BKS-ja në Kosovë: Projekti serb i madh që nuk guxon të ngrihet
[Këndvështrim nga Zagrebi]
Nga: Matija Sheriq [Geopolitika News, Zagreb, 24, 02. 2023]
Dihet mirë se në vitin 2010, gjatë ndryshimit të Ligjit Kushtetues për të Drejtat e Pakicave Kombëtare, Parlamenti kroat pothuajse votoi që Këshilli i Përbashkët i Komunave (JVO) në zonën e Sllavonisë Lindore, Baranjës dhe Srijemit Perëndimor duhet të fitojnë personalitet juridik. Kjo nënkuptonte krijimin de facto të SAO Krajina në një formë të re. Fatmirësisht, në momentin e fundit, ajo tentativë u pengua.
Në javët dhe muajt e fundit, sidomos pas fillimit të pushtimit rus të Ukrainës më 24 shkurt të vitit të kaluar, presioni i diplomatëve perëndimorë ndaj Beogradit dhe Prishtinës për të zbatuar sa më parë Marrëveshjen e Brukselit nga viti 2013, d.m.th për mbylljen e qendrës së krizës në Kosovë. dhe ringjallja e Bashkimit të Komunave Serbe në Kosovë (BKS), është intensifikuar. Është ky komunitet që është objekt i mosmarrëveshjes mes Beogradit dhe Prishtinës. Serbët e shohin atë si subjekt politik ekskluziv serb, ndërsa shqiptarët si një lëshim simbolik ndaj Serbisë në këmbim të normalizimit të marrëdhënieve dhe njohjes së Kosovës. Shqiptarët besojnë se komuniteti nuk duhet të ketë kompetenca ekzekutive, por në radhë të parë duhet të merret me çështjet kulturore dhe identitare të serbëve.
BKS – çështja më aktuale gjeopolitike në Ballkanin Perëndimor
Plani aktual franko-gjerman për Kosovën, pra plani i Bashkimit Evropian i paraqitur në publik në shtator dhe dhjetor 2022 dhe i mbështetur nga Shtetet e Bashkuara, është i diskutueshëm dhe plot kontradikta. Plani në thelb do të nënkuptonte njohje reciproke de facto të Republikës së Serbisë dhe Republikës së Kosovës, pranimin e simboleve shtetërore dhe respektimin e paprekshmërisë së kufijve dhe integritetit territorial të dy vendeve dhe rrugën e tyre të mëtejshme evropiane. Plani nuk parasheh njohjen eksplicite të Kosovës, por Serbisë i kërkohet që të mos e kundërshtojë hyrjen e Kosovës në organizatat ndërkombëtare, me obligim shprehimisht që të mos e kundërshtojë hyrjen e Kosovës në Kombet e Bashkuara. Megjithatë, subjekti kryesor i konfliktit serbo-kosovar është BKS-ja. Të dy palët nuk mund të bien dakord as për një emër. Serbët duan që organizata të quhet komunitet dhe shqiptarët shoqatë.
Në fillim të shkurtit, kryeministri i Kosovës Albin Kurti vendosi gjashtë kushte për formimin e BKS-së:
1) Duhet të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës;
2) Komuniteti nuk mund të jetë i një kombësie;
3) Të drejtat e pakicave kombëtare duhet të zgjidhen në mënyrë reciproke në të dy vendet;
4) Para krijimit të komunitetit duhet të shpërbëhen strukturat ilegale të shtetit serb në veri të Kosovës;
5) BKS-ja të krijohet vetëm pas njohjes reciproke të Serbisë dhe Kosovës;
6) Presidenti serb Aleksandar Vuçiq tërheq letrat e dërguara anëtarëve të BE-së për të mos pranuar Republikën e Kosovës në BE.
Së fundmi, ministrja e Punëve të Jashtme e Kosovës, Donika Gërvalla-Schwarz, ka deklaruar se propozimi për themelimin e BKS-së “ka vdekur dhe nuk mund të ringjallet”, sepse Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka vendosur se formimi i një bashkësie të tillë është në kundërshtim me ligjet e Kosovës. Ajo, ashtu si kryeministri Kurti, e krahasoi BKS-në me Republikën Srpska si “mekanizëm të pushtetit ekzekutiv të një kombi dhe shembull se si një shtet nuk funksionon” dhe se nuk do të lejojë që kjo të ndodhë në Kosovë.
