Ursula von der Leyen tregon lidership. Por për të zotëruar sfidat e së ardhmes, nevojitet më shumë.
Nga Andreas ERNST [NZZ]
A do të jetë Bashkimi Evropian një aktor i rëndësishëm apo një sasi e papërfillshme në rendin e ri botëror në zhvillim? Shumë komentues po e bëjnë këtë pyetje pasi Ursula von der Leyen prezantoi Komisionin e ri të BE-së në Bruksel javën e kaluar.
Në një pikë tenori është i qartë. Kushtet kornizë në të cilat Bashkimi u rrit në 12 shtete anëtare pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore dhe në 27 sot pas Luftës së Ftohtë, nuk vlejnë më Pas vitit 1989, ideja ishte e përhapur në Perëndim se një zbatim global i politikës së vet dhe modeli ekonomik nën udhëheqjen e SHBA-së është i dëshirueshëm dhe i mundshëm. Kjo doli të ishte një iluzion.
Sot ne jemi dëshmitarë të shfaqjes së një bote shumëpolare. Procesi duket kaotik, shpesh i dhunshëm dhe shoqërohet me një rritje të konfliktit ushtarak. Izolacioni, nacionalizmi dhe proteksionizmi po shtohen në shumë vende. Kjo është pothuajse saktësisht e kundërta e klimës në të cilën BE-ja lulëzoi dhe u shndërruar në një fuqi të madhe ekonomike – por mbeti politikisht një xhuxh dhe, mbi të gjitha, ushtarakisht.
A mundet BE-ja të ruajë statusin e saj si një fuqi ekonomike dhe gjithashtu të bëhet një lojtar gjeopolitik? Ajo përballet me tre sfida të mëdha.
1. Polarizimi politik
Forcat ekstreme majtas dhe djathtas po shtohen në shumë vende evropiane. Nga kjo preken edhe dy anëtarët më të mëdhenj të BE-së, Gjermania dhe Franca. Në Berlin, koalicioni i semaforëve po mbrohet më kot kundër rritjes së krahut të djathtë AfD dhe BSW-së së majtë në lindje të vendit. Në Francë, qeveria konservatore është e varur nga tolerimi i së djathtë Rassemblement national dhe përballet me kundërshtimin themelor të krahut të majtë të Francës.
Rritja e ekstremistëve është shprehje e një krize besimi. Shumë votues kanë dyshime për modelin socio-ekonomik, politik dhe kulturor që qëndron në themel të këtyre shoqërive. Kjo mund të shihet në mënyrë specifike në virulencën e çështjes së migracionit dhe luftërave kulturore në mbarë Evropën, të cilat po bëhen gjithnjë e më të papajtueshme. Si rezultat, disa shoqëri janë bërë të ndjeshme ndaj formave autoritare të sundimit: demokracitë joliberale janë formuar në Hungari, Sllovaki dhe Serbi. Ata sakrifikojnë ndarjen e pushteteve dhe lirinë e medias ndaj degës ekzekutive gjithëdominuese.
Kriza e besimit po hap gjithashtu shoqëritë ndaj dezinformatave ruse dhe propagandës kineze dhe islamike. Dhe sigurisht partitë ekstremiste të majta dhe të djathta e refuzojnë BE-në si një projekt universalist dhe kapitalist. Forca e tyre dobëson rëndësinë e nivelit evropian, ku aftësia për të vepruar tani është më e nevojshme se kurrë.
2. Problemi i produktivitetit të ekonomisë
Ekonomia evropiane rrezikon të humbasë lidhjen me SHBA-në për shkak të mungesës së produktivitetit. Raporti i Draghit dhe debatet e mëpasshme e kanë konfirmuar këtë. Arsyeja kryesore për hendekun e produktivitetit është struktura ekonomike relativisht e vogël dhe e organizuar në nivel kombëtar. Korporatat e mëdha të vërteta ekzistojnë vetëm në industrinë e automobilave dhe të kujdesit shëndetësor. Megjithatë, përparimet e mëdha në produktivitet nuk janë bërë atje, por në kompanitë e teknologjisë së informacionit dhe komunikimit. Megjithatë, sektori i telekomunikacionit në Evropë në veçanti është shumë i rregulluar në nivel kombëtar – shumë i ngjashëm me industrinë e rëndësishme strategjike të armëve.
Ekziston një konflikt objektivash midis konkurrencës në tregun e brendshëm, për të cilin BE-ja është angazhuar, dhe zhvillimit të planifikuar të një industrie në shkallë të gjerë që mund të konkurrojë me konkurrencën kineze dhe amerikane. Draghi përdor ndalimin e bashkimit të vitit 2019 midis Alstom (Francë) dhe Siemens (Gjermani) si një shembull rregullimi që forcon tregun e lirë, por pengon shfaqjen e një lojtari global.
