Neootomanizmi ka lëshuar shtat edhe në hapësirën shqiptare. Ka disa forca politike, përveç tri bashkësive islame me qendër në Shkup, Prishitnë e Tiranë, që ndërkohë kontrollohen plotësisht nga Ankaraja zyrtare.
Në rast të mosveprimit të politikës, sidomos asaj në boshtin Tiranë-Prishitnë, në një të ardhme jo të largët, shumë shpejt mund të përballemi me rreziqe për sigurinë dhe orjentimin strategjik tonin si Komb, madje në përmasat që sot paraqet AfD në Gjermani.
Nga Dr Sadri RAMABAJA
Turqia ditë më parë i ka kërkuar zyrtarisht grupit BRICs të bashkohet me këtë forum, natyrisht për të rritur ndikimin e saj global dhe për të thelluar lidhjet e saj me aleatët joperëndimorë. Për këtë raporton portali amerikan i lajmeve Bloomberg, duke cituar njerëz të njohur me këtë çështje.
Blloku BRICs është krijuar si një alternativë ndaj grupimeve perëndimore si G7 ose NATO-s dhe synon, ndër të tjera, të dedollarizojë ekonominë globale.
Por fokusi gjeopolitik i Turqisë mbetet tutje shumëdimensional dhe pasqyron ambiciet e saj për të qenë një fuqi rajonale dhe një aktor global në skenën ndërkombëtare. Këtë ambicie më mirë se kushdo tjetër e ka pasqyruar në librin e tij “Thellësia strategjike”, ish ministri i jashtëm Ahmed Davutoğlu.
Politika e jashtme turke është formësuar nga faktorë historikë, kulturorë dhe gjeografikë, si dhe nga interesat strategjike të Ankarasë në Lindjen e Mesme, në Ballkan, Kaukaz, në Azinë Qendrore dhe lidhjet e saj me Perëndimin.
Por, sidoqoftë, shtyllat kryesore të fokusit gjeopolitik të Turqisë mbesin si vijon:
1. Roli në Lindjen e Mesme
Turqia ka luajtur një rol kyç në çështjet e Lindjes së Mesme, duke u përfshirë në konflikte të ndryshme, si ai në Siri, Irak dhe Liban. Kjo përfshirje është pjesë e përpjekjeve të Ankarasë për të zgjeruar ndikimin e saj në rajon dhe për të promovuar interesat e saj strategjike:
- Siria dhe Iraku: Turqia ka ndërhyrë ushtarakisht në Siri për të luftuar grupet kurde dhe për të parandaluar krijimin e një shteti kurd afër kufirit të saj, si dhe për të luftuar DAESH-in.
Në Irak, Turqia ka qenë aktive kundër Partisë Punëtore të Kurdistanit (PKK), që e konsideron si një organizatë terroriste. Në të dy rastet kemi të bëjmë me një luftë preventive për parandalimin e krijimit të panteonit të Kombit kurd, që do të mund të ishte si fillimi i skenarit që do ta ulte peshën gjeopolitike të Turqisë. - Palestina dhe Izraeli: Turqia shpesh ka mbështetur çështjen palestineze dhe ka pasur marrëdhënie të tensionuara me Izraelin, megjithëse ka përpjekje për normalizim të lidhjeve. Ndikimi në këtë konflikt i jep Turqisë një peshë morale në botën myslimane. Por vetëm kaq. Madje, nëse Turqia vazhdon me këtë qëndrim në dukje ekstrem në raport me Izraelin [rasti I Gazës], ndërkaq në esencë antiarab e me theks antipalestinez, do të mund ta kompromitohej shpejt para opinionit islam në tërësi e atij arab në veçanti.
2. Ballkani dhe Evropa Juglindore
Turqia ka interesa të natyrës historike dhe strategjike në Ballkan, ku kërkon të forcojë ndikimin e saj politik, ekonomik dhe kulturor. Ajo ndjek një politikë aktive përmes:
- Marrëdhënieve me Bosnjë-Hercegovinën, Shqipërinë dhe Kosovën: Turqia ka marrëdhënie të forta me që të tri këto republika, ku, sipas gjykimit turk, përbëhen nga një popullësi me shumicë të përkatësisë religjioze muslimane. Ky lloj bashkëpunimi deri vonë ka qenë përgjithësisht i përqëndruar në rrafshin kulturor dhe fetar. Ndërkaq së fundmi, edhe në atë ushtarak, me theks me Kosovën. Përmes investimeve dhe ndihmës, Ankaraja përpiqet të forcojë rolin e saj në rajon.
- Anëtarësimi në BE: Ndërsa procesi i anëtarësimit të Turqisë në BE ka ngecur, Ankaraja vazhdon të ruajë lidhje të forta me vendet e Ballkanit që janë pjesë e BE-së apo që aspirojnë anëtarësimin. Në planin afatgjatë, edhe Turqisë, si Rusisë, i intereson që aleatët e saj të Ballkanit të jenë pjesë e BE-së. Politika e saj në këtë rajon është një kombinim i fuqisë së butë (soft power) dhe investimeve ekonomike.
3. Marrëdhëniet me Rusinë dhe Kaukazin
Turqia ndjek një politikë komplekse ndaj Rusisë dhe rajonit të Kaukazit:
- Rusia: Ndërsa Turqia dhe Rusia kanë mosmarrëveshje të thella në çështje si Siria dhe Libia, ato kanë bashkëpunuar ngushtë në fushat ekonomike dhe energjetike, veçanërisht në sektorin e gazit natyror. Marrëdhënia e tyre është një përzierje e rivalitetit dhe bashkëpunimit, me një dinamikë të luhatshme.