Me intensifikimin e përpjekjeve për pranimin e planit të BE-së për Kosovën, gjithnjë e më shumë po flitet për statutin e BKS-së. Fondacioni gjerman Friedrich Ebert gjithashtu përgatiti propozimin e tij për Statutin e BKS. BKS, e cila do të përbëhej nga dhjetë komuna me shumicë serbe, do të kishte stemën, simbolet dhe flamurin e saj; por edhe organe si kuvendi, presidenti, nënkryetari, këshilli dhe buxheti i saj. Ka edhe përgjegjësi në fushën e shëndetësisë, arsimit, ekonomisë, shërbimeve komunale, zhvillimit urban dhe rural dhe financave. Anëtarësimi do të ishte vullnetar. Veçanërisht vihet re se kjo bashkësi do të kishte të drejtën e bashkëpunimit praktikisht të pakufizuar me Serbinë në të gjitha çështjet e rëndësishme, edhe pse formalisht do të ishte në kuadër të shtetit të Kosovës. Një vështrim më i afërt tregon se themelimi i një subjekti të tillë politik në fakt do të ishte një tjetër komponent i “botës serbe”. BKS nuk ndryshon shumë nga formacionet e ngjashme të Serbisë së Madhe që u ngritën në Kroaci dhe Bosnjë dhe Hercegovinë gjatë viteve 1990 në formën e Rajoneve Autonome Serbe (SAO), Republikës së Krajinës Serbe (RSK) dhe Republika Srpska aktuale (RS).
Origjina dhe zhvillimi i idesë së Bashkësisë së Komunave Serbe
Kur merren parasysh përpjekjet e deritanishme për zbatimin e tij, është e nevojshme të shikohet se si u krijua dhe u zhvillua ideja e autonomisë serbe në Kosovë. Në fund të luftës së Kosovës në vitin 1999, OKB-ja miratoi Rezolutën 12/44, sipas së cilës ajo mori nën kontroll ish-krahinën jugore serbe të Kosovës dhe Metohisë. Sipas regjistrimit të popullsisë të vitit 1991, kishte 194,190 serbë të Kosovës në krahinë (9.9% e popullsisë së përgjithshme të Kosovës). Mirëpo, për shkak të humbjeve të luftës serbe, numri i serbëve u zvogëlua gjatë dhe pas luftës, rreth një e treta e tyre u vendosën përgjithmonë jashtë krahinës. Baza ideologjike, motivi themelor fillestar që frymëzoi idenë e tanishme të bashkimit të komunave me shumicë serbe, u vendos në janar të vitit 2003. Domethënë, ishte koha kur u themelua Kuvendi i Unionit të Komunave të Krahinës Autonome të Kosovës dhe Metohisë, me seli në Mitrovicën e Veriut. Ky organ me të drejtë u konsiderua i paligjshëm nga qeveria e Kosovës.
Megjithatë, opozita shqiptare nuk i ndaloi serbët dhe ai organ ilegal (i madh) serb vazhdoi të ushtrojë pushtetin legjislativ dhe ekzekutiv në zonat ku serbët janë shumicë (kryesisht në veri të Kosovës: Zubin Potok, Zveçan, Leposaviq, Mitrovicë e Veriut). Gjatë negociatave serbo-kosovare për të ardhmen e Kosovës në vitin 2005, autoritetet serbe kërkuan krijimin e një organi autonom të komunave serbe dhe mbrojtjen kushtetuese të serbëve. Përfaqësuesi Special i OKB-së, Søren Jessen-Petersen dhe kosovarët hodhën poshtë idenë e ndarjes së Kosovës mes Beogradit dhe Prishtinës. Kur në shkurt 2008 Kosova shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë nga Serbia dhe mori njohjen ndërkombëtare nga një pjesë e madhe e bashkësisë ndërkombëtare, serbët u tërbuan dhe vazhduan ta konsideronin krahinën si pjesë të territorit të tyre. Kuvendi i ZOAP-it të Kosovës dhe Metohisë ka vazhduar të veprojë me këtë qëllim. Për më tepër, si kundërpërgjigje ndaj rrugës së shqiptarëve drejt pavarësisë, në pranverën e po atij viti u mbajtën zgjedhjet për asamblenë serbe dhe fitoi Partia Radikale Serbe, lideri i së cilës Vojislav Sheshelj ishte në Hagë në gjyq për krime lufte. Fakti që radikalët fituan zgjedhjet për Kuvendin e ZOAP-it të Kosovës dhe Metohisë tregon se e gjithë ideja e asociimit të komunave serbe është në fakt punë e radikalëve, pra serbëve të mëdhenj. Më në fund, në vitin 2013, Kuvendi ilegal i Serbisë së Madhe dhe organet e tij u shpërbë si rezultat i Marrëveshjes së Brukselit ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.
