Moska kurrë nuk ka hequr dorë nga pretendimi i saj për ish-Bashkimin Sovjetik si zonë ndikimi. Megjithatë, kërkesat për këtë janë shumë të ndryshme. Lufta e Ukrainës madje ndihmoi në rritjen e ndikimit të saj.
Markus Ackeret [NZZ]
“Gjeorgjia shpëtohet!” Mika Badaljan, një bloger dhe aktivist politik armen pro-rus, e shkroi këtë në kanalin e tij Telegram të enjten në mëngjes. Bastisjet dhe arrestimet nga policia gjeorgjiane një ditë më parë kishin ftohur zellin e “rebelëve pro Europës”, kështu që protesta tani me siguri do të shuhet.
Badaljan ka themeluar një organizatë të quajtur Eurasia me të cilën ai dëshiron të promovojë rreshtimin me Rusinë dhe mbrojtjen e ndikimit perëndimor në hapësirën post-sovjetike. Aktivistët si ai bëjnë atë për të cilën udhëheqja ruse dhe propaganda e saj akuzojnë vazhdimisht Perëndimin: Ata përpiqen të ndikojnë tek shoqëritë civile dhe qytetarët në shtetet pasardhëse të Bashkimit Sovjetik, duke përhapur narrativa ruse dhe duke ndikuar në vendimet politike në favor të Moskës.
Revolucioni Portokalli si një sinjal
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Rusia nuk hoqi dorë kurrë nga pretendimi i saj se ishte fuqia e madhe e rëndësishme në hapësirën post-sovjetike. Që në fillim, ish-republikat sovjetike u shpallën “Nahe Auslland – Botë e jashtme e afërt”, shpesh me mendimin e pashprehur se ato nuk ishin gjithsesi shtete të pavarura. Por këto u zhvilluan shumë ndryshe, dhe Rusia ka pasur gjithmonë vështirësi me “fuqinë e butë”. Shkalla e distancës nga Rusia varet nga faktorë historiko-kulturorë, varësitë ekonomike dhe vendimet politike.
Njëzet vjet më parë, Revolucioni Portokalli në Ukrainë, nëntë vjet përpara Euromaidanit, u bë një mashtrim për Vladimir Putinin. Për momentin duket sikur shenjat janë të mira për Putinin. Dhe kjo përkundër faktit se në vitin 2022 fillimisht u krijua përshtypja se Rusia ishte përfshirë aq shumë në luftën brutale kundër Ukrainës, saqë kontrolli i saj mbi ndikimin në pjesë tjera të ish-perandorisë sovjetike ishte dobësuar.
Tani lufta në Ukrainë po I shkon pjesërisht për shtati Kremlinit. Strategjia e re e politikës së jashtme përfshin gjithashtu zhvendosjen e burimeve të misioneve diplomatike nga Perëndimi në shtetet post-sovjetike, ndër të tjera. Megjithatë, instrumentet e ndikimit dhe kapjes varen nga kushtet shumë të ndryshme.
Dallimet midis Gjeorgjisë dhe Moldavisë
Vetëm në Gjeorgji dhe Moldavi, të cilat kohët e fundit kanë marrë vëmendjen më të madhe në këtë drejtim, pozicioni fillestar nuk është i njëjtë. Qeveria gjeorgjiane, e kontrolluar në sfond nga Bidzina Ivanishvili në hije, e cila është bërë miliardere në Rusi, po përmbush interesat e Rusisë me politikat e saj gjithnjë e më autoritare, antiperëndimore. Megjithatë, partia Ëndrra Gjeorgjiane e Ivanishvilit nuk është një parti haptazi pro-ruse: shumica e gjeorgjianëve janë kundër normalizimit të marrëdhënieve me Rusinë.
Madje, frika nga Rusia e ndihmoi Ëndrrën Gjeorgjiane në zgjedhje duke ngritur kërcënimin e luftës nëse opozita provokonte Moskën. Mundësitë ekonomike të krijuara nga sanksionet perëndimore ishin gjithashtu në favor të Rusisë në sytë e votuesve. Moska nuk duhej të ndihmonte partinë të vinte në pushtet. Bëhet fjalë më shumë për të mbështetur këtë kurs, i cili është i dobishëm për Kremlinin, në rastin më të mirë përmes kontakteve joformale. Ka të ngjarë të ketë lidhje me Moskën në nivelin e autoriteteve të sigurisë, të cilat tani po tregojnë një veprim të paskrupullt e të lloit të vetë.
Votuesit moldavë, nga ana tjetër, janë përgjithësisht shumë më të prirur për t’u kthyer nga Rusia. Sipërmarrësi moldav Ilan Sor, të cilin Rusia e mbështet pa frenim, madje jeton në Moskë. Efekti i propagandës ruse është më i drejtpërdrejtë. Nëse do të ishte bazuar vetëm në votat e vendasve moldavë, do të ishte zgjedhur një president miqësor ndaj Rusisë.
