Close Menu
Analiza

Pse maqedonasit kanë të drejtë kundruall Bullgarisë?

Analiza

[Marrëdhëniet maqedono-bullgare në 2024]

Nga IFIMES

Qëllimi është përmirësimi i marrëdhënieve maqedono-bullgare, duke respektuar ekzistimin e dy shteteve të pavarura dhe të barabarta. Është e nevojshme të arrihet një marrëveshje historike mbi bazën e fuqisë së argumenteve, jo të argumenteve të pushtetit dhe pozitës së privilegjuar të një shteti individual. Kjo është veçanërisht e rëndësishme, sepse këto janë dy shtete fqinje, të cilat janë aleate në NATO, dhe pritet që së shpejti me anëtarësimin e Maqedonisë të jenë partnerë në BE.

Fakte historike faktike

Për të nxjerrë konkluzione është e nevojshme të ballafaqohemi me faktet reale historike të marrëdhënieve maqedono-bullgare, të cilat janë si më poshtë:

1. Se Jugosllavia punoi për të përkeqësuar marrëdhëniet maqedono-bullgare – dhe kishte arsye të vlefshme për këtë

Për serbët, bullgarët do të mbeten përgjithmonë ” një thikë pas shpine “, sepse ata sulmuan brutalisht shtetin serb nga prapa në momentet kyçe të Luftës së Parë Botërore dhe kështu shkaktuan golgotën e famshme shqiptare apo të Korfuzit të popullit serb, të cilët u pushtuan nga ushtria austro-hungareze dhe iu desh të iknin edhe në ishullin Jon të Korfuzit. Si rezultat, çdo i katërti person në Serbi humbi jetën në Luftën e Parë Botërore, çka rezultoi me 26 për qind të popullsisë të humbur, Serbia ishte viktima më e madhe në Luftën e Parë Botërore. Përkundër kësaj, politika bullgare kështu, të paktën indirekt, ia doli me mjeshtëri synimin për ta çuar konfliktin ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve në intensitetin maksimal të urrejtjes, pasojat e së cilës ndjehen edhe sot. Ky fakt shpesh heshtet dhe harrohet.

Për shkak të gjithë kësaj dhe për shkak të rrezikut real të ndikimit të tepruar bullgar në Maqedoninë e Vardarit, në vitin 1919 filloi një fushatë e fortë dhe masive antibullgare. Kështu, Jugosllavia e parë punoi aktivisht në ndarjen artificiale midis dy popujve më të ngjashëm në Ballkan – maqedonasit dhe bullgarit. Administrata serbe në Maqedoninë e Vardarit fjalë për fjalë nuk bëri asgjë midis viteve 1919 dhe 1941, përveçse ndoqi spiunët bullgarë dhe kryente propagandë masive antibullgare në çdo hap të mundshëm.

Kjo praktikë vazhdoi edhe pas vitit 1948, kur si pasojë e ngjarjeve me Informbyron, edhe Jugosllavia e re komuniste pranoi taktikën e vjetër serbe të anatemimit të Bullgarisë në çdo mënyrë. Ky front i gjerë antibullgar përfshin inteligjencën, shërbimet, ushtrinë, arsimin, madje edhe veprimtarët kulturorë, që pas një periudhe 45 vjeçare të arrihet një efekt kaq i suksesshëm sa Sofia, nga qendra e dikurshme e mbarë Maqedonisë së mendimit të lirë, do të bëhet pika më e urryer për shtetin maqedonas, madje edhe për një pjesë të madhe të popullit maqedonas.

Por është e nevojshme të kihet parasysh se pas shpërbërjes së Jugosllavisë me Informbyro, regjimi bullgar mbeti jashtëzakonisht pro-sovjetik ( d.m.th. pro-rus ) dhe si i tillë ishte i drejtuar strategjikisht dhe doktrinalisht kundër Jugosllavisë. Këtë e solli në maksimum Todor Zhivkov me veprimtarinë e tij politike.

