[A jemi në prag të luftës tregtare amerikano-evropiane? Ever “Alot”, anija më e madhe e kontejnerëve në botë, hyn në portin e Roterdamit.]
Politologu Mark Leonard pyeti njerëzit në mbarë botën se çfarë presin nga Trumpi. Nga përgjigjet ai zhvilloi këshilla të sferës gjeopolitike për Evropën.
Intervistuan: Andreas Ernst, Leon Igel [NZZ]
Njerëzit në shumë vende të botës janë optimistë për ardhjen e Presidentit Trump në pushtet. Nuk do të jetë mirë vetëm për Shtetet e Bashkuara, por edhe për vendin e tyre, thonë ata. Këtë e tregon një sondazh përfaqësues i kryer nga Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë mes 30 mijë njerëzve në 24 vende. Në të kundërt, aleatët e amerikanëve në Evropë dhe Korenë e Jugut janë të shqetësuar. Ata kanë frikë nga ajo që presin të tjerët: dobësimin e mëtejshëm të “Perëndimit” gjeopolitik.
Zoti Leonard, edhe para se të merrte detyrën, Trump kishte zbatuar një armëpushim në luftën e Gazës. Në sondazhin tuaj, shumë njerëz në mbarë botën e shohin atë si një paqebërës. Me të drejtë?
Trump është dikush mbi të cilin njerëzit projektojnë shpresat, dëshirat dhe frikën e tyre. Shumë njerëz në mbarë botën refuzojnë stilin aktual të politikës së jashtme amerikane. Ata kundërshtojnë idenë se Amerika, si udhëheqësja e vetëshpallur e botës së lirë, e sheh veten si moralisht legjitime për të diktuar se çfarë duhet – dhe çfarë nuk duhet – të bëjnë. Ata shpresojnë se me Trump-in ky urdhër do të tejkalohet patjetër. Prandaj, shumë njerëz e shohin pozitivisht Trumpin, ndërsa të tjerët thjesht po përshtaten me situatën e re. Është e jashtëzakonshme se sa perspektiva e Trump-it ndikon në planet e shumë njerëzve.
[Politologu Mark Leonard është bashkëthemelues dhe drejtor i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, një institut udhëheqës në Evropë, i pari think-tank pan-evropian. Temat e fokusit të tij përfshijnë gjeopolitikën dhe gjeoekonominë, Kinën, politikën dhe institucionet e BE-së.]
Edhe në Lindjen e Mesme?
Është mjaft e qartë se vendimmarrësit në Lindjen e Mesme i kanë pasur sytë tek ndryshimi i qeverisë në Shtëpinë e Bardhë ditët e fundit. Armëpushimi midis Hamasit dhe Izraelit është, tani për tani, një pikë kthese e vërtetë. Por Trump-i e ka pasur të lehtë deri më tani. Ai foli dhe bëri presion. Tani në detyrë, bota do të shohë se çfarë arrin ai si president – kur ai në të vërtetë duhet të veprojë.
Në studimin tuaj, është e habitshme që Europa dhe Koreja e Jugut – aleatët e tij – kanë frikë nga Trumpi. Megjithatë, rivalët e Amerikës janë optimistë për presidentin e ri. Pse?
Për të njëjtat arsye: Trumpi dëshiron ta bëjë Amerikën një lojtar të fuqishëm në botë, por ka vetëm interesat e tij në mendje. Ai pretendon se struktura e mëparshme e aleancës perëndimore vetëm e ka dobësuar SHBA-në. Aleatët do ta përthithin Amerikën të thatë si vampirët. Për më tepër, rendi ekonomik global ka krijuar deficite tregtare dhe ka lënë pas shumë rajone në Shtetet e Bashkuara. Trumpi dëshiron të ndryshojë të gjitha këto. Ai premton që Amerika të bëhet një fuqi përkrah fuqive tjera – pa asnjë pretendim për lidership global. Por aleatët e ngushtë të Amerikës kanë ndërtuar të gjitha politikat e tyre ekonomike dhe të sigurisë duke logaritur një Amerikë që luan rolin e hegjemonit global. Kjo tani i paraqet ata me sfida dhe i shqetëson.