Varësitë ekonomike
Një nga instrumentet më të rëndësishme të ndikimit të Rusisë janë kanalet e saj televizive, platformat e internetit dhe kanalet e rrjeteve sociale. Sa më e rusifikuar të jetë shoqëria, aq më lehtë kjo përmbajtje depërton në vende dhe aq më shumë terren ka për narrativat ruse – për vetë Rusinë, për luftën e Ukrainës, për Perëndimin dhe qeverinë përkatëse.
Një ndryshim po ndodh aktualisht në Armeni, e cila për arsye historike dhe ekonomike ka qenë prej kohësh një nga vendet më miqësore me Rusinë. Për shkak se Rusia zhgënjeu shumë armenë si një garantues i sigurisë gjatë dy luftërave të Karabakut, madje edhe shumë armenë që fillimisht ishin socializuar në Rusi e kanë të vështirë të jetojnë këtë lidhje. Por nuk mund t’i largohesh as kaq lehtë – lidhjet ekonomike janë shumë të forta.
Gjeorgjia, Moldavia dhe Armenia janë aktualisht demokraci elektorale. Ekziston një shkallë e caktuar pluralizmi dhe rezultati i zgjedhjeve nuk është i paracaktuar. Kushtet e ndryshme mbizotërojnë në shumicën e shteteve të Azisë Qendrore dhe në Azerbajxhan, me përjashtim të mundshëm të Kirgistanit. Megjithatë, që nga grushti i shtetit të vitit 2020, kjo është larguar gjithnjë e më shumë nga kushtet relativisht të lira dhe pluraliste që e kishin bërë prej kohësh një rast të jashtëzakonshëm në rajon. Simptomat e kësaj janë kontrolli i rreptë i organizatave të shoqërisë civile dhe persekutimi i mediave të pavarura.
Anëtarësimi i Kirgistanit në Bashkimin Ekonomik Euroaziatik i jep vendit automatikisht afërsi me Rusinë, por anasjelltas i bën punëtorët migrantë Kirgistan më pak një levë. Shumë më i prekshëm është Taxhikistani, republika më e varfër në rajon, e cila gjithashtu strehon një bazë ushtarake ruse dhe dërgon qindra mijëra punëtorë migrantë në Rusi. Uzbekistani, nga ana tjetër, mbajti një distancë miqësore nga Moska në aspektin e politikës ekonomike dhe të sigurisë që herët. Ajo po i shpëton me sukses presionit për t’u bashkuar me bashkimin ekonomik. Por asnjë nga shtetet nuk lëkundet nga parimi se marrëdhëniet e mira me Rusinë janë thelbësore për prosperitetin.
Çështje e brezave
Kazakistani dhe Kirgistani, si shtete të favorizuara për anashkalimin e sanksioneve ekonomike perëndimore, janë më të ndërthurur me Rusinë se kurrë, megjithëse nuk kanë treguar entuziazëm për fushatën e Putinit kundër Ukrainës që në fillim. Të dy janë gjithashtu të përfshirë në aleancën ushtarake të Rusisë ODKB. Rusishtja ka ende një kuptim të madh për ta. Veriu i Kazakistanit është nën ndikimin rus. Disa kazakë i shohin ata me origjinë ruse si “kolona e pestë”. Politikanët nacionalistë rusë e përdorin vazhdimisht këtë për të kërcënuar Kazakistanin me “kushtet ukrainase”.
Në Kirgistan, Rusia mbështet shkollat ruse; tekstet shkollore vijnë gjithashtu shpesh nga Rusia dhe përcjellin perspektivën ruse. Në të njëjtën kohë, konfliktet lindin rregullisht për gjuhën – kur rusët kanë ndjenjën se rusishtja po shtypet.
Ndërsa televizioni rus gjithashtu formëson narrativat politike midis brezave të vjetër dhe nostalgjia sovjetike i kalon faqet e errëta të historisë së tyre, brezat e rinj po bëhen më të sigurt në vetvete. Ata vënë në dyshim marrëdhëniet e tyre me Rusinë dhe të kaluarën e tyre dhe kështu bëhen më pak të ndjeshëm ndaj ndikimit rus. Kjo është veçanërisht e dukshme në Kazakistan. Nga frika se mos bën rrëmujë me fqinjin e tij të madh, regjimi po përpiqet të kontrollojë debatet për natyrën koloniale të sundimit rus dhe sovjetik, për shtypjen dhe urinë. Kjo mund të jetë në frymën e regjimit rus. Por mund të ketë edhe efektin e kundërt në një afat më të gjatë – veçanërisht largimi nga Rusia.
[Përktheu: ISHGJ]