2. Ushtria bullgare pushtoi, qeveriste dhe për disa edhe çliroi njëkohësisht

Bullgarët u larguan nga Maqedonia si xhelatët përgjegjës për masakrat në Vatasha, Poreç, Prilep e shumë vende të tjera, ose me gjithsej dhjetëra mijëra nëna të mbështjella me të zeza dhe familje, djemtë e të cilëve u vranë, u burgosën dhe u keqtrajtuan. Por kjo ishte në vitin 1944, dhe vetëm tre vjet më parë në vitin 1941, e njëjta ushtri bullgare në Maqedoninë e Vardarit u prit me lule.

Pra, në vitin 1941 ushtria bullgare nuk hyri në Maqedoninë e lirë dhe të pavarur, por në Banovinën e Vardarit të Mbretërisë së Jugosllavisë, e cila sipas shumë njerëzve ishte e pushtuar nga Serbia. Prandaj nuk është për t’u habitur që disa historianë e interpretojnë këtë si një zëvendësim të thjeshtë faktik për administratorët e rinj të territorit. Nuk është çudi që shumë maqedonas të shtypur nën sundimin serb i shihnin bullgarët si çlirimtarë. Ushtria bullgare pushtoi, qeveriste dhe për disa edhe çliroi njëkohësisht

Nga këtu, pra, nuk është për t’u habitur që populli maqedonas, me një vonesë të madhe pas gjithë popujve tjerë jugosllavë, u kryengrit kundër pushtuesit fashist. Kjo teorikisht ka ndodhur më 11 tetor 1941 (gjashtë muaj pas gjithë të tjerave), por në fakt ndodhi vetëm pas ardhjes së Svetozar Vukmanović Tempo në 1943.

3. Gjuha letrare maqedonase është tjetërsuar me vetëdije ose nënvetëdije nga bullgarishtja

Ashtu si gjuhët letrare serbe dhe malazeze janë të ngjashme sot – po ashtu, në fillim të shekullit të 20-të, gjuha maqedonase dhe ajo bullgare ishin të ngjashme në të dy anët e kufirit. Sigurisht që kishte një ndryshim, por ishte më i vogël në krahasim me këtë ndryshim të madh që ekziston sot.

Për këtë fajtorët janë në radhë të parë bullgarët, të cilët ndoshta nga inati për të gjitha dështimet dhe viktimat që përjetuan në Maqedoni, bëjnë dy-tre kodifikime të reja të gjuhës në të cilën ata favorizojnë dialektin bullgar lindor dhe fjalë për fjalë ua ndryshojnë gjuhën amtare të gjithë bullgarëve perëndimorë, që fillimisht është shumë e ngjashme me maqedonishten. Kjo e solli gjuhën zyrtare bullgare në afërsi gjuhësore me rusishten, veçanërisht në aspektin e artikulimit dhe melodisë.

Një praktikë e ngjashme zbatohet në shtetin e lirë maqedonas, ku rastësisht ose jo, si kodifikim i parë i gjuhës së re letrare merret përvoja e çirilikës serbe të Vuk-ut, e cila në atë moment është shumë larg dialektit origjinal maqedonas. Në këtë mënyrë hidhen shkronjat, të cilat objektivisht janë të nevojshme për shkrimin e saktë në gjuhën e folur vetëm sepse ishin në alfabetin bullgar dhe jo në atë serb.

Edhe pse nuk është konfirmuar kurrë, shumë veta e lidhin Venko Markovskin, autoritetin më të madh gjuhësor në Maqedoni në atë kohë, me studentin e paplotë Blazho Koneski . Pa hyrë në teori konspirative, fakti është se 79 vjet më vonë, shumë maqedonas vështirë se kuptojnë gjuhën e sotme bullgare dhe situata është e ngjashme në anën tjetër të kufirit.

4. Më shumë maqedonas jetojnë në Bullgari sesa në Republikën e Maqedonisë së Veriut

Edhe pse Australia konsiderohet si atdheu i dytë maqedonas ku jeton diaspora më e madhe maqedonase, faktet tregojnë se asnjë vend në botë nuk mund të krahasohet me Bullgarinë në këtë drejtim.