- Kaukazi: Turqia ka lidhje të forta me Azerbajxhanin, me të cilin ndan një lidhje të thellë kulturore dhe strategjike. Në fkt këtu kemi të bëjmë me një popullsi turkmene. Konflikti i Nagorno-Karabakut e ka bërë Turqinë një lojtar të rëndësishëm në rajon, me përpjekje për të mbështetur Azerbajxhanin kundër Armenisë, duke sfiduar ndikimin e Rusisë në këtë rajon.
4. Roli në Azinë Qendrore dhe Kaukaz
Azia Qendrore është një tjetër prioritet i politikës së jashtme të Turqisë, për shkak të lidhjeve kulturore, etnike dhe historike me popujt turq të rajonit. Turqia kërkon të luajë një rol aktiv për të forcuar lidhjet ekonomike, kulturore dhe politike me shtetet e Azisë Qendrore (si Kazakistani, Uzbekistani, dhe Kirgistani), duke sfiduar kështu ndikimin rus dhe kinez në rajon.
5. Politika e “Neo-Otomanizmit”
Kjo politikë është një komponent qendror i strategjisë së jashtme të Ankarasë, e cila kërkon të rindërtojë ndikimin turk në territoret e ish-Perandorisë Osmane. Kjo përfshin përpjekjet për të ndikuar në Ballkan, në Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut, duke përdorur lidhjet historike dhe fetare për të zgjeruar ndikimin politik dhe ekonomik të Turqisë.
Neootomanizmi si lëvizje e re politike ka lëshuar shtat edhe në hapësirën shqiptare. Ka disa forca politike, përveç tri bashkësive islame me qendër në Shkup, Prishitnë e Tiranë, që ndërkohë kontrollohen plotësisht nga presidenti turk, Rexhep T. Erdogan dhe strukturat e shtetit turk. Së fundmi neootomanët morën në kontroll edhe xhaminë më të madhe në Tirnaë dhe me këtë akt, de fakto, po fusin nën kontroll të plotë që të tri bashkësitë islame shqiptare. Në rast të mosveprimit të politikës, sidomos asaj në boshtin Tiranë-Prishitnë, në një të ardhme jo të largët, disa nga partitë politike minore tonat, mund të shpërfaqin rrezik për sigurinë dhe orjentimin strategjik të shqiptarëve si Komb, në përmasat e rrezikut që sot paraqet AfD në Gjermani.
6. Politika ndaj SHBA-së dhe NATO-s
Turqia është një anëtare me peshë e NATO-s dhe ka marrëdhënie të ngushta historike me SHBA-në. Megjithatë, këto marrëdhënie janë tensionuar në vitet e fundit, veçanërisht për shkak të mosmarrëveshjeve mbi mbështetjen amerikane për kurdët në Irak dhe së fundmi edhe në Siri dhe blerjen nga Turqia të sistemeve raketore S-400 nga Rusia. Falë kësaj mbështetje të SHBA-ve për kurdët në Irak, ata sot mund të thuhet se kanë arritur të krijojnë shtetin në shtet dhe kështu gradualisht të shndërrohen në faktor me peshë në federalizimin real të Irakut. Ky model, në një të ardhme, mund të aplikohet fare lehtë edhe në Turqi. Kjo ka bërë që, së fundmi, marrëdhëniet Turqi-SHBA të jenë të luhatshme. Megjithëkëtë, NATO vazhdon të mbetet një shtyllë e politikës së mbrojtjes turke. Çështje krejt tjetër do të jetë nëse Turqia së shpejti aderon në BRICs.
7. Marrëdhëniet me Kinën dhe Azinë Lindore
Turqia po ndjek një qasje gjithnjë e më të gjerë ndaj Kinës dhe rajonit të Azisë Lindore, duke shpresuar të përfitojë nga nisma kineze “Një rrip – Një rrugë” (Belt and Road Initiative) për të forcuar lidhjet ekonomike dhe tregtare. Megjithatë, ka tensione për çështjen e ujgurëve, një popull me origjinë turke që përballet me represion në Kinë, çështje që Ankaraja ndonjëherë e ngre, por duke e balanson gjithmonë me interesat ekonomike.
8. Politika energjetike dhe Deti Mesdhe Lindor
Turqia ka interesa të mëdha energjetike në Detin Mesdhe Lindor dhe po kërkon të shfrytëzojë burimet e gazit në këtë rajon, çka ka sjellë tensione me Greqinë dhe Qipron. Ankaraja pretendon të drejtat e saj mbi disa zona detare që janë të diskutueshme, dhe ka ndërmarrë veprime për kërkimin e gazit në këto ujëra, duke sfiduar aleatët e saj evropianë.
Përfundim
Fokusi gjeopolitik i Turqisë është një përzierje ambicieve rajonale dhe ndërkombëtare, të cilat formësohen nga historia, interesat ekonomike dhe strategjike, si dhe sfidat globale. Politika e jashtme e Ankarasë është e ndërlikuar dhe shpesh e përballur me tensione mes lidhjeve të saj tradicionale me Perëndimin dhe ambicieve për të luajtur një rol më të pavarur dhe të fuqishëm në skenën globale.
Jetojmë në epokën e rigrupimeve dhe krijimit të blloqeve të rinj.