Marrëveshja e Brukselit
Megjithatë, Marrëveshja e Brukselit parashikonte krijimin e një formacioni politik shumë të ngjashëm në formën e Bashkësisë aktuale të Komunave Serbe. BKS-ja është një shoqatë e planifikuar, një asociacion i komunave me shumicë serbe me seli në Mitrovicën e Veriut. Sipas shtesës së Marrëveshjes së Brukselit nga viti 2015, ndryshe nga paraardhësi i saj, BKS-ja nuk duhet të ketë kompetenca legjislative por “kompetenca të plota mbikëqyrëse në fushat e zhvillimit ekonomik, arsimit, shëndetësisë, planifikimit urban dhe rural”, në përputhje me Kartën Evropiane për Vetëqeverisjen Lokale dhe ligjet e Kosovës. Bashkësia duhet të ketë statut themelues, kryetar, nënkryetar, kuvend dhe këshill. Dhjetë komunat që duhet të formojnë BKS-në janë: Mitrovica e Veriut, Leposaviqi, Zveçani, Zubin Potoku, Shtërpca, Graçanica, Novobërda, Ranillugu, Kllokoti dhe Parteshi. Sipërfaqja e përgjithshme e Bashkësisë do të ishte 1708 metra katrorë, që është pak më shumë se 15% e territorit të Republikës së Kosovës. Marrëveshja e Brukselit ishte një akt i detyruar ndaj serbëve dhe shqiptarëve nga diplomatët evropianë me qëllim që të mbyllet çështja e Kosovës dhe që të dyja vendet të përshpejtojnë rrugën e tyre drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Marrëveshja garanton se Prishtina dhe
Beogradi nuk mund të bllokojnë rrugën evropiane të njëri-tjetrit.
Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Ban Ki-mun deklaroi se BKS-ja garanton kompetenca të gjera për komunat me shumicë serbe. Kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, tha se themelimi i BKS-së në thelb është i pranueshëm nëse është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës dhe planin e Ahtisaarit, ndërsa këtë e ka mbështetur lideri i opozitës Ramush Haradinaj, i cili ka thënë se Kushtetuta e Kosovës lejon asociacionin e komunave, por pa pasur autoritete legjislative, gjyqësore apo ekzekutive. Në nëntor 2014, një nga koordinatorët përgjegjës për themelimin e BKS-së, Ljubomir Marić, deklaroi se ajo do të bazohej në modelin e Tirolit të Jugut në Itali dhe se ai priste themelimin e dy komunave të tjera serbe: atë të Gorës dhe Priluzhës. Kjo u pasua nga përpjekjet e deritanishme të pasuksesshme serbe për të formuar ato dy komuna shtesë serbe që do t’u bashkoheshin të tjerave.
BKS-ja nuk arrin të ngrihet
Edhe pse pritej që Bashkësia e Komunave Serbe të vinte në jetë deri në vitin 2015, kjo nuk ndodhi. Më 9 nëntor të atij viti, kërkesa e Kosovës për t’u anëtarësuar në UNESCO dështoi për shkak të mungesës së shumicës së nevojshme prej dy të tretave të votave në Konferencën e Përgjithshme të UNESCO-s. Të nesërmen, qeveria e Kosovës ngriu marrëveshjen për themelimin e BKS-së, e cila rezultoi me një zjarr të fortë nga Beogradi. Ministri i Punëve të Jashtme, Ivica Daçiq, e quajti aktin e kosovarëve “kërcënim për stabilitetin rajonal” dhe “goditje të madhe për dialogun e Brukselit”. Në dhjetor 2015, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës e shpalli BKS-në jokushtetuese. Një vendim i tillë nuk ishte befasues sepse një organizatë njëkombëshe me pushtet ekzekutiv në thelb shkel frymën e Kushtetutës së Kosovës, e cila e përcakton shoqërinë kosovare në parimet e multietnicitetit. Që atëherë, zbatimi i Marrëveshjes së Brukselit është ngrirë dhe lufta diplomatike mes Beogradit dhe Prishtinës ka vazhduar. Kosova herë pas here do të binte në krizë politike për shkak të konflikteve të brendshme të partive shqiptare që fillimisht pranuan themelimin e BKS-së dhe më vonë e refuzuan një ide të tillë. Në shtator të vitit 2017, pas zgjedhjeve parlamentare të Kosovës, Lista Serbe ra dakord për formimin e Qeverisë së Kosovës me kryeministrin Ramush Haradinaj nga Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës, me kusht që të krijohet BKS-ja. Megjithatë, kjo ende nuk ndodhi.
