[21 tetor 2024]
Evropa duhet të bëhet më e fortë, në kuadrin e NATO-s dhe BE-së – ushtarakisht, por edhe ekonomikisht. Kjo është mënyra e vetme që ajo mund të kundërshtojë Rusinë agresive të Vladimir Putinit, thotë ministrja e Jashtme e Finlandës.
IP: Në Gjermani tashmë është bërë e qartë për shumicën e njerëzve që nga sulmi i Rusisë në Ukrainë në 2022 se, sa të lajthitur ishin me Vladimir Putinin. Finlanda ishte neutrale për një kohë të gjatë dhe vetëm kohët e fundit u bë anëtare e NATO-s. A shihni ndonjë paralele?
Elina Valtonen: Historia finlandeze është e mbushur me agresionin rus dhe sovjetik kundër nesh. Pas Luftës së Dytë Botërore, ne patëm fatin të ruajmë pavarësinë tonë. Ne duhej të hiqnim dorë nga territori për ta bërë këtë, por ishim në gjendje të vazhdonim të zhvilloheshim si një vend demokrat me një ekonomi tregu. Ishte ndryshe për miqtë tanë baltik, dhe kjo është e rëndësishme kur flasim për të ardhmen e Ukrainës sot. Popujt e shteteve baltike jetuan nën pushtimin sovjetik për 50 vjet, në një “paqe” që i privoi nga liritë e tyre personale dhe i la të varfër, ndërsa dhjetëra, nëse jo qindra, mijëra u dëbuan.
Sipas mirëkuptimit në këtë vend, Finlanda nuk ishte neutrale për 30 vjet, që kur ne u anëtarësuam në Bashkimin Evropian. Me Traktatin e Lisbonës dhe klauzolat e tij të ndihmës dhe solidaritetit, ishte e qartë se ne do të ndihmonim një shtet anëtar nëse do të sulmohej. Për Finlandën, anëtarësimi në BE ishte gjithashtu një çështje e politikës së sigurisë që në fillim dhe jo vetëm një çështje ekonomike.
Në një aleancë të vërtetë nuk mund të ketë ‘rajone të dobëta’ ose ‘të forta’, ne jemi të fortë si komunitet.”
Dhe po, disa në Finlandë gjithashtu besonin në sintagmën „Wandel durch Handel“ [“ndryshimin përmes veprimit/tregtisë”. Janë bërë përpjekje për të ndërtuar lidhje ekonomike dhe mbështetje për shoqërinë civile ruse me shpresën se Rusia do të bëhet gjithashtu një demokraci e vërtetë. Megjithatë – dhe këtu ndryshon Finlanda nga Gjermania apo Suedia – ne kemi investuar në mbrojtjen tonë gjatë gjithë kohës, sepse e dinim se mund të vinte dita kur do të bëhej e qartë se Rusia është ndryshe dhe nuk po zhvillohet në të njëjtën mënyrë që shpresohej. Pastaj erdhi kjo ditë.
IP: Finlanda ka një ushtri të fortë, gatishmëria për mbrojtje është e lartë dhe shoqëria konsiderohet shumë elastike. Nëse do t’ju duhej të vizatoni një “hartë evropiane të elasticitetit”, cilat rajone do të shënonit si veçanërisht elastike?
Nje pyetje shume e mire. Në një aleancë të vërtetë, në kuadrin e NATO-s dhe BE-së, sigurisht që nuk mund të ketë rajone “të dobëta” apo “rajone të forta”, sepse të gjithë jemi të fortë si komunitet ose jo. Ne shpresojmë shumë që të gjithë aleatët e NATO-s të arrijnë të paktën shpenzimet e premtuara të mbrojtjes prej 2 përqind të PBB-së; kjo pavarësisht se kush do të bëhet presidenti i ardhshëm i Shteteve të Bashkuara. Dhe ne shpresojmë që Komisioni i ri në BE do të vendosë gjithashtu theks të veçantë në forcimin e mbrojtjes sonë kundër sulmeve hibride nga Rusia. Këto janë më pak përgjegjësi e NATO-s dhe janë rritur ndjeshëm në muajt e fundit: dezinformimi, sabotazhi, sulmet kibernetike – jo aq kundër Finlandës, por kundër vendeve të tjera. Ne duhet të kuptojmë vërtet se jemi të gjithë në të njëjtën barkë. Dhe ne duhet ta zgjerojmë këtë qëndrueshmëri, jo vetëm në drejtimin tradicional ushtarak.
