për të ushtruar ndikim gjeopolitik dhe për të dëmtuar të tjerët.
Në këtë botë të re, kufijtë midis luftës dhe paqes janë të paqarta. Fatkeqësisht, gabuam kur supozuam se me përfundimin e Luftës së Ftohtë kishim arritur një epokë të artë paqeje. Në realitet, kishte dhunë kudo, por në formën e sanksioneve, kontrolleve të eksporteve, bllokadave të energjisë, ndërhyrjeve në zgjedhje dhe përdorimit të migracionit si armë – të gjitha masat që bien nën pragun e luftës formale.
Që nga pushtimi rus në shkallë të gjerë i Ukrainës nga Putini, vëmendja botërore është përqendruar kryesisht në elementët tradicionalë të luftës dhe nevojën për t’u mbrojtur kundër tankeve, avionëve dhe raketave ruse. Në analizën e tyre, ekspertët dhe politikëbërësit morën mësimet e së kaluarës në vend që të fokusoheshin në situatën krejtësisht të re. Por lufta në Ukrainë ka qenë gjithmonë unike – një përzierje e çuditshme e shekujve 19 dhe 21, me ushtarë dhe llogore, por edhe me sanksione, drone, inteligjencë artificiale dhe një betejë për ndikim në mediat sociale.
Presidenti i SHBA Joe Biden, presidenti francez Emmanuel Macron dhe kancelari gjerman Olaf Scholz iu përgjigjën agresionit rus duke u përpjekur të rivendosin rendin e vjetër. Por veçanërisht që nga rizgjedhja e Trumpit, është bërë e qartë se ne kemi nevojë për një perspektivë të re për botën. Administrata Trump i ka hedhur të gjitha siguritë e vjetra në një blender dhe i ka kthyer ato në një pure. Nuk ka më një dallim të qartë midis luftës dhe paqes, aleatëve dhe armiqve, interesave kombëtare dhe private, apo të majtës dhe të djathtës. Përballë luftës tregtare të Trumpit kundër pjesës tjetër të botës, përpjekjes së tij për të shantazhuar Ukrainën për minerale dhe kërcënimit të tij ndaj integritetit territorial të Grenlandës dhe Panamasë, rregullat e vjetra të rendit ndërkombëtar nuk zbatohen më.
Fatkeqësisht, kjo nuk ka të bëjë vetëm me “çrregullimin”, sepse kjo do të kërkonte një marrëveshje themelore se si duhet të duket “rendi”. Por nuk është kështu. Pamja e rendit ndërkombëtar është kapërcyer plotësisht nga ngjarjet. Për vite të tëra, qeveritë kanë ngatërruar krizat e rrënjosura në hiperlidhjen dhe ndërvarësinë – nga rrëzimi i bursës në vitin 2008 te kriza e refugjatëve sirianë e deri te pandemia. Si rezultat, besimi i qytetarëve në politikë u humb. Politikëbërësit janë mbështetur shpesh në masat emergjente dhe gjendjet e jashtëzakonshme, por tani ka kaq shumë përjashtime sa që kuadri rregullator ndërkombëtar i ngjan djathit zviceran. Një urdhër i bazuar në rregulla është bërë një urdhër i bazuar në përjashtime.
Trumpi e kuptoi këtë. Ai shfrytëzoi zhgënjimin e popullit me elitat që pretendonin se kishin përgjigje për gjithçka, por nuk mund të përmbushnin premtimet e tyre. Ashtu si shumë kombe të tjera në mbarë botën, amerikanët e shohin gjithnjë e më shumë rendin ndërkombëtar liberal si një mashtrim – diçka si Perandoria e Shenjtë Romake, e cila nuk ishte as e shenjtë, as romake dhe as një perandori. Rendi ndërkombëtar liberal nuk mund të përshkruhet më si liberal pas mizorive në Abu Ghraib apo Gjirin e Guantanamos. Është gjithashtu vështirë se është ndërkombëtare, pasi shumë rajone të botës vazhdojnë të zhyten në luftëra civile. Dhe në funksion të këtyre ankesave, nuk mund të përshkruhet më si urdhër.
Ndërsa evropianët po riarmatosen për të kundërshtuar agresionin rus, ata duhet gjithashtu të kuptojnë se si të mbijetojnë në epokën “pa paqe” që Trumpi, Putini, Xi Jinping-u dhe “burra tjerë të fortë” po h<jnë në skenë aktualisht. Një nga sfidat më të mëdha do të jetë rilidhja e ndërvarësisë me një ndjenjë sigurie. Mbështetja e Ukrainës dhe rimendimi i modeleve tona ekonomike për t’u marrë me luftërat tregtare është i nevojshëm, por jo i mjaftueshëm. Ne gjithashtu duhet të mendojmë thellë për migracionin, politikat sociale dhe shëndetësore dhe mënyrën se si politikanët komunikojnë me votuesit e tyre. Me fjalë të tjera, evropianët kanë nevojë për një mënyrë të re për të bërë politikë – një mënyrë që u jep njerëzve një ndjenjë kontrolli. [Përktheu: ISHGJ]
Shënim: Mark Leonard është Drejtor i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë (ECFR). Ai është autor i librit ” Epoka e paqes: Si lidhshmëria shkakton konflikt”.