BKS – objekt kritikash si nga serbët ashtu edhe nga shqiptarët
BKS-ja është objekt i kritikave si nga pala serbe ashtu edhe nga ajo shqiptare. Opozita serbe i ankohet administratës serbe në pushtet të udhëhequr nga Vuçiq dhe Partisë Progresive Serbe se Marrëveshja e Brukselit nuk e përmend Republikën e Serbisë dhe ligjet e saj, ndërsa përmend Kushtetutën dhe ligjet e Republikës së Kosovës. Kisha Ortodokse Serbe ishte shumë e zëshme në dënimin e marrëveshjes, sepse ajo parasheh “tërheqjen e plotë të institucioneve serbe nga territori i krahinës së saj jugore dhe vendosjen e autonomisë së kufizuar të komunitetit serb në zonën në veri të urës së Ibrit në Mitrovicë, siç ishin dakorduar në aktin themelues me Hashim Thaçin”. Edhe qarqe të caktuara serbe në veri të Kosovës organizuan protesta kundër themelimit të BKS-së dhe alternativën e panë si vazhdimin e aktiviteteve ilegale të organeve shtetërore serbe në veri.
Në anën tjetër, marrëveshja e Brukselit u kritikua nga shqiptarët në jug të Serbisë, të cilët kërkuan të njëjtën autonomi që u ishte dhënë serbëve në Kosovë. Partia e Shqiptarëve të Kosovës Vetëvendosje! organizoi protesta të dhunshme kundër marrëveshjes, sepse sipas tyre një rajon autonom serb do të gjymtonte sovranitetin e vendit dhe do të çimentonte ndarjet etnike. Qarqe të caktuara kosovare u ankuan se negociatorët kosovarë i dhanë shumë palës serbe dhe se ekzistenca e BKS-së i hap mundësinë Serbisë që ligjërisht të ndërhyjë në punët e brendshme të Republikës së Kosovës dhe në këtë mënyrë të cenojë integritetin e saj.
Një ent i vetëm kombëtar në një shtet shumëkombësh
Këshilltari i kryeministrit të Kosovës, Jeton Zulfaj, së fundmi kritikoi publikisht presionin e Perëndimit ndaj qeverisë së Kosovës për të formuar sa më parë BSK-në. Ai theksoi se në Kosovë nuk ka asnjë shoqatë shqiptare, edhe pse shqiptarët përbëjnë 93% të popullsisë, sepse shoqëria e Kosovës është multietnike. “Kushtetuta e Kosovës nuk ka paraparë asnjë institucion shqiptar dhe nuk mund të parashikojë dhe pranojë asnjë institucion serb, rom, boshnjak, turk, goran, ashkali, egjiptian”. Zulfaj gjithashtu vuri në dukje se diplomatët perëndimorë e kanë gabim nëse qëllimi i koncesionit ndaj Serbisë është të heqë Beogradin nga përqafimi i Rusisë “…edhe nëse kjo është e vërtetë, pse Kosova duhet ta paguajë çmimin? Ndarja e Serbisë nga Kremlini (në çdo rast shumë e dyshimtë) është e mirë për vetë Serbinë, nuk ka nevojë të paguajë askush për të”. Zyrtarët kosovarë vazhduan të ankohen për presionin e Perëndimit, madje edhe zëdhënësi i qeverisë së Kosovës deklaroi se kërkesa për formimin e BKS-së nuk ishte kërkesë e bashkësisë ndërkombëtare, por e komuniteteve mononacionale të Serbisë.
