Nga Dr George Friedman [Geopolitical Futures; 12 Mars 2024]
Së fundmi kemi diskutuar problemet e Kinës, aftësinë e Rusisë për të mposhtur Ukrainën, gjendjen ekonomike të Evropës dhe luftërat e Lindjes së Mesme. Të gjitha këto janë jashtëzakonisht të rëndësishme, por asnjëra nuk është aq vendimtare sa Shtetet e Bashkuara, vendi me ekonominë më të madhe në botë dhe një ushtri që, nëse vendoset plotësisht, mund të jetë vendimtare.
Disa prej jush mund të kujtojnë modelin tonë të cikleve, i cili tani po sinjalizon probleme gjithnjë e më intensive politike, sociale dhe ekonomike që do të zgjasin deri në zgjedhjet e vitit 2028, kur do të zgjidhet një president i ri dhe, pavarësisht nga dëshirat e tij, do të ndryshojë në mënyrë dramatike gjendjen e drejtimin e vendit. Disa muaj më parë, mendova se nuk do të duhej të prisnim deri në vitin 2028, kjo nuk po ndodhë, por që zgjedhjet e 2024 mund të sinjalizojnë ndryshimin. Ose, për të qenë të saktë, modeli historik i ndryshimit çdo 50 vjet po vazhdon. Momenti i fundit kalimtar ishte presidenca e Reganit, e cila filloi 43 vjet më parë.
Për të kuptuar ndryshimet e ardhshme, është e dobishme të mendojmë për ciklin e fundit në vitet 1970. Ajo dekadë u shënua nga një luftë me ndikim të rëndësishëm në ekonominë amerikane, e kombinuar me një embargo të naftës. Presidenti Richard Nixon i dha fund lidhjes midis dollarit dhe arit dhe pasuan papunësia masive, inflacioni dramatik dhe normat e larta të interesit. Eksportet nga Japonia tronditën prodhuesit vendas të automjeteve. Zemërimi në Luftën e Vietnamit çoi në konflikt social në Shtetet e Bashkuara, me konfliktin racor që u kthye në trazira në Detroit në fund të viteve 1960 dhe në vitin 1970, ndërkaq trazirat e kampusit në shtetin Kent u kthyen në vdekje kur studentët u qëlluan nga Garda Kombëtare. Në fund, presidenti dha dorëheqjen për të shmangur fajësimin dhe ndoshta burgun.
Kaosi u rrit gjatë viteve 1970, por ishte situata ekonomike që e shtyu atë dhe në të cilën u rrënjos kaosi, me presidentin që u përpoq të përdorte modelin e ciklit të fundit për të zgjidhur problemet. Gjatë Depresionit, Presidenti Franklin Roosevelt u përpoq të rriste taksat mbi të pasurit dhe korporatat dhe u përpoq të dërgonte para tek të varfërit. Kjo, plus Lufta e Dytë Botërore dhe vendet e punës që krijoi, i dhanë fund krizës. Megjithatë, vazhdimi i këtij modeli në vitet 1970 krijoi një problem të ri: mungesën e kapitalit investues. Zgjidhja e vetme ishte transformimi, zhvendosja e barrës tatimore nga klasa investuese në shtresat e mesme dhe të ulëta, gjë që rriti shitjet e korporatave dhe kërkesën për punëtorë. Presidenti Jimmy Carter dhe Partia Demokratike e kundërshtuan këtë përmbysje të modelit të Roosevelt – që është normale për ata që lidhen me ciklin e fundit – dhe në vitin 1980 Ronald Reagan u bë president. Reagan ndoqi opsionin e vetëm: transformimin e kodit tatimor. Kjo funksionoi mirë, por tani ai cikël ka përfunduar. Kanë kaluar gati 50 vjet dhe një kalim në një model të ri është i pashmangshëm.
Ashtu si kriza ekonomike kulmoi në gjysmën e dytë të viteve 1970, së bashku me të gjitha betejat e tjera, e njëjta gjë po formohet tani në vitet 2020 dhe do të bëhet më intensive deri në zgjedhjet e 2028.
Rendi i plotë i betejës nuk është ende i qartë, me përjashtim të krizës ekonomike që po zhvillohet nga qeveria duke krijuar para të tepërta dhe nga inflacioni që rezulton. Ashtu si me Karter-in, megjithatë, ajo nuk është e qëndrueshme. Krahas kësaj është edhe shuma marramendëse e borxhit të studentëve, që derdhet në universitete, duke i lejuar ata të ndjekin projekte që minojnë misionin e tyre bazë dhe ruajnë tensionin racor. Problemi thelbësor është përsëri rëndësia e sistemit tatimor në një realitet në ndryshim, por sistemi është thjesht pamja e jashtme e një realiteti shumë më kompleks.
Pavarësisht se kush zgjidhet president, do të ketë zemërim dhe frikë në publik, siç ishte në vitin 1980, kur votuesit zgjodhën një aktor, armiqtë e të cilit besonin se ai ishte një injorant. Por në të vërtetë, presidenti kryeson; ai nuk sundon. Është realiteti që detyron veprimin dhe një president i ri do të ndjejë presionin dhe do të përgjigjet. Është e rëndësishme të mos përqendrohemi te vetë presidenti, por të kuptojmë problemin. Ndërsa ne kërkojmë lidership, asnjë kandidat për presidencë nuk do ta qetësojë sistemin. Kjo duhet të vijë më vonë. E kam trajtuar më parë këtë çështje, por tani po i afrohemi krizës. [Përkteu: ISHGJ]