Si shumë të tjerë, Draghi gjithashtu bën thirrje për një integrim më të madh të tregjeve kombëtare të kapitalit në mënyrë që të lehtësohet aksesi në riskun e kapitalit. Por sugjerimet tjera janë të diskutueshme. Për shembull, 750 deri në 800 miliardë euro investime shtesë që kërkohen çdo vit, të cilat duhet të mbulohen, ndër të tjera, me investime të përbashkëta, pra me borxhe të përbashkëta. Në Gjermani, kjo fjalë irrituese ishte e mjaftueshme për të lënë mënjanë debatin për konkurrencën e BE-së. Aktualisht është plotësisht e paqartë nëse kjo çështje, e cila është strategjikisht shpërthyese për Evropën, do të merret nga politikanët – apo nëse raporti i Draghit do të zhduket në sirtar.
Ushtarët polakë ndërtojnë një gardh gjembor kufitar në enklavën ruse të Kaliningradit në nëntor 2022.
3. Pasiguria gjeopolitike përtej kufijve
Politika e jashtme e BE-së, institucionet e saj dhe metodat e saj të punës u zhvilluan në një epokë në të cilën mbretëronte paqja në fqinjësinë e Evropës, multilateralizmi vlerësohej shumë dhe rregullat në trafikun ndërkombëtar ishin, të paktën në parim, të vlefshme. Kjo kohë ka mbaruar. A është në gjendje Bashkimi t’i përgjigjet situatës së re?
Instituti i BE-së për Studime të Sigurisë ka menduar për këtë. Ka një lloj predisponimi që të varroset koncepti i politikës evropiane i fqinjësisë së mirë, e cila ruan një repertor politiko-ekonomik standard për të gjithë fqinjët. Në vend të kësaj, duhet të mbahen marrëdhënie intensive me partnerë të përzgjedhur, me rëndësi strategjike. Për shembull – në qendër të çështjeve të migracionit – me vendet në bregun jugor të Mesdheut. Është i mirëpritur fakti që tashmë ka një komisioner enkas për këtë zonë.
Politika e jashtme e BE-së duhet gjithashtu të intensifikojë marrëdhëniet me partnerë dhe konkurrentë të vështirë si Kina. Si një partner tregtar, Bashkimi Europian është mjaft i rëndësishëm për të qenë në gjendje të ngrejë presion, për shembull kundër mbështetjes indirekte të Pekinit për pushtimet ruse në Ukrainë. Vendet e Evropës Lindore (si Ukraina, Moldavia, Armenia) dhe Ballkani Perëndimor duhet të integrohen gradualisht në politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë.
Konsulentët sugjerojnë gjithashtu ngritjen e kreut të shërbimit të jashtëm të BE-së (Kaja Kallas). Ajo duhet të marrë gjithashtu titullin e këshilltares së sigurisë (analoge me “këshilltare për sigurinë kombëtare”) dhe të luajë një rol kyç në formësimin e agjendës së krerëve të shteteve dhe qeverive në fushat përkatëse (mbrojtje, energji, migracion, teknologji). Në fund të fundit, misionet civile dhe ushtarake të BE-së duhet të reduktohen dhe të përqendrohen në disa vende. Një mision trajnimi ushtarak në Ukrainë do të fillojë.
Këto janë sugjerime të menduara mirë. Por edhe këtu lind pyetja: Si mund të bien dakord 27 shtetet anëtare për këtë (ose diçka të ngjashme) dhe të bëjnë kompromise aty-këtu në politikën e tyre të jashtme sovrane? Probabiliteti është i vogël.
Shanset për një ndryshim në formën e BE-së janë të pakta
Shtetet anëtare më të rëndësishme Gjermania dhe Franca janë aktualisht pothuajse të pranishme në skenën e Brukselit. Si shumë nga fqinjët e tyre, ata janë të paralizuar nga konfliktet e brendshme. Për sa i përket politikës ekonomike, mbetet e diskutueshme se si BE-ja mund të forcojë konkurrencën e saj ndaj konkurrentëve globalë. Dhe përsa i përket politikës së sigurisë, nuk është as e sigurt nëse uniteti i brishtë në lidhje me mbështetjen për Ukrainën do të mbijetojë muajt e ardhshëm.
Prandaj, shanset që BE-ja të bëjë përparim të madh si një aktor gjeopolitik nën Komisionin e ri janë të pakta. I mungon një strukturë drejtuese dhe legjitimiteti politik për të arritur një ndryshim të tillë të formës. Komisioni është një pseudo-gjigant sepse varet nga kontributi i shteteve anëtare në të gjitha vendimet e rëndësishme – shpesh edhe nga unanimiteti i tyre.
Fakti që Presidenti i Komisionit po përqendron pushtetin ekzekutiv si kurrë më parë dhe po zgjidh gjakftohtësisht konkurrentët nga kolegji nuk e ndryshon këtë. Por të paktën pyetjes së Henry Kissinger – pas vdekjes së tij – tani mund t’i përgjigjet: “Ku të telefonoj,” donte të dinte ai, “nëse dua të flas me BE?” Është numri i Ursula von der Leyen.
[https://www.nzz.ch/pro/zukunft-der-eu-polarisierung-wirtschaft-geopolitik-ld.1850053]