Serbët janë diskriminuar pozitivisht në Kosovë
Në vitin 2020, misioni i OKB-së në Kosovë (UNMIK) vlerësoi se shqiptarët përbëjnë pothuajse 95% të popullsisë në Kosovë, dhe serbët pak më pak se 4.5%. Sipas kornizës ekzistuese ligjore të shtetit të Kosovës, që nga shpallja e pavarësisë në vitin 2008, komuniteti pakicë serb gëzon një gamë të gjerë të drejtash politike, kulturore dhe ekonomike, të cilat heshtin në mediat serbe dhe ato të huaja. Mund të thuhet se serbët janë të diskriminuar pozitivisht. Sipas planit të Ahtisarit, të cilin Kosova e pranoi dhe Serbia e refuzoi, Kosova u nda në 38 komuna. Dhjetë janë të banuara kryesisht nga serbët dhe qeverisen nga serbët lokalë. Këto 10 komuna me shumicë serbe përbëjnë afërsisht 25% të territorit të vendit, gjë që është mjaft e pazakontë për një komunitet, numri i të cilit është më pak se 5%. Disa komuna të vogla u krijuan me qëllimin e vetëm për t’i dhënë popullatës serbe komunën e tyre.
Ekziston një shumicë e qartë serbe në veri të Kosovës, ndërsa komunat e tjera serbe janë të shpërndara në pjesën tjetër të vendit. Të gjitha komunat tashmë kanë juridiksion mbi buxhetin e tyre, ekonominë, shërbimet publike, menaxhimin e infrastrukturës, arsimin fillor dhe të mesëm dhe kujdesin parësor shëndetësor. Në komunat më të shumta serbe, si Mitrovica e Veriut, kanë kompetenca shtesë në arsim dhe shëndetësi. Sipas ligjeve të Kosovës, në komunat ku së paku 10% e popullsisë i përket komuniteteve pakicë, së paku një përfaqësues i atij komuniteti pakicë ka të drejtë të mbajë poste në kuvendin komunal. Meqenëse policia është e organizuar në nivel kombëtar, ajo pasqyron strukturën multietnike të Kosovës. Në praktikë, sipas Marrëveshjes së Brukselit të vitit 2013 dhe ligjit aktual të policisë, prania e policisë në një komunë të caktuar zakonisht pasqyron përbërjen etnike atje. Në komunat me shumicë serbe, serbët gjithashtu kanë të drejtë të emërojnë një komandant policie.
Kosova ka dy gjuhë zyrtare, shqipen dhe serbishten. Dy grupet etnike janë kryesisht të ndara dhe bëjnë jetë të ndarë. Kuvendi i Kosovës ka 120 ulëse. Nga ky numër, serbëve u garantohen 10 vende, afërsisht 8%, pavarësisht nga rezultati i zgjedhjeve. 10 vende të tjera u përkasin grupeve të tjera etnike. Pavarësisht nga rezultatet, çdo qeveri e Kosovës ka të paktën një ministër nga minoriteti serb dhe një nga grupet e tjera etnike. Nëse ka më shumë se 12 ministri, pakicat kanë të drejtë në çdo post të tretë ministror. Sipas Kushtetutës, vetëm shtatë përfaqësues të pakicave mjaftojnë për të bllokuar ndryshimet kushtetuese. Në asnjë vend tjetër të Evropës, me përjashtim të Kroacisë, të drejtat e pakicave nuk theksohen aq shumë sa në Kosovë. Kjo nuk është e rastësishme, sepse bashkësia ndërkombëtare ka marrë pjesë në hartimin e Kushtetutës së Kosovës. Në komunat me shumicë serbe mësohet gjuha serbe dhe shqipja nuk ofrohet as si lëndë zgjedhore. Në komunat e dominuara nga shqiptarët është e kundërta dhe serbishtja ofrohet si lëndë zgjedhore. Edhe përmbajtja edukative ndryshon shumë. Historinë e Kosovës ndryshe e mësojnë shqiptarët e ndryshe serbët.
Pothuajse pa përjashtim, partitë politike në Kosovë janë të ndara në vija etnike. Partinë Srpska Lista, Beograd jo vetëm që e mbështetet, por edhe e kontrollon plotësisht. Serbët që udhëheqin një politikë tjetër integruese u gjendën nën presion të madh dhe disa figura të shquara u persekutuan, ndërsa Oliver Ivanoviç u vra në mënyrë misterioze në vitin 2018. Në zgjedhjet e fundit parlamentare, Lista Serbe mori të 10 vendet e rezervuara për komunitetin serb. Kështu, Vuçiq ka një terren në parlamentin e Kosovës dhe në çdo qeveri të Kosovës dhe përdor pengjet e tij për të drejtuar politikën e Kosovës. Ka më shumë shembuj të diskriminimit pozitiv. Për shembull Serbët e Kosovës në veri nuk i kanë paguar faturat e energjisë elektrike për më shumë se dy dekada. Deri më tani shpenzimet i kanë përballuar qytetarët kosovarë. Në çdo vend tjetër, konsumatorët që nuk paguajnë faturat e energjisë elektrike energjia do t’ju ndalej. Megjithatë,
serbëve të Kosovës pi t’u fikej energjia, do të pasonin protesta dhe Serbia do t’i mbështeste.