Dihet përgjithësisht se pas fushatës brutale të Bakhtijar Pashës dhe përfundimit të përgjakshëm të Kryengritjes së Ilindenit, më shumë se 300.000 njerëz u detyruan të shpërngulen nga Maqedonia. Gjithashtu u konfirmua se shumica e tyre përfunduan në Bullgari.

Ne kemi një përsëritje të ngjashme (ndoshta jo aq masive) të historisë në vitin 1913, kur ata që luftuan në anën e bullgarëve kundër serbëve dhe grekëve u larguan nga Maqedonia në Bullgari, dhe kështu ndodhi me shumë maqedonas. Ka pasur masakër masive pas Luftës së Parë Botërore në vitin 1918 dhe migrime më të vogla pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore.

Numri i përgjithshëm i pasardhësve të këtyre maqedonasve “ gjak të pastër ” sot në Bullgari është më shumë se dy milionë, dhe sipas gjasave rreth tre milionë qytetarë. Dhe gjëja më interesante është se shteti bullgar e pranon këtë dhe është edhe krenar për këtë fakt. Emri i tyre zyrtar është bullgarë me origjinë maqedonase. Dhe në të vërtetë 90% e tyre pajtohen me pikëpamjet e Vanch Mihajlov ose, në terma moderne, Krasimir Karakachanov , se Maqedonia nuk është emër kombëtar, por një nga rajonet e shumta gjeografike (Trakia, Dobrudja Jugore, Adriatik…) ku jetojnë bullgarët etnik.

Këtij grupi mund t’i shtohen edhe disa qindra mijëra maqedonas në Bullgari, të cilët sinqerisht besojnë se janë një komb i veçantë. Të dy së ​​bashku formojnë një grup maqedonasish shumë më të madh se 1.3 ose 1.5 milionë maqedonas etnikë që jetojnë në territorin e sotëm të Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, Bullgaria ende nuk dëshiron të zbatojë tashmë 14 aktgjykime të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, të cilat konfirmojnë ekzistencën e maqedonasve në Bullgari.

5. Njësitë bullgare morën pjesë në çlirimin e Maqedonisë në vitin 1944

Së fundi, fakti më i vështirë që duhet pranuar, sado i çuditshëm, ofendues dhe i papranueshëm të tingëllojë për disa. Në fund të Luftës së Dytë Botërore, kur çetat partizane të Maqedonisë nuk kishin fuqi të mjaftueshme për të çliruar vendin dhe për t’u marrë me forcat më të mëdha gjermane, të cilat po tërhiqeshin nga Greqia përmes luginës së Vardarës (i gjithë grupi i ushtrisë së Wehrmacht-it, Zona Juglindore E), ata u thirrën për të ndihmuar njësitë e sapoformuara të Frontit Patriotik nga Sofja. Është interesante se disa nga këto njësi nuk arritën të tërhiqen drejt Bullgarisë për t’u kthyer në Maqedoni të maskuar, por vetëm hoqën simbolet fashiste nga uniformat e tyre dhe kështu iu bashkuan luftës me forcat e mbetura gjermane. Thjesht, pas ndryshimit të qeverisë në Sofje, gjërat ndryshuan papritur në front, ku gjermanët dhe bullgarët u kthyen nga aleatë në palë ndërluftuese dhe armiq.

Madje ka raportime se njësia bullgare marshoi përgjatë rrugës Marshal Tito (sot Rruga Makedonija) si çlirimtarë të Shkupit. Në veçanti, ekziston një version ku partizanët e tjerë maqedonas i penguan me forcë të shkojnë në paradë. Por fakti është se në një mënyrë apo tjetër ata ishin të ftuar dhe të pranishëm në paradë.

Këto fakte janë të pranishme edhe në librat dhe enciklopeditë e historisë maqedonase të shkruara gjatë socializmit, por deri më tani ato nuk janë ekspozuar para publikut për arsye ” të kuptueshme “.