IP: Kohët e fundit është folur shpesh për zhvendosjen e peshës strategjike brenda Evropës drejt lindjes dhe veriut. Zërat e spikatur të politikës së jashtme vijnë nga Polonia, shtetet baltike, Suedia dhe vendi juaj. A e shihni edhe ju këtë ndryshim? Dhe çfarë do të thotë kjo për Evropën në terma afatgjatë?
Unë nuk shoh ndonjë ndryshim në kuptimin që kjo do të ndryshonte ekuilibrin në Bashkimin Evropian. Sigurisht, së pari, është shumë e rëndësishme që kur bëhet fjalë për çështjet e politikës së sigurisë dhe mbrojtjes, të miren në konsideratë vendet që janë investuar prej kohësh, jo vetëm në sigurinë dhe mbrojtjen e tyre, por edhe në atë të të gjithë BE-së. Së dyti, të pranojmë me të vërtetë se Rusia do të jetë një kërcënim ekzistencial dhe fatkeqësisht – siç duket tani – një kërcënim afatgjatë për të gjithë ne. Dhe se prej saj nxirren përfundimet e nevojshme.
Prandaj është shumë e rëndësishme që ne të bëhemi më të fortë si BE dhe si NATO. Katër vjet më parë, në mes të krizës së Covid-19, Bashkimi Evropian ngriti një paketë financiare shpëtimi që ishte më e madhe se çdo gjë që ishte parë më parë. Dhe të gjithë anëtarët e BE-së kontribuan sipas fuqisë së tyre ekonomike. Sigurisht që ne të gjithë u prekëm, por veçanërisht vendet anëtare jugore u goditën dhe ata morën ndihmë të veçantë.
Tani duhet të solidarizohemi në drejtimin tjetër. Nuk është rasti që vetëm shtetet individuale, për shembull në krahun lindor, preken nga agresioni i Rusisë. Fushatat ruse të dezinformimit, për shembull, janë të drejtuara kryesisht kundër Gjermanisë. Ne duhet të pranojmë se ne mund të bëhemi të fortë kundër këtij kërcënimi vetëm së bashku. Për këtë duhen gjetur fonde në buxhetin e BE-së.
Për t’i kujtuar vetes përmasat: Paketa e shpëtimit Covid kishte një vëllim prej 750 miliardë eurosh, ndihma jonë për Ukrainën është shumë më e vogël. Dhe nëse shikoni se sa shtete anëtare individuale kanë “paguar”, d.m.th. kanë investuar në mbrojtje ushtarake ose parandalim, atëherë dallimet janë ende shumë, shumë të mëdha.
IP: Si i shikoni zgjedhjet presidenciale në SHBA? A mjafton që Evropa të mbajë gishtat e kryqëzuar për Kamala Harris?
Unë jam një adhuruese e madhe e demokracisë dhe vlerësoj rezultatin e çdo zgjedhjeje të lirë, demokratike. Unë supozoj se zgjedhjet në SHBA do të zhvillohen në mënyrë të drejtë dhe transparente dhe atëherë mund të respektohet vetëm rezultati. Kështu që unë nuk po anoj për askënd.
Ndoshta një presidencë e rinovuar e Donald Trump-it do të na paraqiste ne evropianëve sfida më të mëdha sesa do të ndodhte nëse Kamala Harris do të fitonte. Por Trump-i tashmë ka kërkuar qartë shpenzime të mbrojtjes prej të paktën 2 për qind të PBB-së nga partnerët e NATO-s, për shembull, dhe kjo vetëm mund të mbështetet. Nëse jeni dakord për këtë, siç bëri NATO në vitin 2014, atëherë duhet të jepni, gjë që është gjithashtu e rëndësishme për besueshmërinë politike të aleancës.