BKS – një projekt i Serbisë së Madhe në një maskë demokratike
Shkurtimisht, BKS si një lloj subjekti politik do të zgjeronte më tej autonominë tashmë të madhe të komunitetit serb. Edhe pse bashkësia do të rregullohej sipas ligjeve ekzistuese të Kosovës, në të njëjtën kohë do të formonte një strukturë paralele që Kushtetuta e Kosovës nuk e parasheh dhe për këtë arsye e anuloi atë me vendim në vitin 2015. BKS-ja do të formonte një strukturë të veçantë që do të funksiononte si kukull e Beogradit, duke shpërbërë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës. Do të ishte një “kockë në fyt” e shtetit të ri të Kosovës. Në çdo rast, megjithëse diplomatët e huaj e mohojnë atë, BKS-ja do të ishte, në një mënyrë ose në një tjetër, një version i entitetit të &iH Republika Srpska. Do të ishte shtet brenda shtetit që do të bllokonte çdo progres në Kosovë, veçanërisht integrimin euroatlantik. Dëshmi për këtë mund të gjendet në Marrëveshjen e Brukselit, e cila parasheh zgjerimin e kompetencave policore dhe gjyqësore të komunave serbe. Policia dhe drejtësia janë themeli i çdo (para)shteti. Duhet pranuar se të gjitha këto struktura do të integroheshin zyrtarisht në shtetin e Kosovës dhe do të financoheshin nga qeveria e Prishtinës. Padyshim që në praktikë struktura të tilla do ta shpërbënin shtetin e Kosovës, ndërsa do të financoheshin nga të gjithë qytetarët e Kosovës në të njëjtën kohë.
Kosova vuan nga ambivalenca e politikës së jashtme të BE-së. Edhe pse 22 nga 27 shtete anëtare të BE-së e njohin Kosovën, nuk ka një politikë të qartë se si të zgjidhet “puzzle-i i Kosovës”. Për shembull, Serbia ka marrë statusin e kandidatit për anëtarësim në BE edhe pse nuk i ka zgjidhur çështjet kufitare me fqinjët e saj. Zyrtarët serbë duan trajtim të veçantë nga BE-ja, dhe përndryshe (nganjëherë direkt e herë indirekt) ata kërcënojnë të kthehen më fort tek Rusia dhe Kina. Disa vende si Gjermania dhe Franca, qartë duan t’i bëjnë lëshime Serbisë për shkak të potencialit të saj ekonomik, të cilin, për fat të keq, Kosova nuk e ka për shkak të pozitës së keqe që pësoi gjatë RSFJ-së dhe RFJ-së. Perëndimi ka gabuar vazhdimisht në marrëdhëniet e tij me rajonin e ish-Jugosllavisë, gjë që mund të shihet qartë në shembullin e Bosnjë-Hercegovinës, ku ra dakord për krijimin e RS-së, e cila u krijua në bazë të krimeve masive dhe gjenocidit.