Bullgarët për maqedonishten, maqedonasit për kushtetutën bullgare

Është e njohur se Evropa Perëndimore u çlirua në Operacionin Overlord pas zbarkimit të ushtrisë amerikane në Normandi më 6 qershor 1944, por SHBA-të nuk e morën kurrë këtë si argument për përvetësimin e Evropës Perëndimore. Përkundrazi, Plani Marshall mundësoi zhvillimin ekonomik dhe më vonë politik të Evropës Perëndimore dhe krijimin e pararendësit të BE-së së sotme.

Analistët besojnë se pavarësisht të gjitha fakteve të mësipërme, sot jetojmë në kohë dhe rrethana krejtësisht të ndryshme. Është koha e bashkëpunimit të ndërsjellë, solidaritetit dhe varësisë së ndërsjellë nga njëri-tjetri, jetësimit të vlerave universale dhe evropiane. Kjo politikë është e vështirë për t’u njohur në Ballkan dhe madje e përbuzur nga disa forca nacionaliste, radikale dhe retrograde. Këtë më së miri e vërtetojnë reagimet ekstreme të disa politikanëve dhe zyrtarëve të lartë të qeverisë dhe opozitës bullgare. Ata udhëheqin politikën e shekullit të 19-të, e cila nuk ka pika kontakti me të tashmen dhe orientim drejt së ardhmes. Por për shkak të emocioneve të forta, një politikë shumë populiste dhe kuazi-politike është e pranueshme në një pjesë të opinionit dhe këtë më së miri e vërtetojnë reagimet e një pjese të madhe të spektrit politik maqedonas. Ata që kanë pikëpamje të tilla nuk e njohin veten në të tashmen, nuk janë të aftë t’i bashkohen tendencave dhe rrymave moderne evropiane, ndaj ndoshta për shkak të disa përfitimeve dhe privilegjeve të tyre nuk duan ta bëjnë këtë.

Është paradoksale që forca të tilla politike janë shumë pranë protagonistëve bullgarë, të cilët duke këmbëngulur në bllokadë e sjellin në një pikëpyetje të madhe procesin e zgjerimit të BE-së, që ka qenë gjithmonë përgjigja e krizave të mëdha brenda BE-së. Dhe ky është një gabim historik, një mashtrim dhe një drejtim i njëanshëm. Historia gjithmonë ndjek rrugën e saj dhe në fund gjithmonë i refuzon devijimet e tilla, dhe tendencat historike nuk mund të kundërshtohen nga forca të tilla, sepse shteti maqedonas përfundimisht do të bëhet anëtar i plotë i BE-së – integrimi i kombeve moderne, demokratike, të lira dhe të begatë. Me hyrjen e shtetit maqedonas në NATO, për herë të parë që nga viti 1948, maqedonasit dhe bullgarët janë në të njëjtën aleancë ushtarake.

Marrëdhëniet maqedono-bullgare duhet të zhvillohen në bazë të reciprocitetit. Futja e bullgarëve në kushtetutën maqedonase dhe maqedonasve në kushtetutën bullgare do të ishte një hap në drejtimin e duhur. BE-ja bën një gabim dhe diskriminon hapur Maqedoninë duke u anuar krah Bullgarisë. Bullgaria duhet të ndalojë qëndrimin e saj poshtërues ndaj Maqedonisë. Historia nuk duhet të robërohet nga nacionalizmi retrospektiv.

Lubjanë/Bruksel/Shkup/Sofje, 21 tetor 2024

Fusnota:
[ 1 ] IFIMES – Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka një status të veçantë konsultativ me Këshillin Ekonomik dhe Social ECOSOC/OKB, Nju Jork, që nga viti 2018 dhe është botues i revistës shkencore ndërkombëtare “European Perspektiva”.

IFIMES – Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit me qendër në Lubjanë, Slloveni, ka një status të veçantë këshillues në Këshillin Ekonomik dhe Social ECOSOC/OKB, Nju Jork, që nga viti 2018 dhe është botues i revistës shkencore ndërkombëtare “Perspektivat evropiane”.

[Pikëpamjet e shprehura në këtë analizë janë të IFIMES-it; ISHGJ nuk d.t.th se pajtohet me to]

Share.

Related Posts

Leave A Reply

Translate