Në fakt, ne kemi shumë pak ndikim në atë që presidenti i ardhshëm amerikan synon të bëjë. Marrëdhënia vazhdon dhe nuk pres një ndryshim kaq të madh brenda NATO-s. Por është shumë e rëndësishme që të përqendrohemi në atë që mund të bëjmë vetë, dhe ky është forcimi i Evropës. Sepse folëm më herët për qëndrueshmërinë: kjo ka të bëjë edhe me sigurimin e vlerave tona, demokracisë, të drejtave të njeriut dhe shtetit ligjor për të ardhmen. Dhe ne duhet të bëhemi ekonomikisht më të fortë dhe të qëndrojmë konkurrues. Kur bëhet fjalë për zhvillimin e teknologjive të reja, ne si Evropë kemi 10 apo 15 vjet që kemi mbetur shumë prapa. Kjo më shqetëson në dy aspekte: ne mund të mbrojmë vlerat tona vetëm nëse jemi të fortë ekonomikisht. Dhe aftësitë ushtarake janë tashmë të lidhura ngushtë me kompetencën teknologjike.
Ky do të ishte mesazhi im për miqtë tanë në anën tjetër të Atlantikut: Ne duhet të fokusohemi më shumë në tregtinë e lirë dhe të afrohemi me njëri-tjetrin në vend që të mbështetemi te proteksionizmi. Ky është çelësi për të siguruar që aleanca transatlantike të mbetet e fortë ekonomikisht.
IP: Çfarë dëshironi në politikën e sigurisë dhe mbrojtjes së Gjermanisë?
Së pari, do të doja t’ju falënderoja shumë për mënyrën se si Gjermania është angazhuar gjatë dy viteve të fundit jo vetëm për Ukrainën, por edhe për sigurinë tonë të përbashkët. Sigurisht, shpresoj që Gjermania të vazhdojë në këtë rrugë. Pika e kthesës prek jo vetëm Gjermaninë, por të gjithë ne. Për Finlandën kjo do të thotë anëtarësim në NATO; tani duhet të integrohemi plotësisht në struktura. Kohët e reja kërkojnë shumë nga të gjithë ne.
Unë do të doja të shihja Gjermaninë të luante një rol të qartë udhëheqës, veçanërisht në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes në Evropë. Ne mendojmë shumë ngjashëm kur bëhet fjalë për gjërat më të rëndësishme: sundimin e ligjit, demokracinë, të drejtat e njeriut. Është e rëndësishme ta mbrojmë këtë së bashku sa më fort që të jetë e mundur.
Dhe kjo ka të bëjë gjithashtu me Ukrainën – kushdo që flet për “ngrirjen” e konfliktit duhet ta marrë parasysh këtë lidhje. Ne nuk duam asgjë më shumë se paqe në Evropë, dhe unë e them këtë si kryesuese e ardhshme e OSBE-së; Finlanda do të marrë presidencën në vitin 2025. Ne kemi nevojë për një rend paqësor në Evropë dhe paqe në Evropë. Por me çfarë çmimi?
Rusia ka kaluar në një ekonomi lufte dhe po armatoset shumë. Media ruse e kontrolluar nga shteti po ndërton sistematikisht një imazh armiqësor të shteteve evropiane, i cili, sipas analizave tona, synon shumë Gjermaninë dhe madje edhe Francën.
Nëse e detyrojmë Ukrainënqë të ulet në tryezën e bisedimeve nga një pozicion të paktën dobësie relative, do të ketë pasoja. Si mund t’i besojmë Rusisë, e cila ka bërë luftë kundër Ukrainës për dhjetë vjet? Ju me të vërtetë duhet të mendoni se çfarë do të thotë një “paqe” e tillë edhe për ne. Nëse i jep Rusisë diçka që ajo dëshiron sot, ajo do të kthehet nesër duke kërkuar më shumë.
[Burimi: https://internationalepolitik.de/de/russland-wird-morgen-noch-mehr-verlangen]
[Intervistoi ekipi redaktues i IP-së; përktheu nga gjermanishtja: ISHGJ]