Pikërisht për shkak të gamës së gjerë të të drejtave që i janë rezervuar komunitetit serb, gatishmëria e pakicës serbe për t’u integruar në shoqërinë kosovare është praktikisht inekzistente. Nëse serbët do të integroheshin, do të tregonin se Kosova mund të jetë dhe është shtet funksional. Bëhet fjalë për faktin se serbët e Kosovës nuk duan të jetojnë në Republikën e Kosovës, por në Serbi dhe aty qëndron thelbi i të gjitha problemeve. Në vend që ta pranojnë realitetin politik dhe të integrohen në jetën politike të shtetit të Kosovës, serbët atje vazhdojnë të jetojnë me iluzionin se Serbia do të kthehet në Kosovë. Shumë prej tyre do të donin që kthimi të bëhej nga Ushtria Serbe si pjesë e një “Stuhie Serbe” apo e një “operacioni special ushtarak serb”. Mirëpo, Serbia nuk ka as fuqi e as mundësi që ta pushtojë me dhunë dhe ta kthejë Kosovën në rendin e saj kushtetues dhe juridik. Shanse të tilla u humbën në vitet 1980 dhe 1990, kur politikëbërësit serbë, me pak më shumë pragmatizëm, de facto mund ta mbanin Kosovën përgjithmonë brenda Serbisë. Megjithatë, mundësi të tilla u humbën në mënyrë të pakthyeshme. Kaliningradi i sotëm dikur ishte qyteti klasik gjerman i Königsberg-ut, por në vitin 1945 u bë në mënyrë të pakthyeshme një qytet rus. Për të dyja ndryshimet fajtore janë politikat agresive perandorake. Serbia e ka humbur definitivisht Kosovën dhe nëse Vuçiq vazhdon të zbatojë politikën serbe hegjemone, Serbia mund të humbasë edhe serbët atje. Nëse ka disa incidente dhe konflikte të armatosura, nuk keni nevojë të jeni një matematikan i mirë për të arritur në përfundimin se kush do të fitonte: shumica prej 95% apo pakica me as 5%?
Sot BKS, nesër disa plane të reja Z-4
Plani i BE-së për Kosovën krijon rreziqe të reja për të gjithë rajonin. Nëse modeli i Bashkësisë së Komunave Serbe do të aplikohej në Kosovë, do të ishte një nxitje për të aplikuar modele të ngjashme në vendet përreth: Mali i Zi, Bosnje-Hercegovina dhe Kroaci. BKS-ja e themeluar sot në Kosovë mund të nisë nesër një plan të ri Z-4 për Kroacinë. Dihet mirë se në vitin 2010, gjatë ndryshimit të Ligjit Kushtetues për të Drejtat e Pakicave Kombëtare, Parlamenti kroat pothuajse votoi që Këshilli i Përbashkët i Komunave (JVO) në zonën e Sllavonisë Lindore, Baranjës dhe Srijemit Perëndimor duhet të fitojnë personalitet juridik. Kjo nënkuptonte krijimin de facto të SAO Krajina në një formë të re. Për fat të mirë, në minutën e fundit ajo tentativë u pengua nga përfaqësuesja e HNS-së Vesna Pusić duke dërguar një amendament. “Nëse do të kishte kaluar, ne do të kishim marrë një lloj niveli të ndërmjetëm të organizimit rajonal që nuk ekziston askund tjetër në Kroaci.” Atëherë do të kishim gjithashtu dy kategori të serbëve në Kroaci: ata nga Kroacia lindore që do të kishin të drejtën për një njësi të veçantë rajonale dhe të tjerët. E gjithë kjo do të rregullohej me Ligjin Kushtetues, i cili është i barabartë me Kushtetutën. Nuk kishim mundësi ta pranonim këtë.” Përndryshe, liberali jo-kombëtar Pusić bëri një veprim të lavdërueshëm kreativiteti.
Dhjetë vjet më parë, në Bosnje dhe Hercegovinë filloi një iniciativë për të krijuar një “kanton serb” në Federatën e Bosnjës dhe Hercegovinës. Përpjekja serbe për të destabilizuar Malin e Zi është një histori më vete. Ideja që serbët, për shembull, të bëhen një popull konstituiv dhe shtetformues në atë vend, ka qenë aktuale kohët e fundit. Nuk ka dyshim se ringjallja e BKS-së në Kosovë do të nxiste ide të tilla separatiste në vendet fqinje me qëllim të përfshirjes së subjekteve të tilla nën petkun e “botës serbe”. Prandaj kosovarët duhet t’i thonë me zë të lartë dhe qartë jo përpjekjes për të krijuar një rajon separatist serb në Kosovë. Për fat të keq, duket se amerikanët dhe evropianët nuk kanë mësuar shumë nga (mos)marrëveshja e Dejtonit. Ajo marrëveshje vendosi një bombë me sahat nën themelet e Bosnjë-Hercegovinës. Edhe Marrëveshja e Brukselit me Kosovën bëri të njëjtën gjë. Pikërisht për këtë BKS-ja nuk guxon të realizohet, dhe marrëveshja e papërfunduar e Brukselit duhet të zëvendësohet me një marrëveshje të re që do të bazohej në parimet e multietnicitetit dhe integrimit, jo ndarjes. [Përktheu: ISHGJ]