Çfarë do të thotë kjo për rivalët e SHBA-së?
Për vendet tjera, kjo do të thotë se hapësira e tyre për manovrim në sistemin ndërkombëtar së shpejti do të jetë më e madhe. Ata nuk ligjërohen më nga Amerika dhe mund të bëjnë aleanca dhe marrëveshje sipas dëshirës. Prandaj, sistemi ndërkombëtar po bëhet më transaksional dhe i bazuar në marrëdhënie shkëmbimi. Kjo shpjegon edhe pse njerëzit në shumicën e vendeve të botës reagojnë pozitivisht ndaj Trump-it. Ata besojnë se është mirë për vendet e tyre, për paqen botërore dhe për Amerikën.
Kjo mund të ndryshojë shpejt, apo jo?
Periudha para se Trump-i të merrte detyrën ishte ndoshta faza kur njerëzit mendonin më pozitivisht për Trump-in. Thjesht sepse ata ende nuk kanë qenë në gjendje të gjykojnë Trump-in nga veprimet e tij. Tani që ai është zhvendosur në Shtëpinë e Bardhë, opinioni publik mund të ndryshojë shpejt. Për shembull, nëse Trump-i deporton 10 milionë emigrantë nga Shtetet e Bashkuara ose ndalon ndihmën për Ukrainën, kjo mund të prodhojë imazhe të tmerrshme. Ndjenjat pozitive mund të kthehen më pas negative.
Cili është avantazhi i një rendi botëror transaksional për një fuqi të mesme siç është Turqia?
Turqia është anëtare e NATO-s dhe kandidate për anëtarësim në BE. Kjo e ka vënë vendin në një pozitë të vështirë në dekadat e fundit. Lidhja e Turqisë me Perëndimin kufizon lirinë e saj të veprimit. Por, ajo nuk dëshiron të ndjekë thjesht një sërë rregullash nga Uashingtoni apo Brukseli. Vitet e fundit, Turqia ka filluar të ndërtojë marrëdhënie të ndryshme me botën dhe të bëjë biznes në mënyrë të pavarur. Ajo operon në të gjithë ish-Perandorinë Osmane, në Ballkan, Lindjen e Mesme dhe gjithashtu në Afrikë. Lindja e Mesme tani dominohet gjithnjë e më shumë nga fuqitë joarabe, Izraeli, Irani dhe Turqia. Përmbysja e diktatorit në Siri është perceptuar edhe si rezultat i aktiviteteve turke.
A kanë nevojë turqit për Trump-in? Ata ishin gjithashtu të suksesshëm në politikën e jashtme nën Biden-in.
Ata nuk ishin entuziast për Biden-in. Biden-i ka një pikëpamje ideologjike për botën, të cilën e ndan në demokraci dhe autokraci. Turqia, me autokracinë e personalizuar të Erdoganit, nuk përshtatej vërtet me botëkuptimin e Bidenit. Erdogan është gjithashtu një çun i ashpër që mendon se i kupton çunat tjerë të ashpër. Ai mund të bëjë biznes me ta. Erdogan-i dhe Putin-i, për shembull, kanë marrëdhënie të vështira, por ata kanë gjetur një mënyrë për të punuar së bashku. Tani Erdogani ndoshta mendon se kjo do të jetë e mundur edhe me Trump-in.
Sondazhi juaj tregon se Evropa perceptohet si shumë më me ndikim nga jashtë sesa nga vetë evropianët.
