NATO nuk do të marrë parasysh propozimin e Donald Trump-it për një rritje të madhe të shpenzimeve të mbrojtjes, por ka të ngjarë të pranojë të tejkalojë objektivin e saj aktual. Presidenti i zgjedhur amerikan njoftoi të martën se anëtarët e aleancës ushtarake duhet të shpenzojnë 5% të prodhimit të brendshëm bruto (PBB) për mbrojtjen, një rritje e madhe nga objektivi aktual prej 2%. Aktualisht, asnjë shtet anëtar, madje as SHBA-ja, nuk arrin 5% të shpenzimeve ushtarake.
Megjithatë, një objektiv i ri ka të ngjarë të arrihet në një samit të NATO-s në Hagë që pritet të mbahet në qershor, i nxitur nga frika se Rusia mund të sulmojë një vend të NATO-s pas Ukrainës dhe për shkak të deklaratave të Trump, thanë zyrtarët për Reuters. Ata mendojnë se nuk do të jetë 5% në fund të fundit. Pyetjet kryesore të hapura janë se cili do të jetë ai objektiv i ri dhe nëse do të mjaftojë për të kënaqur Trump-in. Disa presin që 32 anëtarët e NATO-s do të bien dakord, pas shumë grindjesh, për një objektiv prej rreth 3% të PBB-së.
Trump mund të pajtohet me 3%
Por edhe kjo do të ishte e vështirë për shumë njerëz, të cilët mezi po e përmbushin ose nuk e përmbushin objektivin prej 2% tani – një dekadë pas vendosjes së këtij objektivi. “Duket se do të ketë një ndryshim”, tha ministri italian i Mbrojtjes Guido Crosetto për Reuters. “Unë nuk mendoj se do të jetë 5%, gjë që do të ishte e pamundur për pothuajse çdo komb në botë për momentin, por… nuk do të jetë as dy (përqind), të cilën ne tashmë po përpiqemi ta arrijmë. do të jenë më shumë se dy”. Italia, me shpenzime të mbrojtjes prej rreth 1.5 për qind të PBB-së, është ndër tetë anëtarët e NATO-s që nuk po përmbushin as objektivin aktual.
Polonia, e cila kufizohet me Ukrainën, është anëtari i NATO-s që shpenzon pjesën më të lartë të PBB-së në mbrojtje – 4.12 për qind vitin e kaluar, sipas vlerësimeve të aleancës. Më pas vjen Estonia me 3.43% dhe Shtetet e Bashkuara me 3.38%. NATO ka vlerësuar shpenzimet e kombinuara të mbrojtjes të anëtarëve të saj në 1.474 trilion dollarë në 2024 – rreth 968 miliardë dollarë nga Shtetet e Bashkuara dhe 507 miliardë dollarë nga vendet evropiane dhe Kanadaja. Mesatarja e përgjithshme është rreth 2.71% e PBB-së së NATO-s. Disa zyrtarë dhe analistë e shohin propozimin prej 5% të Trump si një ofertë fillestare qëllimisht të lartë për të filluar negociata me muaj dhe presin që ai të pajtohet me diçka më afër 3%, si në fillim të negociatave. Gjatë fushatës zgjedhore të vitit të kaluar, Trump propozoi një objektiv prej 3%, duke shtuar se kjo do të nënkuptonte një rritje të buxhetit të mbrojtjes prej rreth 30% për shumicën e vendeve të NATO-s.
Rritje pas sulmit rus
Të tronditur nga lufta e Rusisë në Ukrainë, shumë vende evropiane kanë rritur shpenzimet e mbrojtjes vitet e fundit. Por me financat publike në rënie dhe shpenzimet e mbrojtjes që janë politikisht të papëlqyeshme në disa vende, nuk do të ishte e lehtë për qeveritë të gjenin miliarda shtesë që do të nënkuptonte edhe shpenzimi i 3% të PBB-së për mbrojtjen. Megjithëse Trump-i i krahasoi kostot e mbrojtjes së NATO-s me tarifat e anëtarësimit në aleancë, ato ende pasqyrojnë buxhetet e vendosura nga qeveritë kombëtare.
Fenella McGerty, një eksperte e ekonomisë së mbrojtjes në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike, tha se rritjet e fundit ishin “të jashtëzakonshme”, por se do të duheshin vite që vendet të fillojnë të arrijnë objektivat e reja. “Edhe nëse Evropa do të vazhdonte me këtë normë mjaft të jashtëzakonshme rritjeje – mbi 10% në terma realë deri në vitin 2024 – do të duheshin edhe 10 vite të tjera për të arritur madje 3% të PBB-së”, tha ajo. Megjithatë, shumë qeveri evropiane thonë se kontinenti duhet të bëjë më shumë për të mbrojtur veten në mënyrë të pavarur dhe të mbështetet më pak në Shtetet e Bashkuara. [GN/ISHGJ]