Shumë njerëz besojnë se po i afrohemi fundit të epokës amerikane dhe se së shpejti do të mbizotërojë një rend botëror multipolar. Indianët, turqit apo arabët sauditë, të gjithë duan të jenë fuqi në këtë botë të re. Bashkimi Evropian është një bllok i madh. Është ekonomikisht i fortë, ka shumë burime dhe është i përkushtuar ndaj Ukrainës. Njerëzit arrijnë në përfundimin se Evropa mund të jetë një aktor i rëndësishëm në botën e re multipolare. Brenda BE-së, njerëzit janë më skeptikë për këtë. Ata janë thjesht më të vetëdijshëm për ndarjet dhe përçarjen brenda Evropës sesa njerëzit në Azi apo Amerikë.
Çfarë do të thotë kjo për Evropën?
Ajo tregon se evropianët potencialisht mund të luajnë një rol më të madh në skenën botërore. Por për ta bërë këtë, ata duhet së pari të kuptojnë se bota po bëhet më transaksionale. Kur Trumpi u zgjodh për herë të parë në vitin 2016, shumë media thanë se Angela Merkel ishte tani liderja e botës së lirë dhe ndërgjegjja morale e Perëndimit. Nëse ky është roli që evropianët duan të luajnë përsëri, ata shpejt do ta gjejnë veten të vetmuar. Bota është ngopur me ndërgjegjen morale të Perëndimit.
Çfarë duhet të bëjë Europa në vend të kësaj?
Kur Europa luan një rol transaksional, domethënë, i sheh marrëdhëniet ndërkombëtare si shkëmbime, aktorët e tjerë e perceptojnë Evropën si një fuqi përkatëse, si një partner të mundshëm ose si një aleat. Por për të luajtur këtë rol, evropianët duhet të bien dakord se cilat janë saktësisht interesat e tyre. Por, ky është një problem real, duke pasur parasysh fragmentimin politik të Evropës. Evropa përballet me dy sfida. Së pari, a mund të gjejë një rol të ri pas rolit të saj moralizues? Së dyti, a mund të gjejë gjuhë të përbashkët për pozicionet themelore?
Dhe, a mund ta bëjë Evropa këtë?
Evropa tashmë po sillet mjaft transaksionale. Një shembull i kësaj është marrëveshja për refugjatët me Turqinë në vitin 2016. Evropianët gjithashtu veprojnë së bashku kur situata është mjaft serioze. Pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës, ata shpejt ranë dakord për sanksione që ishin më të gjera nga sa prisnin shumica, dhe që atëherë ata kanë mbështetur Ukrainën me armë.
Por Evropa reagon vetëm në kriza, ajo nuk mendon apo vepron në planin afatgjatë. A është Evropa e aftë të ndjekë një politikë realiste largpamëse?
Kjo është padyshim më e vështirë për një entitet siç është Bashkimi Evropian sesa për një shtet unitar. Një Trump ose një Putin mund të marrin vendime shpejt, Bashkimi Evropian ka nevojë për një konsensus. Kjo kërkon kohë, por historia e evropianëve në vitet e fundit nuk është aq e keqe. Nëse shikoni se si Evropa i është përgjigjur krizës së euros dhe refugjatëve, pandemisë së koronës dhe pushtimit rus të Ukrainës, ajo ka bërë punë më të mirë në secilën prej këtyre krizave. Dhe kjo pavarësisht se partitë nacionaliste dhe populiste kanë fituar ndikim.
Si duhet të sillen me Trump-in politikanët kryesorë evropianë si Macron-i, Meloni apo von der Leyen?
Kolegu im Ivan Krastev ka një rekomandim të qartë: Mos u bëni si viktimë, përndryshe do të bëheni! Unë mendoj se ata duhet të gjejnë një rrugë të mesme. Ata që janë të nënshtruar, e ftojnë Trumpin të kërkojë gjithnjë e më shumë. Kushdo që vepron si një njeri i fortë, por nuk mund të shpëtojë, gjithashtu do të humbasë. Qasja më e mirë është ndoshta një rrugë e mesme: mos u frikësoni, mos nxitoni për asgjë, por mendoni me kujdes se çfarë burimesh kemi ne evropianët. . .
Cilat?
Së pari bëhet fjalë për gjuhën e pushtetit. Ne kemi nevojë për atë nëse duam që Trump të na marrë seriozisht. BE-ja mund të ndihmojë duke bashkuar fuqinë e vendeve. Sigurisht, së pari disa krerë të qeverive evropiane do të bëjnë një pelegrinazh në Mar-a-Lago ose Shtëpinë e Bardhë për të përfituar një marrëveshje doganore të privilegjuar për vendin e tyre. Vetëm pasi kjo të ketë dështuar, ata do të bien dakord për një rrugë të përbashkët veprimi. Por të mos harrojmë: Evropa është një nga tregjet më të rëndësishme për SHBA-në, këtu ndodhen shumë kompani të mëdha. Ky fakt ka një potencial parandalues dhe mund të parandalojë një luftë tregtare me SHBA-në.
Sondazhi juaj tregon se aleanca midis Kinës dhe Rusisë mbështetet gjerësisht në të dyja shoqëritë. A është më shumë se një miqësi pushtet-politikë mes Xi-së dhe Putin-it?
Të dy vendet kanë një histori të gjatë dhe të ndërlikuar marrëdhëniesh. Ajo u bë më intensive me shqetësimet për zgjerimin e NATO-s drejt lindjes dhe frikën e “revolucioneve me ngjyra”. Kur Perëndimi vendosi sanksione kundër Rusisë pas aneksimit të Krimesë në vitin 2014, Kina ndërhyri. Ajo fitoi akses në gaz natyror dhe naftë dhe shkëmbeu teknologji në këmbim. Marrëdhënia u bë edhe më e ngushtë pas sulmit të madh në Ukrainë. Moska tani është e varur nga Pekini. Qëllimi i Xi-së është të sigurojë që Perëndimi të mos fitojë në Ukrainë. Por ai nuk e mbështet Moskën me çdo kusht. Kinezët duan të vazhdojnë tregtinë me Perëndimin. Gjithmonë ka ndarje midis Kinës dhe Rusisë. Kjo hap mundësi për Perëndimin.
Në vitin 2007 keni shkruar një libër me titull “Pse e ardhmja i përket Evropës”. Cili do të ishte titulli i librit tuaj për Evropën sot?
Duhet pranuar që titulli nuk është vjetuar edhe aq. Ishte një deklaratë dashurie për projektin evropian në një kohë tensionesh të mëdha transatlantike për shkak të luftës në Irak. Nëse do të shkruaja një libër të tillë sot, do të quhej “Pse na duhet Evropa”. Nëna ime vjen nga një familje hebrenjsh gjermanë, shumë nga të afërmit e saj u vranë në kampe. Ajo lindi në mërgim, në Francë dhe u kthye në Gjermani në vitin 1950. Gjyshi im, britanik nga babai, ka luftuar në Luftën e Parë Botërore. Një pjesë e librit feston atë që Evropa ka arritur që atëherë. Gjithashtu me zgjerimin e Unionit në 27 anëtarë. Por unë gjithashtu tregoj se BE-ja nuk do të bëhet kurrë shtet. Është një rrjet rajonal që u ofron anëtarëve të tij nivele të reja sigurie dhe prosperiteti. Unë i qëndroj kësaj pike. Dhe ne do të shohim aleanca të reja rajonale anembanë botës në të ardhmen. Sepse kjo është edhe ajo çfarë sugjeron sondazhi ynë: Shekulli 21 nuk do të jetë as amerikan dhe as kinez.
Nga gjermanishtja: ISSHGJ
Burimi: NZZ: https://www.nzz.ch/pro/geopolitik-unter-trump-warum-sich-europa-so-fuerchtet-ld.1867077
